Leven van Lutgart
(1899)–anoniem Lutgart, Leven vanXXVI. Van din dat si verlogt wart ere nonnen in drome, die si sider genas met beden van coringen ende van sikheiden.
+Tin selven tiden was begeven,
Alse in die vite staet gescreven
9135
In een godhus van grawen nonnen,
Dat niwelinge doe begonnen
Ende oc vermart van eren was,
En nonnekijn, daer ic af las
En schone exempel, dat ic nu
9140
Voert wille in didsche seggen u.
Dat nonnekijn, dar ic af sal
U seggen, beide liefgetal
Ende gracieus, was an din tide
Gesont, in hoegen ende blide
9145
Ende oc sijns selves wel gemeet;
Want hem wel stont dat kovelkleet
Ende oc die swarte wijl opt hovet.
Hirbi so quam dat het geloevet
Hemselven hevet sent so verre,
9150
Dat het darmede wart in sperre1
Sent lange iegen din viant,
Die okison dar ane vant
Van lettenessen, dar hi mede
Hem sider groten toren dede;
9155
Want hi, die fel es ende loes
Ende allen menschen es altoes
Gereet har ongevoch te doene
Met enen maten okisoene,
Hi enen saen bedrogen hevet
9160
Die hem consent van herten gevet,
| |
[p. 91] | |
+Gelijc der nonnen daer ic af
Began te telne, die hem gaf
Dat okison van selker dinc
Daer si sent doegen af ontfinc.
9165
Want cranke minne in herte dragen
Began der nonnen so behagen
Doe si der ijoget was in inne,
Dat sijt hanterde in haren sinne
Te lange sider boven mate.
9170
Mar doe si waende van verlate
Die medicine weder vinden
Ende haren sin daeraf ontbinden,
En conde sijs nit wel geplegen;
Want so die viant streer dar iegen
9175
Dat sijt geleesten nit ne conde.
Dos bleef si sider lange stonde
In sware pine ende in verdrit,
Want se die viant nit ne lit
Dis avestaen, daer si hem af
9180
Consent van herten wilen gaf.
Dat was die cranke besechheide
Van herten, daer hi omme leide
Die lagen sijn so menechfout,
Dat sijt wel ijammerlike ontgout
9185
Doe si dis ave wilde staen;
Want dat si wilen hadde ontfaen
Van selken dingen din consent,
Dat moste si ontgelden sent.
Wildi verstaen in wat maniren?
9190
Tirst dat die nonne waende kiren
+Har herte van din ongevoege,
Die viant, die dat gerne onsloege
Ende alle dogt hem pijnt bevellen,
Hi ginc se stoken ende quellen
9195
Met coringen groet ende swar,
Die dogde sider menech ijar
Die arme nonne, want het was
Die Godes wille, eer sijs genas.
Aldos so bleef si lange sent
9200
In grote pine ende in torment
Van herten; want se nit ne sparde
Die viant, die se also verswarde
Met coringen swar utermaten,
Dis hem gewerden wilde laten,
9205
Mar nit te vollen, Got, die Here.
Idoch, so was sire af so sere
Getormenteert int herte binnen,
Dat si ne conde nit verwinnen
Din commer din sire ave droch,
9210
Die meerre was dan int gevoch.
Dos es si tongemake bleven.
Mar noch vindikker af gescreven,
Hort hare, ic sal u seggen wat:
Sent dat die viant so gohat
9215
Der nonnen wart, dat hare in pine
Aldos van herten stont te sine,
Want si verwinnen nit ne conde
Die koringen daer si die sonde
Tin tiden af onfruchtte so
9220
Dat si wel dikke was onvro,
+Got, die geboet die werelt al,
Hi sendde en ander ongeval
Hare over noch: dat waren twee
Daer si af dogde oc menech wee.
9225
Ic sal u seggen welkerhande:
Hi bantse met so swarren bande
Van plagen die hare ane wis
Bi sinen wille, dat si dis
Gevulde sider oc mesquame
9230
Ende ongemac in din lichame.
Dos was van buten ende binnen
Beswart so sere in allen sinnen
Die nonne, dire ic doe gewach,
Dat si vermonden dikke plach
9235
Har ongemac met groter clagen
Ende oc hars ongevals gewagen.
Oc bat si Gode omodelike
Met dro(e)ver herten dagelike
Dat hi har clagen ende karmen
9240
Beschowede ende hem liete ontfarmen
Dis overlastes, daer si mede
Verladen was. Mar hare bede
En wart van Gode nit so saen
Na haren wille al noch ontfaen;
9245
Want over een, sal si genesen,
Dat sal noch bi Lutgarden wesen;
Also gedregt die Godes raet.
Nu merket ende wel verstaet,
Ic sal u seggen hoe die dinc
9250
Ten besten sider al verginc:
+Die nonne, daer ic ave seide,
Si herdde grote besechheide
Nacht ende dach met wille groet
Met biddene over dese noet.
9255
Mar Got, die vader goedertiren,
Die plegt die saken so bekiren
Dat si te goeden pointe comen,
Al leget hi maschin ons somen
In versten meer en lettelkijn
9260
Dan ons gevoge dunket sijn
Dis wi hem bidden, sijt gewes
Dat ons die verste betes es
Dan ons die haste ware, indin
Dat wi die dinge, die geschin
9265
Bi Godes wille, ende dat hi doet,
Algader houden over goet.
Hibi so quam dat hi der nonnen
En wilde noch so saen nit onnen
Dat si genase, al was hem dat
9270
Wel cont dat sijs hem dikke bat.
Idoch bi sire volre doeget
| |
[p. 92] | |
So hevet hi ens deels verhoeget
Har herte sent op enen tijt,
Gelikerwijs dat si gelijt
9275
Dis hevet selve, ic seggu hoe:
Tin nameliken stonden, doe
Si mettin leede was verladen
Ende si aldos der Gods genaden
Geclaget hadde har ongeval,
9280
Gevil dat ic u seggen sal.
+Op enen nacht so was gelegen
Ende hars gemakes soude plegen
Die selve nonne, ende also saen
Alse igewelken was ontgaen
9285
Van haren sinnen sine cracht,
Ende oc dat waken hare ontfacht,
So sloch si lise in enen drome.
Daer sach si in met groten goeme
En vision schone ende waer
9290
Daer dat bedijt af oppenbaer,
Diet wilde merken, wesen mochte;
Want over waer der nonnen dochte
Dat si quam gaende in ere stede
Daert een wel sute wesen dede.
9295
Daer sach si heren ende vrowen
Die waren vro ende alles rowen
Vergeten hadden; mar den prijs
Din gaf men daer, na har avijs,
Vor alle dandre ere maget,
9300
Die hevet oc so wel behaget
Har selven, dat si goeden dach
Vor dandre alle, die si sach,
Tirst hare boet, want dat si ware
Dis werdech best, dat dochte hare.
9305
Doe sach si voert dat quam gestreken
En ander, die se wilde spreken,
Te hare wert al sonder heide.
Nu mogdi horen wat hi seide;
Hi sprac: ‘Yonfrowe, dat gi sijt
9310
Verladen nu op desen tijt
+Van qualen, dat es wale cont
Ons somen, ende oc ongesont
Van koringen int herte binnen.
Mar over een, seldi gewinnen
9315
Der boeten it van allen desen,
Dat moet hi derre maget wesen.
Wildi oc weten wie si si,
Ic segget u, geloeves mi:
Het es Lutgart van Saintteron;
9320
Dor haren wille sal u don
Got, die die werelt al bewart
Ende sine gracie nit ne spart
Daer hise wel bestaden welt,
So groet die gracie, dat gi selt
9325
In corten tide al sonder waen
Van uwen leede boete ontfaen,
Daer gi noch mede sijt gehonden.
Nu vart enwech, ende u van sonden
Voertan gematet, ende sere
9330
Dankt alles goedes onsen Here.
Oc seldi bidden hem met trowen
Dat hi it schire toter vrowen
U late comen; so seldi
Ontladen werden ende vri
9335
Van allen stukken dar gi nu
Al kroenende af beelaget u.’
Doe dese wart har inde namen
Die wonderlike wel bequamen
Der siker nonnen, die daer stont
9340
Van qualen noch al ongesont,
+Ende op die magt van hogen prise
Hare ogen sloch, so waren lise,
Eer sijs it moedde, enwech gevaren
Lutgart ende die met hare waren.
9345
Oc es daerna in corter stonde
Die nonne ontwaket, die ne conde
Dis slapens langer nit geplin;
Want so verhoeget wart van din
Har herte binnen dat si sach
9350
Dat vision aldaer si lach,
Dat sire met ontspranc ter vart.
Mar hoe die droem sent wart verelart
Salic u seggen, want het es
Wel recht dat ies u doe gewes:
9355
Op enen tijt sent, doe din Here,
Die alle dinc heft in bekeere1,
Tijt dochte, na dat hi versach
Dat har gewijn daran gelach,
Der siker nonnen wilde ontfarmen
9360
Ende ave leggen al dat karmen,
Dat si met droever herten dede
Wel dikke na dergerre sede
Die van mesquamen sijn verladen,
So hevet hi met goeden staden
9365
Beworpen lise en okison
Daer hi met sal vererigen don
Der nonnen dat si so begert;
Want sider es t Aiwires wert
Gevaren die met andren nonnen
9370
Daer u dit dicht af es begonnen.
+Ende alse quam in dat convent
De nonne, daer si ombekent
Tin tiden was (want noit eer
En hadde si geweset meer
9375
T Aiwires daer se Got, die goede,
Geweget hadde), al sonder hoede
Began si mikken ende spin
| |
[p. 93] | |
Of si Lutgarden it gesin
Ende oc bekennen soude mogen.
9380
So lange si dis heft geplogen
Dat si die vrowe comen sach.
Meer, dat men u te wondre mach
Vertrekken, onder vremde liede
Tin selven tide aldaer geschide;
9385
Want die ijonfrowe, tirst dat si
Die maget edel ende vri
Met ogen sach, began si saen
In herte binnen wel verstaen
Al sonder vragen oppenbare
9390
Dat het Lutgart, die maget, ware
Die si in drome sach tevoren;
Nochtan sent dat si wart geboren
En hadde sise, al sonder daer,
Met ogen nie gesin elwaer.
9395
Maer dat sire ave wart verhoeget,
Dat wanic dat gi weten moeget
Wel bi u selven sonder tale.
Want sal die commer ende die quale
Daer si noch sere af es verswart
9400
Vergangen, dat sal doen Lutgart.
+Daeromme en wondert nu nit sere,
Al dankde si dis onsen Here,
Dat si die vrowe sach met ogen.
Nu salic u dan voert betoegen
9405
Hoe sent volcomen es die sake:
Die nonne, dat si gerne sprake
Die vrowe in heimelriker stede,
Si vollic hare weten dede.
Doe gingen wech al sonder beide
9410
Die vrowe ende, daer ic ave seide,
Die cranke nonne, die van hare
Wel gerne it saen vertrostet ware;
Ende alse quamen daer si wouden
Har parlament die vrowen houden,
9415
So ginc der maget hare noet
Die nonne clagen, die si groet
Gedoeget hadde lange stonde
Van koringen, die si ne conde
Verwinnen nit, mar al te swar
9420
Verdregen hadde menech ijar.
Oc hevet si geclagt der vrowen
Die quale, daer af was teblowen
Sere utermaten al har lijf,
Ende seide: ‘Ic, arm, onsalech wijf,
9425
Wel sute vrowe, u comic clagen
Dat ongemac van mire plagen,
Die beide buten ende binnen
Mi tormenteert in allen sinnen;
Want binnen benic so verladen
9430
Van koringen, dat mi der schaden
+(Want si mesvuget onsen Here)
Verwasset utermaten sere;
Oc toeget buten die lichame
Dat hi wel gerne u helpe name
9435
Iegen den commer die hem dert,
Want nit ne mach hi sijn verwert
Dar iegen noch gewinnen spoet,
Hen si dat gi hem helpe doet
Met uwer beden, maget fijn,
9440
Ende oc geradech willet sijn;
Want noch met dranke, noch met spisen
Die ons die phisicine wisen,
En canic weder mine cracht
Vercrigen nit; want in ommacht
9445
So vastic dikke an minen danc,
Want ic ben doesech1 ende crane
Ende ongebrukech mede lede.
Nochtan so motic enen sede
Hanteren dikke, ver Lutgart,
9450
Die mi dat herte meer beswart
Dan enech commer din ic drage,
Hoe groet hi si; want iegedage
So motie breken, maget rene,
Die abstinentie, die gemeene
9455
Es overal in die convente;
Wan closterspise noch pulmente
En conen mi nit so gestaen
In staden, dat ic moge ontgaen
Der qualen migel ende groet.
9460
Dis motic nutten dor die noet
+Dat vleesch in overtullechheiden,
Want came can men dat gereiden
So welkertiren dat het si,
Dat ics gepaijt houde mi;
9465
Want alsic iwent dis ontbite
En vuget nit din appetite;
So es die cost daeraf verloren.
Dis dogic sonderlingen toren,
Die mi verswart dat herte meer
9470
Dan ander pine ochte ander seer
Dat mi mescomt van andren saken.
Mar gi, die moget blide maken
Dengenen die bedroevet es,
Wel sute vrowe, ontfarme u des,
9475
Dis biddic u dor uwe doeget;
Want nit ne magic sijn verhoeget,
Noch nit genesen, maget vri,
Van minen commere, het ne si
Dat ghire mi welt toe geraden
9480
Ende onstech sijn der Gods genaden.’
Doe gaf antwerde in derre wise
Lutgart, die vrowe goet van prise,
Der nonnen weder ende seide:
‘Die ewelike ontfarmechheide
| |
[p. 94] | |
9485
Dis Heren, die in allen dingen
Al sinen wille mach volbringen,
Mote uwes, lieve dochter mijn,
Ontfarmen ende u onstech sijn
Der baten die gi so begert!
9490
Mar hort en lettel harewert;
+Ic sal u seggen, so ic can
Dat best volbrengen, watter an
Te merkene es, dat u dos sere
Gegheecelt hevet Got, die Here.
9495
Gi hebbet wel in somen stonden
Gehoret seggen dat die sonden
Die ons besmetten ende onssinen
Dat herte binnen, dis verdinen
Dat wi gegheecelt moten wesen;
9500
Oc hebbedi masschin gelesen
Of horen seggen, alsic wane,
Al si dat ic u dis vermane,
Dat Got, die coninc van din trone,
Die meest te gheecelne es gewone
9505
Hir in dit werellike ellinde
Din hi die blischap sonder inde
Ende oc dat ewelike leven
Na sal in sinen rike geven.
Daeromme en moet u varen nit,
9510
Yonfrowe, al doegedi verdrit
Ende ongemac in din lichame;
Want onsen Here es so bequame
U quelen ende u doegen al,
Dat hijt u wel vergelden sal.
9515
Nochtan, ijonfrowe, alsi dat sake
Dat gi van groten ongemake
Te meerre selt din loen gewinnen,
Wildi te meer dis Gode minnen
Ende oc met trowen hem te meer
9520
Dis danken, alse wilen eer
+Vor ons sine utvercorne daden,
Die beide sieden ende braden
Hen lieten ende villen mede;
Dat hen die minne doegen dede
9525
Daer si so waren met verclart,
Dat sire en conden nit en wart
Geseggen iegen, mar al stille
Dis swegen dor den Godes wille.
Idoch, dis gi mi hebt geclaget
9530
Dat gi so groten commer draget
Van koringen, die u verwegen
Dat si u therte doen vertregen,
So salic harde gerne don
Na mine macht en orison,
9535
Wildijs mi helpen, tonsen Here,
Warbi dat gi voertane mere
In groten rasten leven selt
Van herten. Mar dat gi mi telt
Dat so beworpen es die eesch
9540
Van uwer saken, dat gi vleesch
Moett nutten dikke an uwen danc,
(Want gi sijt doesech ende cranc
Ende oc sere in din lichame
Onttempert, dat gi die mesquame
9545
En cont beschiwen anders nit,
Daer gi wel dikke groet verdrit
Af hebt te doegene, alse gi
U hebt beclaget iegen mi),
Wildi din raet, din ic u geven,
9550
Yonfrowe mijn, sal hir te neven,
+Ontfaen, so radic u met trowen,
Sent dat u Got so heft tebloewen
Met qualen groet, dat u in pine
Bi sinen wille staet te sine
9555
Ende oec in commer, die u swart,
Dat gi der spisen nit ne spart
Die elken dage tidech es,
No vleesch, no visch; want sijt gewes
Dat u en soude nit te vromen
9560
Die abstinentie mogen comen,
Mar meer te schaden, dochter mijn.
Daromme en spart no bir, no wijn,
No visch, no vleesch, mar nemet al
Te vollen danke dat u sal
9565
Verleenen Got, tote an der stonde
Dat gi u weder die gesonde
Sal geven ende gi van desen
Noch sijt en lettel bat genesen.’
Doe dese wart Lutgart, die goede,
9570
Ten inde brachte, in droeven moede
Stont op die nonne al sonder beide
Ende hare knin ter erden leide
Ende op der vrowen schoet hare hande
Tesamen, so dat wel bekande
9575
Lutgart, die vrowe, al oppenbare
Dat si noch tongemake ware;
Oc sprongen met ut haren ogen
Die trane groet, diet wel betoegen
Alleene mochten sonder tale.
9580
Dos heft si weder altemale
Heranderwervet1 hare bede
Alnoch, die si tevoren dede,
+Ende seide: ‘Acharme, sute vrowe,
En salic dan van minen rowe
9585
Genesen mogen nemmermere?
En sal dan mines Got, die Here,
Dor uwen wille ontfarmen nit?
Motie dan vuren mijn verdrit
Van mire qualen, die mi dert,
9590
Also geheel te lande wert
Alse ic se doegde hir tevoren,
Soo wee mi dat ic wart geboren!
Mar gi, die vol sijt van genaden
En al dengenen staet in staden
9595
Die u besuken, maget reene,
| |
[p. 95] | |
En latet mi van u alleene
Nit scheeden sonder toeverlaet,
Mar mi also in staden staet
Alse andren lieden, die u clagen
9600
Of leet, of commer din si dragen;
Want over een u cundech si,
Magt utvercoren ende vri,
Dat ic begere meer die doet
Dan lange sijn in dese noet,
9605
Die beide singen ende lesen
Mi al benemet ende wesen
In mijn convent, dis ic ongerne
Ontbere, al staet mi dis tontberne.
Mar dor den coninc van den rike
9610
Dat emmermeer ende ewelike
Geduren sal, so bid ic u,
Wel sute vrowe, dat gi nu
+Mijn herte en letel bat verhoeget,
Want gi dat bat geleesten moeget
9615
Dan enech ander din ic kinne.’
Do gaf aldos met suten sinne
Der nonnen weder hare antwerde
Die maget fijn, Lutgart, die werde,
Ende seide: ‘So begerdi dan,
9620
Na din dat ic gemerken can,
Van uwen commere, die u swart,
Ontladen wesen? Want u vart
Ende oc verweget, alsic hore,
Dat gi te reftre noch te koere
9625
Mettin convente uit ne gaet,
Ende u ne can noch dranc, noch aet
Genugen, daer hen dandre mede
Bedragen na den clostersede.
Nu laett gesinken dan, ijonfrowe,
9630
Beide uwen vaer ende uwen rowe
Ende u terasten weder doet.
Al riedic u eer om u goet
Dat gi die cracht van din lichame,
Dat si te niwte nit ne quame,
9635
Onthildet so gi langest mochtt
(Want ijammerlike es hi veriohtt,
Si man, si wijf, die die verlieset:
Ende u es cont dat hi meskiset1
Die hem verdervet so dat hi
9640
Sijns selves ongebrukech si),
Nochtan dis gi die closterpine
Begert ende in convent te sine
+Daer gi die ordne houden moett,
So hopic dat u sal geboett
9645
U commer werden eer it lanc,
So dat gi dis selt weten danc
Din coninc van din paradijse;
Want noch pulment, noch closterspise
En werdt u nemmermeer verleedt
9650
Na desen dach. Mar eer gi scheedt
Van mi, so willic u noch meer
Geloven; want en lettel eer
So hordic u beclagen dis
Dat u dis nuttens so verwis
9655
Van vleesche, dat ghire alle dage
Daedt emmer over niwe clage
Bidis dat uwen siken monde
Die smak genugen nit ne conde
Noch nit bequame gnoch gesijn.
9660
Nu sijt dis seker, dochter mijn,
Dat gi van desen dage voert
En werdet nemmermeer gekoert
Van selker spisen; want u sal
Die smak daeraf verleeden al.
9665
Nu vaert enwech ende emmermeere
Dankt alles goedes onsen Here
Dat gi hir hebt verworven nu;
Want over waer so seggic u
Dat ghijt van rechte hem schuldech sijt,
9670
Want hir u herte werdt gevrijt
Van koringen die u mescomen;
Daertoe so werdt u hir benomen
+Van langer qualen die mesquame
Die u noch dert in din lichame.’ -
9675
‘Owi, die nonne weder sprac,
Nu hebbedi dat mi gebrac
Metterre antwerden al volbrachtt;
Nu hebbedi mijn seer gesachtt,
Lutgart, gebenedijde maget;
9680
Nu hebbedi die noet verijaget
Die ic bekarmde dagelike!
Dat motu Got van hemelrike
Vergelden, vrowe goedertiren!
Nu blijft te Gode, ende ic sal kiren
9685
Te lande wert, want het es tijt.
Got, die was ie gebenedijt
Ende emmermeer oc wesen sal,
Hi motet u vergelden al
Ende ewelike hir over geven
9690
Met hem dat paradijsche leven!’ -
‘Dat lonu Got!’ die maget seide.
Doe stonden op die vrowen beide,
Die harre spraken int gevoch
Geweset hadden rive gnoch.
9695
Mar nu willic u seggen voert
Hoe sent van Gode was gehoert
Der welgerakder vrowen bede
Die si over die nonne dede:
Doe sos die orlof was genomen
9700
T Aiwires ende wedercomen
Die nonne was in hare abdie,
So was si in die fermerie
+Gedaen, daer si tevoren plach
Te wesene; ende op enen dach
9705
So sette men na die costume
| |
[p. 96] | |
En groet gerechte ende en gerume
Van vleesche op haren tafeldisch
Daer si toe sat; oc wasser visch
Gesettet omme dat si soude
9710
Van welken eten dat si woude.
Mar doe die nonne sach met ogen
Dat vleesch, en conde si gedoegen
Nijt langer dat het stonde aldaer;
Want een verleeden also swar
9715
Tin vleesche wert dat si gewan,
Dat noit eer no wijf, no man
En hadde meerre in sinen live;
Want so began die cranken wive
Dat herte wassen iegen dat
9720
Tir selver stonde aldaer si sat
Ende si dis hebben waende gheten,
Dat sijs en hadde nit ontbeten
Om al dat goet van enen rike.
Dis moste men wel bastelike
9725
Dat weder dragen van vore hare
Alse het vergheffenesse ware;
Want sijs en hadde ontbeten nit
Noch meer, noch mijn, wat hars geschit
Geweset hadde. Oc es die sake
9730
So verre comen na die sprake
Der vrowe, dat si noit sent
No vleesch en conde no pulment
+Genutten, daer materie in
Van vleesche was no meer no mijn.
9735
Voert willic u oc kundech wesen,
Dat si so wale es sent genesen
In corten stonden na dat si
Die maget heilech ende vri
Gesproken hadde, ende oc verclart
9740
Van allen daer af was verswart
Har herte beide ende har lichame,
Dat si noch commer, noch mesquame
Negheene en dogde sent so groet,
Dat si dis imene hare noet
9745
Of clagen dorste, och clagen woude.
Oc hevet metter Gods gewoude
Die selve sent so toegenomen,
Dat si te meerre dinc es comen;
Want sent daerna in corten dagen
9750
Die selve, dire wi gewagen,
Abdisse wart gekoren daer
Daer si met eeren menech ijar
Droch dat ambacht van der abdiën.
Dos heft die nonne doen bediën
9755
Die starke bede van Lutgarden
Ende oc die cracht van haren warden,
So dat si sent in haren tide
Bleef wale in hoegen ende blide
Ende oc met eren ende vromen
9760
Te groter dinc es sider comen.
|
|