Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 32

[p. 1]

Literatuur zonder leeftijd 107

[p. 7]

Een bijzonder kunstenaarschap

Dit is de Appelmoesstraat.
Het is maar een klein straatje.
Het is maar een klein straatje.
Ze zien er precies hetzelfde uit.

Toch zijn er drie verschillen.
Zie jij ze?

Deze regels en deze tekening zijn afkomstig uit De Appelmoesstraat is anders, het kinderboek waarmee Joke van Leeuwen veertig jaar geleden debuteerde in de jeugdliteratuur. Het is een begin dat illustratief is voor haar werk waarin de woorden en tekeningen niet zonder elkaar kunnen, maar elkaar tot leven brengen. Door dit samenspel tussen woord en beeld hebben de boeken van Joke van Leeuwen een eigen signatuur die maakt dat lezers ‘een echte Joke van Leeuwen’ onmiddellijk herkennen.

Herkenbaarheid bij Van Leeuwen is echter niet hetzelfde als voorspelbaarheid, zoals ik in De verbeelder verbeeld[t] (2017) al schreef. Haar werk verrast iedere keer opnieuw en haar woorden en tekeningen zetten lezers altijd aan het werk, omdat ze verwonderen, tot nadenken stemmen en uitdagen.

[p. 8]

Al even karakteristiek voor Van Leeuwen als de symbiose tussen tekst en beeld, is dat ze in 1978 niet alleen debuteerde als kinderboekenschrijver, maar ook optrad op het Camarettenfestival, het oudste cabaretfestival van Nederland, waar ze overladen werd met prijzen. Joke van Leeuwen liet en laat zich niet vastpinnen: ze wil in haar werk kunnen gebruiken wat zich aandient en laat zich daarbij niet hinderen door (kunstmatige) grenzen. Bij verschillende gelegenheden heeft ze aangegeven wars te zijn van categorieën en hokjes, want ‘Ik kom niet uit een hokje’.

Voor een auteursnummer is die veelzijdigheid een zegen en een vloek. Een zegen, omdat de redactie zonder moeite een bijzonder gevarieerd nummer kon samenstellen. De keerzijde was echter dat we niet alle kanten van haar kunstenaarschap konden belichten, want dan was deze aflevering van Literatuur zonder leeftijd nog meer uit zijn voegen gebarsten. Dat gezegd hebbende, wil ik graag de inhoud bij u onder de aandacht brengen, want er is veel om van te genieten en om over na te denken. In de eerste plaats van het eigen werk van Joke van Leeuwen. Daarnaast zijn er twee interviews, een van Eline Rottier met Joke van Leeuwen over haar oeuvre, en een van Henk van Viegen met Nicole van Kilsdonk over de verfilming van Toen mijn vader een struik werd. Verder zijn er boeiende artikelen over reizen als vertelstructuur in het werk van Joke van Leeuwen, geschreven door Joke Linders, over volwassenen en kinderen in Frederik van Vanessa Joosen, over haar informatieve boeken door Jen de Groeve, en over het vertalen van Iep! door Bill Nagelkerke. De bijdragen van Annette de Bruijn en Sander Bax geven inzicht in Van Leeuwens eigenzinnige poëzie voor kinderen en volwassenen, terwijl Lieke van Duin en Jaap Goedegebuure hun licht laten schijnen over haar proza voor jonge en volwassen lezers. De illustraties van Joke van Leeuwen ontbreken uiteraard ook niet. Ze worden bekeken door de deskundige ogen van Truusje Vrooland. Bart Moeyaert komt aan het woord, evenals Joke van Leeuwen zelf in haar dankwoord bij de uitreiking van de James Krüeis.

Kortom, een rijk nummer over veertig jaar bijzonder kunstenaarschap.

Helma van Lierop-Debrauwer