Den Bybel met groter neersticheyt ghecorrigeert (Liesveltbijbel 1542)

[p. *]

Hier beghint dat eerste boeck der Machabeen

Vander macht Alexandri des conincx van Macedonien, ende hoe hi dat rijc deelt, van Antiocho, van den genen die wt Israel afuielen, vanden thierannie Anthiochi, ende iammere welcke hi int volcke Gods aenheft, hoedanigen straffingen dat God ouer haer liet comen, om dat si hem verlaten hadden.

Dat .I. Capittel

1

⁺HEt geuiel na dyen dat Alexander Philips soon van Macedonien, die eerst in griecken regneerde, ⁺ dat doen hi quam wten lande van Chetim, ende doen hi verslagen hadde Darium den Coninck van Persen ende van Meden,

+ A vers 1

+ iudi. i

2

soo maecte hi veel strijden, ende hy wan alre lieden vaste steden,

3

ende dode die coninghen des eertrijcx,

4

Ende hi voer ouer totten eynde des eertrijcx, ende hi ontfinc die roouen vander menichten, der heydenen, ende dlant rustede in sijn aenscouwen

5

Ende hi vergaderde macht, ende een groote stercheyt, ende in sijn hert verhief hi hem, ende hi wert houerdich.

6

Ende behielt der heydenen lantscappen, ende der princen, ende si worden hem tonder om tribuyt. Ende hier na viel hi op sijn bedde, ende bekende dat hi steruen soude.

7

Ende hy riep sijn beste edelinghen tot hem die met hem opgheuoet waren, van sijnder ioncheyt. Ende dyen deelde hi zijn rijcheyt, doen hi noch leefde.

8

Ende Alexander regneerde xij. iaer, ende hi sterf, ende sijn kinderen behielden trijck elck in sijnder stadt

9

ende si lieten hen als coningen cronen, nae sijnder doot, ende haer sonen na haer veel iaren,

10

ende die quaetheyt wert vermeerder in die werelt.

11

Ende wt hen lieden quam die wortele der boosheit, te weten, die vermaerde Antiochus, des Coninc Anthiochus soon, die te Romen te borge oft in ostagien geweest hadde, ende die regneerde inden hondersten ende xxvij. iaer des rijcx van Griecken.

12

⁺In dyen dagen quamen wt Israel sommige boose scalcken, ⁺ ende rieden velen lieden ende seyden. Laet ons gaen, ende een verbont maken metten heydenen, die ontrent ons sijn,

+ B vers 12

+ deu. vij. numeri xxxiij.

13

want van dyer tijt, dat wi van hen gescheyden sijn, so hebben ons vele quade dingen geuonden.

14

Ende dese reden scheen goet in haren oogen, ende eenighe vanden volcke hebben gheseynt, ende gingen totten coninck, ende die ghaf hen die macht, dat si der heidenen goddiensticheden doen souden.

15

Ende si maeckten een openbaer heydensche scole in Hierusalem, na der heydenen wet,

16

ende en lieten hem niet meer besniden ende gingen die heylige wet af, mer si mengden hen metten heydenen, ⁺ ende si werden vercocht dat si quaet doen souden.

+ i.re. xxi g

17

Ende dit rijc nam toe ende wieschs onder Anthiochus ende hi begonst te regneren, int lant van Egipten om dat hi bouen twee rijcken regneren soude.

18

Ende hi tooch in Egipten, met een sware verghaderinghe met wagenen, met Eliphanten, ende met reysegers, ende met een grote menichte van schepen,

19

Ende hy dede eenen strijt, teghen Ptholomeum den coninc van Egipten, ende Ptholomeus ontsach hem van sinen aensichte ende vloot, ende daer werter veel gewont,

20

ende Anthiochus wan die vaste steden, int lant van Egipten Endi hi nam den roof int lant van Egipten.

21

Ende Anthivchus keerde hem om, nae dyen dat hi Egipten gheslagen hadde, in den hondersten ende .xliij. iare,

22

ende hi tooch op tot Israel waert ende quam te Hierusalem met een groot heyr

23

ende hi ginck inden hey-ligen tempel, met houaerdien, ende nam den gulden outaer ende den candelaer des heylichs lichts, ende alle sijn vaten, ende die tafel der toonbrooden, ende scalen, ende die gulden mortierkens, ende ooc die gordinen, die cronen, ⁺ ende ooc die vercieringe, die voor dat aensicht vaden tempel hinc,

+ C vers 23

24

ende hy brackt al, ende hi nam al tsiluer, tgout, ende dye bequame vaten, ende hi nam dat heymelike tresoor dat hi vant, ende droecht al wech, ende tooch wech in zijn lant,

25

ende hi sloech vele lieden doot, ende sprac in groter houerdien,

26

ende in Israel wert groot gescrey, ende in allen haren steden

27

Ende die princen ende ouders versuchteden

28

ende die iongelingen ende dye maechden worden gescheynt,

29

ende der wijuen scoonheyt wert verwandelt Die brudegom ende die bruyt truerden, ende die in houwelijken staet saten weenden bitterlic, ende al dat lant wort beruert vanden genen die daer in woonden, ende alle Iacobs huys was tot schanden geworden.

30

Ende na twee iaren van dyen daghe soo seynde die coninc Anthiochus van sinen rentmeesteren inden steden van Iuda, ⁺ ende hi quam met groter scaren tot Ierusalem,

+ D vers 30

31

ende hi sprac hem vriendelic toe, in loosheden ende si geloofden hem, ende hi viel haestelijcken opter stadt,

32

ende sloechse met groter plagen, ende verderfde vele volcx wt Israel,

33

ende hi nam der stadt roof, ende hi verbrandese metten viere, ende destrueerde haer huysen ende mueren, al om ende om,

34

ende si voerden haer wiuen metten kinderen geuangen, ende si namen al haer beesten ende vee,

35

ende stichten Dauids stadt met eenen hoogen muer, ende maectense vast, met hooge torenen,

36

ende si wort hem gemaect tot eenen stercken slote, ende daer leyden si die lieden vanden godlosen bose mannen,

37

ende si worden daer machtich binnen ende leyden daer binnen wapenen ende prouancie, verghaderende daer den roof van Ierusalem, ende leyden den roof daer op,

38

ende si werden gheleydt in eenen alten grote stricke

39

Ende dit wert gedaen tot lagen vanden tempel, ende tot eenen quaden duyuele in Israel,

40

ende si storten veel onnosels bloet wt al om ende om, in die heylige stadt ende si besmetten die heylige stadt, ⁺ ende die ghene dye in Ierusalem wonende waren, vloden om haren wille,

+ ro. iij.d. Amos viij.c

41

ende Hierusalem wert bewoont van vreemde lieden, ende wert verureemt van haren sade, ende haer kinderen lietense, ende haer heerlicheit wert verwoest, gelijc die verwoeste wildernis, ende haer huechlijcke ende feestelike dagen, worden verwandelt in groot ende swaer geween ende haer sabbaten in lachter, ende haer eere tot niet

42

Na dat haer glorie grote was, so wordt haer scande ghemenichfuldicht, ende haer vruechde werdt verwandelt in gheschrey.

43

Ende die coninc Antiochus screef tot al den volcke van sinen rijcke, dat si alle een volck wesen souden

44

ende elck liet sijn wet, ende deden na des conincx woort.

45

Ende vele lieden wt Israel deden sinen wille ende offerden den afgoden.

46

Ende die coninc Anthiochus, seynde mandamenten bi sijnre boden hant in Hierusalem, ende in allen steden van Iudea,

47

dat si souden volgen der heydenen wet vanden lande,

48

ende dat si verbieden souden in Gods tempel, brantoffer, vreedoffer, ende danckelike offerhande te doen, ende dat si verbieden souden, den sabboth te vieren,

49

ende die heilige feesten, ende dat si die heilicheden souden besmetten, ende dat heylige volc van Israel.

50

Ende hi beual outaren te maken, ende tempelen, ende afgoden op te rechten, ende datmen die kinderen soude laten onbesneden

51

ende datmen vercken vleeschs offeren soude, ende onreyn vee, ende datmen haer sielen besmetten soude in allen onsuuerheden, ende onweerdiche-

[p. *]

den, soo dat si die wet vergeten souden, ende dat si alle Gods gerechticheden verkeeren souden,

52

ende so wie dat niedt doen en woude, nae des conincx Anthiochus woort, dat hi steruen soude.

53

Desgelijcx ende nae alle dese woorden sceref hi alle sinen rijcken ende sette princen bouen tvolc, diese dwingen souden dit te doen.

54

Ende si beualen den steden van Iuda den afgoden te offeren.

55

Ende tot hen vergaderden vele vanden volcke, die Godts wet lieten ende si deden veel quaets opt lant

56

ende si veriaechden tvolc van Israel in die holen, ende in heymelijke vluchtige steden.

57

Inden .C. ende .xlv. iare des rijcx van griecken, opten xv. dach Casleu, so maecte die coninc Anthiochus eenen scandelijken, ⁺ ende grouwelijcken afgod, opten outaer des HEREN, ende si stichteden outaren in alle die steden van Iuda, alom ende om,

+ E vers 57

58

ende men verbrande wierooc voor die dueren vanden huysen, ende in die straten, ende si deden daer offerande, ende grote sacrificien den vermaledijden ende den grouwelijcken afgodt der droefheit,

59

den welcken die valsche coninc Anthiochus had doen maken, ende si scuerden die boecken van Godts wet ontween ende brandense metten viere

60

ende onder wien datmen boecken vant van Godts wet, ende so wie des HEREN wet hielden, dien sloegen si doot, na des conincx ghebot.

61

Si deden dit den volcke van Israel doen in elcker maent ende in allen steden,

62

ende opten .xxv. dach van dyer maent so offerden si opten outaer die in die plaetse vanden outare Gods stont

63

ende men sloech die wiuen doot die haer kinderkens besneden na des conincx Anthiochus ghebot,

64

ende si hingen die kinderkens byden hals, tallen huysen wt,

65

ende diese besneden sloegen si doot, ende vele vanden kinderen Israels droegen ouer een, dat si gheen onsuyuerheden eten en souden

66

ende cosen lieuer te steruen, dan besmet te worden van onsuyuer spise,

67

ende wouden Gods heilige wet houden, ende si worden doot gheslagen,

68

ende het wert een herde grote benautheyt opt volck