Het leven van de seer edele doorluchtighste en H. Begga, hertoginne van Brabant, stightersse der Beggynnen

Met een cort begryp van de levens der salige, godtvruchtige en lof-weerdige beggyntjes der vermaerde en hoogh-gepresen beggynhoven

Antwerpen.

HEt Hoogh en wijdt beroemt Beggyn-Hof van Antwerpen, is begost ontrent het jaer 1230. in het welke seker crank Beggyntjen leefde, heel simpel en eenvoudelijk op d'infirmerye, die voor ge-

[p. 58]

woonte hadde, in alle voorvallen te seggen, Godt is goet en overgoet: ende alsoo het gebruyk is, soo yemant van de kranken comt te sterven, datmen die op Kerk-hof begraeft, maer sy altijdt begeerte had' gehadt, in de Kerk te mogen liggen, om deelachtigh te zijn, van alle de gebeden, de welke in die besloten plaetse geschieden: soo liet Godt toe dat alswanneer sy quamp te sterven, dat het soo sterk gevrosen was, datmen op het Kerk-hof met geen schuppen, en houweelen in d'aerde en cost, en vervolgens genoodtsaekt wierden haer in de Kerk te begraven: ende al noch op d'aerde liggende, eenige Beggyntjes by het doot Lichaem staende, seyden tegen malkanderen, waer 't dat Masseur noch leefde, sy sou nu seggen, Godt is goet en overgoet: waer op haren geest antwoorde, Dat sal ik in der eeuwigheyt seggen: klaer teeken voorwaer dat sy den Heere loofde.

Aldaer is noch geweest seker Beggyntjen, die maerte van 't Convent zijnde, eene schotel met spijse in den kelder droegh, ende alsoo de Meestersse haer riep, sy met vlytige gehoorsaemheyt comende geloopen, meynende datse de schotel op het bert geset hadde; een ander Beggyntjen in den kelder komende, vondt de schotel tusschen hemel en aerde hangen.

Ten tijde van den Eerweerdigen Heer Pastoor mijn Heer Ioannes Fredericus Lumnius, lagh t' Antwerpen seker Beggyntjen in d'Infirmerye, ziek op haer bedde, de welke op eenen Kersnacht versocht, dat myn Heer haer soude gelieven d'Heylige Communie te brengen naer de eerste Misse, die in den middernacht geschiet, 't welk hy afsloegh, seggende dat sy moest wachten tot in den morgenstondt; alswanneer de ander zieken ook onsen lieven Heer kregen. 't Geschiede dan in de nacht Misse, doen den Heer Pastoor de H. Hostie brak in dry deelen,

[p. 59]

dat hy een van de dry deelen miste, waer in hy seer verstelt en geturbeert werdt, niet dervende in 't H. Sacrificie voortsgaen, ende was eenigen tijdt besigh met dit deeltjen te soeken: en dit Beggyntjen doen als verlicht zijnde van Godt, yemant sondt naer de Kerke, ende dede seggen aen den Heer Pastoor, dat 't gene hy socht, sy ontfangen hadde. De Misse voleynt zijnde, is den Heer Pastoor soo terstont by dit Beggyntjen gegaen, en comende op haer kamer, sagh de keerssen die op de schapraey stonden noch rooken, vraeghde van haer wat dit te seggen was: sy antwoorde myn Heer 't gene U Eerweerdigheyt my geweygert heeft, hebben my de heylige Engelen soo gebrocht, die ook de keerssen hebben ontsteken, en uytgedaen. Dit Camerken wordt noch op den dagh van heden genoemt, het Camerken der Engelen.

't Is noch gebeurt als dat 'er op het selve Beggyn-Hof ontrent de Kerk, eenen sterf-put was, op den welken eenen seer swaeren sark-steen lagh, ende alsoo desen put moest geopent worden, en dat 'er dry oft vier mans waeren, die desen steen om sijn swaerte niet en costen verleggen; soo is 'er by geval een Beggyntjen gekomen uyt het Convent van Sion, welk Convent alsdoen ontrent de Kerk stondt, ende den voornoemden Heer Pastoor daer ontrent zijnde, heeft aen dit Beggyntjen geseydt, Suster lenneken, neemt dien steen eens op, en leght hem daer be-zeyden, 't welk sy in een simpele ootmoedigheyt alleen heeft gedaen: och wat al wondere uytwerksels van de blinde gehoorsaemheyt.

Daer was doen ter tijdt, noch een Beggyntjen die seer arm was, ende gelijk 't onder sommige die te samen woonen, de maniere is, even veel uyt te leggen voor hunnen dagelijkschen kost, en nu den tijdt daer was om haer deel te geven, en wilt niet wat doen, gemerkt sy niet ter werelt en

[p. 60]

hadt, ende beschaemt voor haer Mede-susters zijnde gonk sy smorgens heel vroegh naer de Kercke, om aen Godt haren noodt te klagen, en commende in den ingank, oft portael van de Kercke, vont sy daer eenigh gelt gestroeyt, te weten de specie van stooters, en sy die opnemende, droegh die by den voorseyden Heer Pastoor, die haer seyde, dochter houdt dat gelt voor u, en zijt Godt dankbaer.

Op het selve Beggyn-Hof, heeft geleeft een Edenle Jouffrouw van geslachte, maer veel Edelder van geloof, en deughden, met naem Catherin vander Noodt. Haer Vader hiet Cornelis vander Noodt, en haer Moeder Geertruy Wynrix. Welkers dochter eenen af-keer van de werelt hebbende, heeft haer in het Beggyn-Hof besloten. Sy was soo tot de werken van liefde, en bermhertigheyt genegen, datse niemant hier in haer 's gelijkx en hadde. Haer huys was een plaetse van Godtvruchtigheyt, eenen winkel, uyt den welken men overvloedige aelmoessen uyt rijkte. Sy vergat haer selven, maer dee den armen groote deught, immers sy soght gelijk den H. Hieronymus seydt, de papierkens (voldoende d'hantschriftige obligatien van de benauwde menschen) en trappelde 't goudt onder de voeten, seggende, dat een groot en edel gemoet, niet en moet beminnen, niet en moet verwonderen, als Godt alleen, en van den selven naer te volgen, noyt en moet wenschen ontslagen te zijn. Ende op dat dusdanige werken van bermhertigheyt, niet op eeenen slibberachtigen, oft onstantvastigen gront en soude staen, voeghde haere ootmoedigheyt sigh daer by, de welke den hooveerdigen duyvel, groot verdriet aendee, maer Godt seer verblijde, d'Engelen en de menschen verheughde, soo dat d'overvloedigheyt der deught, comende uyt de simpelheyt en claerheyt haerder ziele, haer Lichaem vereerde, en zeden vercierde: ende gelijckerwijs den Propheet Malachius, om sijne goede maniere van doen, den Engel des Heeren genoemt wierdt: en

[p. 61]

Moyses van de wateren, om dieswille dat de dochter van Pharao hem uyt het water hadde gevischt, soo schijndt sy van der Noodt gebynaemt te zijn, als zijnde buyten allen noodt, oft om veel uyt hunnen noodt te helpen. Waerachtelijk is in dese rijcke Maget geweest, een oprechte vlytige, wijse en gedienstige armoede verweckende vander aerden veel ellendige, ende van den drek opheffende den armen, met hun soo handelende, al oft het Princen waren, en maekte van hun haer vrienden, op dat sy door hun in 't rijcke Godts, ende eeuwige Tabernakelen mocht ontfangen worden.

Ook en is sy niet van haer verwachten beschaemt geweest, mits sy door hun gebeden, en jonsten der Goddelijke bermhertigheyt, gratie en glorie bekomen heeft ten bequamen tijde, 't gene Godt, ook aen de menschen, niet en heeft gewilt dat soude verborgen blijven, ende wonderlijk aen de naerkomelingen heeft kenbaer gemaekt, in hoe groot achtinge sy by hem was, doen haer graf geopent zijnde, men haren rechten arm gansch en onverrot heeft gevonden: ende hoedanighlijk dit is geschiet meriteert verhaelt te zijn.

Gestorven zijnde dan den 28. Mey 1589. is begraven voor den Autaer van S. Anne: en seven jaren daer naer, te weten in 't jaer 1596. in't leste van October, is gestorven haer Meyssen, ook Beggyn, arm van inkomen, maer rijk van onnooselheyt. En om dieswille sy binnen haer leven, haer geduerigh was by gebleven, ende een sonderlijke getuyge was geweest haerder groote werken, de welke sy ook getracht hadde, naer cracht en vermogen naer te volgen, heeftmen goet gevonden, haer in 't selve graf te begraven. Den grafmaeker met naem Andries is geroepen, die terstont veerdigh was om 't graf t'openen. En gelijk alsmen doet, hy d'aerde uytschoot, en dieper en dieper graefde, en heeft hy noyt quaden reuk gevat, maer ter contrarie sulk eenen aengenamen, als hy oyt hadde geroken, die

[p. 62]

de plaetse ook vervulde. Maer gelijk hy de wonderheden Godts niet genoegh en wist te bepeysen, is voorders geschiet, dat de verwonderinge heeft vermeerdert: want gelijk hy de oude kiste ook niet en hadde gemydt ('t welk ongetwijffelt door de toelatinge Godts gebeurt is) soo heeft hy gesien haer rechte handt tot aen den elleboge ongeschonden, en soo vol vleesch, als oft hy noch levendigh waer geweest, al de reste van 't geheel lichaem in stof en asschen verandert zijnde: welke handt opgenomen hebbende, om dat het tijdt was d'ander te begraven, heeft die stillekens wederom nedergeleydt, en met wat aerde overdekt. Naer de begraeffenisse, vertrok hy wonder dingen, soo van den reuk, als van de handt die hy gehandelt hadde, soo dat de sake ter ooren gekomen is van den seer Eerweerdigen Pastoor van het Beggyn-Hof, myn Heer Lumnius, die den graf-maeker doende roepen, thoonde dat hy niet wel te vreden en was, dat hy hem van alsulke wonderheden, niet en hadde gewaerschouwt. De Beggyntjens souden wel gewenscht hebben datmen het graf wederom soude hebben uytgegraven: maer om dieswille dat 'er nu wederom een ander lichaem begraven was, 't welk gelijck andere niet en magh geruert worden, sonder oorlof van hooger macht, heeft den personaet geseydt, datmen dit al stillekens soude laten gaen. Uyt den seer Eerweerdigen Heer myn Heer Ioseph Geldolph van Ryckel, Abt van S. Geertruy te Loven.

Jouffrouw Marie Dochter van Nicolaes de Smits, Beggyntjen van Antwerpen, vervult met eenen Apostolyken geest, stierde alle haer middelen, en gedachten tot vercieringe van den Tempel des Heeren; van de welke dese luttel woorden spreekt, den Eerweerdigen P. Buzelinus der Societeyt Iesu, in sijn Historie van Walsvlaenderen, seggende dat sy hier door de jonkheyt in het Coninklijk Pedagogie van Douay heeft aengelokt, namentlijk de armen

[p. 63]

van Brabant, die aldaer gongen studeren, aen de welke sy mildelijk al besorghde, en goeye Renten daer toe liet. Uyt Ryckel.

Jouffrouw Maria van Ursel, huysvrouwe van myn Heer de Raetsheer Ambrosius de Tucher, de welke naer sijne doodt, heeft haer reynelijke Weduweschap behouden 48. jaeren, en Beggyntjen werdende Godt opgedragen, is geprofessit den 21. van October 1583. en hier op het Beggyn-Hof vol van geloof, en goede wercken, gestorven den 15. Meert 1601. oudt zijnde 72. jaeren; t'is den inhout geschreven op haeren Sark.

Hoedanighlijcken voortganck in de Studien heeft gedaen den Seer Eerweerdigen Heer Ioannes Fredericus Lumnius Borger van Antwerpen, blijkt uyt de verscheyde boecken die hy in druk heeft laten uytgaen; namentlijk in die boeken om een gereformeert Christelijk leven te leyden, gedrukt by Christoffel Platijn, in 't jaer 1589. in de welke hy alle menschen tracht te trecken van de sonden, en te brengen tot de kennisse van Godt en sijnder liefde, de welcke hy niet sonder grooten aerbeyt, tot een vervoorderinge van ons onderwys geschreven heeft, alsoo wel om de sonden te vreesen, en die te verlaten, als om de deughden te kennen, ende te aenveerden, om naer Godts believen grootdadige en deugdelijke wercken te beschicken, tot vervoorderinge der glorie Godts, ende onser saligheyt. Hy is eerst Capelaen te Diest op het Beggyn-hof geweest, onder den Eerweerdigen, ende seer Godtvruchtigen Heer myn Heer Nicolaus van Esche Pastoor des selfs Beggyn-hof: van den welken wy breeder sullen schrijven onder de Beggyntjens der selver stadt. Wiens raedt, behulp, ende deught: tot de deught, veel verscheyde menschen, geestelijk ende werelijk, op dat sy verlichter van kennisse, geestelijcker van affectien, geschikter van leven, volder van

[p. 64]

gratien souden zijn, en in onsen Lumnius ook groot profijt heeft gedaen.

Van daer is Ioannes gekomen, op dit boven gemelt Beggyn-hof van Antwerpen, alwaer in 't beginsel hy liever heeft ballingh van officie, van alle gemak ende goet berooft te zijn, als in de oproerten der ketterye t'Antwerpen seker plackaet der generale Staten, 't welk sy hem (zijnde in de greefcamer van 't Godts-huys) presenteerden, met sijn handtschrift 't onderteekenen. 't Sijnen tijde veel volmaekte Beggyntjens, wierden van Godt wonderlijk begaeft, en door wiens Goddelijken geest van directie, sy gevoeyt ende versterkt zijn geweest, om weerdige tempels te worden van den H. Geest: van alle welke over 30. à 40. jaren hier op ons Beggyn-hof een boecxken is gesien, geschreven eertijts van een Beggyntjen met name Clara de Moy, welk boecxken nu niet te vinden en is. 't Is te vreesen dat het gevallen is in handen van werelijcke persoonen, die diergelijcke dingen niet en extimeren, ende ergens in eenen hoek leydt, Godt geve dat het eens magh voor den dagh comen.

Den selven Heer Pastoor eens Misse lesende was 'er een jonckxken die sijn Misse diende, ende soo dien door ongeluk eenen coperen kandelaer van den Autaer hadt gestooten, en in stucken was gevallen. De Misse geeyndight zijnde, seyde hy tegen sijnen dienaer, dat hy sou een naelde met garen halen, om den kandelaer aen een te naeyen, 't welk hy seer eenvoudigh heeft gedaen, ende stak met de naelde door den koperen kandelaer totter tijdt, dat hy gewaer wierdt wat hy dede.

Desen ootmoedigen ende verlichten Heer Pastoor, heeft dit Beggyn-hof geregeert den tijdt van 40. jaren. Hy is gestorven in 't jaer 1602. den 24. Februarij, oudt zijnde 69. jaren. Hy heeft ons achtergelaten, eenen grooten glans van ootmoedigheyt, welk de reden is, dat 'er soo weynigh is aengeteeckent, mits hy alles verborghde. Uyt verscheyde.

[p. 65]

Clara en Maria de Bertoz gesusters, en Beggyntjens van Antwerpen, waren van elkanders deughden seer jalours. Clara was geprofessit den 31. Augusti 1621. en wierdt al dikwils als opgetogen gesien. Sy is gestorven den 21. Februarij 1632. oudt zijnde 33. jaren. Maria heeft haere Professie gedaen den 4. Julij 1623 en gaf het al om Godts wil. Sy is gestorven den 20. Augusti 1644. oudt zijnde 43. jaren. Uyt het relaes en register der Beggyntjens.

Suster Lowise Peeters is geboren tot Antwerpen, in October 1601. van seer Godtvruchtige Ouders, als hare Moeder van haer bevrucht was, offerde sy haer vrucht op aen den gecruysten Christus: en doen sy een jaer oft twee oudt was, stierf hare Moeder. Haren Vader is naderhandt hertrouwt met een Godtvruchtige persoon, die haer in de vreese Godts, ende in de Godtvruchtigheyt hebben opgebrocht. Seventhien, oft achthien jaren oudt zijnde, heeft sy gelofte gedaen van eeuwige suyverheyt. Naderhant instantelijck versocht zijnde tot den houwelijcken staet, heeft tot den selven groote molestatie geleden, om hare naturelijke aengenaemheyt; maer haerder voorschreve gelofte indachtigh zijnde, heeft het selve met een cloeke resolutie afgeseydt. Sy hadde genegentheyt om in een Clooster te gaen, maer mits hare Ouders eerelijke ende Godtvruchtige lieden waren, maer van cleyne middelen, heeft sy haer geresolveert, om Beggyntjen te worden. Sy is dan op het Beggyn-hof gegaen in 't jaer 1626. Ende heeft haer novitiaet gedaen, in het Convent van Jerusalem, in 't welk alsdoen Meestersse was, Suster Magriet Laderiere: soo haest sy het novitie kleedt aengedaen hadde, sagen de heel gemeynte yet particuliers in haer uytschijnen, heeft haer novitiaet seer loffelijk volbrocht; want sy was vriendelijk, vreedsaem, ende gedienstig tot een yeder, ende socht door hare groote ootmoedigheyt, alle de verworpenste werken van den huyse

[p. 66]

te doen, en diende haer Meestersse met een particuliere liefde en respeckt, ende soude door het selve wel hare solen gecust hebben. Sy heeft hare Professie gedaen den 15. Junij 1627.

Noch jonk Beggyntjen zijnde, was seer ieverigh tot den dienst Godts, en altijdt cleyn in haer eygen oogen, door welke deughden sy gecomen is tot groote volmaektheyt, naer groote quellingen, ende aenstooten van den boosen vyandt der hellen. Want de Beggyntjens die met haer woonden, hebben dikwils verhaelt, als dat sy verscheyde reysen snachts op haer slaep-camer, sulken groot ramour, en gehuyl van beesten gehoort hebben, dat het scheen sy haer souden vernielt hebben: en alswanneer sy smorgens van haer camer soude comen, vont dikwils voor de deur liggen eenen grooten swerten hondt, die de oogen hadde als twee vlammen viers op haer uytschietende, welken hondt haer volghde tot op de straet, en bleef achter haer liggen, daer sy was knielende voor het devoot beeldt van onsen lieven Heer op den blauwen steen, alwaer sy meest allen morgen haer gebedt dede, eer dat de Kercke open gonk. Als sy eenige jaeren Beggyntje hadde geweest, hadde sy grooten iever ende begeerte om Religieuse te worden in het Clooster der arme Clarissen, maer vraeghde daer over raedt aen eenen Pater van de Minderbroeders, een seer Godtvruchtigh man, die haer examineerde, vraeghde de reden, waerom sy in een Clooster wilde gaen: waer op sy antwoorde, dat haer docht dat sy beter de aermoede, ende gehoorsaemheyt in het Clooster soude connen beoeffenen, ende daer in meerder volmaektheyt leven. Waer op den Pater antwoorde, dat sy het selve soo wel op het Beggyn-hof conde beleven, ende dat sy een Cloosterken in haer herte soude maken, 't welk sy in de gehoorsaemheyt aennam. Sy beminde soo de armoede, datse noyt blijder van geest en was, dan alswanneer sy eenigh tijdelijk gebrek leedt, 't welk

[p. 67]

al dikwils geschiede, om dieswille, dat sy weynigh sorge droegh voor 't gene het Lichaem aengaet. Sy stelde allen haer betrouwen, op de Goddelijke voorsichtigheyt, waer door sy vele gaven, soo inwendigh als uytwendigh, van Godt ontfangen heeft.

Soo sy op eenen sekeren tijdt te Gent, met den Eerweerdigen Heer Prelaet van Bauloo sprak, den welken groot extime, om haer Godvruchtigh, en deughtsaem leven, van haer hadde, naer dat hy met haer van eenige merkelijke affairen gesproken hadde, ende sijn Eerweerdigheyt wel wetende datse cleyne middelen hadde, want haer incomen en was maer 24. oft 25. guldens s' jaers, seyde sijn Eerweerdigheyt, dat hy haer jaerlijkx 24. oft 25. pont vlaems soude geven, 't gene sy met een diepe ootmoedigheyt refuseerde ende sijn Eerweerdigheyt daer over bedankte, ende soo hy meerder instantie dee, en praemde dat sy het soude willen aenveerden, antwoorde sy, als sy het met de een handt soude moeten ontfangen, sy het met de ander handt wederom soude laten vallen, mits sy op een plaets was daer sy niet en soude vergaen, ende als sy teenemael arm soude zijn, sy alsdan de infermerye soude connen genieten, ende dat d'armoede niet volmaekt en is, ten zy dat sy veracht, ende versmaet wordt.

't Gebeurde dat de Beggynjens die by haer woonden, siende dat haer lijnwaert soo slecht wierdt, ende bynaer versleten was, seyden haer dat sy moest sorgen voor lijnwaet te maeken, waer op sy seer eenvoudig antwoorde, Godt sal 't versien, al souwer een moeder met seven kinderen sterven: corts hier naer, is haer nicht, eene weduwe siek geworden, en is met haer seven kinderen comen te sterven, van de haestige ziekte: waer door sy eenige cleyne middeltjens, en meubeltjens heeft geerft.

Seker Beggyntjen, met naem Cornelia Bourey, haer goede vrindinne, was wat te seer met haer affectien gehecht aen eenigh gelt, dat sy vergadert

[p. 68]

hadde voor eenen spaerpot: Suster Lowisken vermaende haer, als dat sy al te groote genegentheyt hadde tot dat gelt, en om haer daer van te onblooten, seyde dat sy die geheele somme moest aen den armen geven, waer toe sy haer heeft geresolveert, en t'samen uytgaende, vraeghde dit Beggyntjen aen wie sy dit gelt soude uytreyken, Suster Lowise antwoorde, wy sullen sien waer ons Godt sal leyden, en comende ontrent de vesten, aen een huysken, vonden de deure open staen, ende daer in gaende, seyde hier is 't dat Godt ons hebben wilt: alwaer sy vonden eene Vrouwe, die in de uytterste armoede was, en uyt desperatie, stondt om haer selven het leven te benemen: sy gaven aldaer hunne aelmoesse, waer mede dese vrouwe haer schulden heeft betaelt, en met het resterende heeft haer Godt soo gebenedijt, dat sy heeft opgerecht een cleyn winkelken, door het welk sy met haren man en kinderen, eerlijk hebben geleeft.

Eenigen tijdt daer naer, is de voorschreve Suster Cornelia siek geworden, ende alsoo haere siekte wat lank duerde, vraeghde Suster Lowise van haer, oft het haer niet berouwen en was, dat sy dat gelt nu hadde wegh gegeven, 't welk haer nu in de siekte soude connen te pas comen: waer op sy antwoorde, datse seer bly was dat gedaen te hebben, ende waer het saken sy dat niet gedaen en had, noch doen soude, ende is van die siekte seer Godtvruchtelijk gestorven.

Alswanneer de Franschen, ende Hollanders voor Calloo lagen, en die van Antwerpen in groote vreese en benautheyt waren; men stelde in alle de Kercken nacht en dagh het Alderherlighste Sacrament uyt, om Godt almachtigh te bidden, dat het hem soude gelieven onse stadt te bewaren, en soo Suster Lowisken snachts met de gemeynte in onse Kercke in 't gebedt was, stont sy subitelijk op, en seyde aen al de Beggyntjens, comt laet ons naer huys gaen, want het is al gedaen, die hier over seer ver-

[p. 69]

wondert waren, en de sommige daer op spraken, om dat sy zijnde, soo een Godvruchtige ziele, soo haest uyt de Kercke gonk. Ende nu t'huys gecomen zijnde, seyde tegen haer Mede-suster Marie de Haes, laet ons Godt danken, overmits dat hy ons gebedt heeft verhoort: ende in den selven nacht, ontrent een ure hier naer, quamper eenen expressen in de stadt, met de blyde tijdinge dat den vyant Callo hadde verlaten. Godt almachtigh gaf hier ook de kennisse van den inwendigen staet van verscheyde persoonen: onder andere vermaende sy eens eenen Prister, die in quaden staet was en dikwils het H. Sacrificie celebreerde, die dat seer qualijk van haer nam. Sy op eenen anderen tijdt in de Kerke zijnde, in de welke desen Priester Misse las, en sigh omkeerende Dominus vobiscum seyde, sloegh Suster Lowisken haer oogen op hem, en kreegh een inwendige insprake van Godt, 't selve aen den Bisschop Capello te kennen te geven, die desen Priester ondersocht, en sterk berispte, doch hy loochent het alles, 't welk Suster Lowisken van sijn Hooghweerdigheyt verstaende, seyde alles waerachtigh te zijn, en soo seker, dat sy het selve wel met eedt soude bevestigen, ende daer voor sterven, waer op sijn Hooghweerdigheyt seyde, dat hy noch noyt iemandt soo had hooren spreken, ende de saeke voorders ondersocht zijnde, hebben alles bevonden, gelijk sy geseydt hadde. Desen Priester is naderhant tot beternisse van leven gecomen, en wel gestorven, maer Suster Lowise, heeft om het selve veel geleden van differente persoonen.

Haer Godtvruchtige manier van leven, is by veel persoonen bekent geworden, ende alsoo daer ontrent Brussel een Cluysenersse gestorven was, is sy van differente persoonen van conditie versocht, om in de selve Cluyse te comen woonen, waer toe sy wel geresolveert was, mits sy daer begeerte toe hadde; maer om niet te doen, sonder besondere kennisse te hebben van den wille Godts, gaf hare

[p. 70]

resolutie te kennen aen den Eerweerdigen Heer Pastoor, die alsdoen was den Eerweerdigen Heer Mattheus van den lange Cruys, die haer seyde, dat sy haer resolutie acht dagen soude uytstellen, ende dat hy, ende sy daer en tusschen Godt almachtigh souden bidden om licht, ende kennis van sijnen Goddelijcken wil. In dien tijdt was de voorschreven Suster Marie de Haes seer bedroeft, vresende berooft te worden van soo goede geselschap, ende versocht waer het saeken sy in de Cluys gonk, sy met haer mocht gaen om haer te dienen, 't welk Suster Lowise haer altijdt refuseerde. De acht dagen voleyndt zijnde, is sy gaen spreken den voorschreven Heer Pastoor, die haer seyde, dat het den wille van Godt niet en was, maer dat sy op het Beggyn-hof soude blijven, 't gene sy eenvoudigh in de gehoorsaemheyt heeft aengenomen, ende t' huys comende, seyde sy tegen de voorschreve Suster de Haes, datse in de Cluys niet en sou gaen, maer datse met haer soude blijven woonen, die daer seer blijde om was. Sijn Hooghweerdigheyt den voornoemden Bisschop van Antwerpen hiel haer in groote extime, om haer diepe ootmoedigheyt, en simpel eenvoudigheyt, in welke deughden sy besonderlijck uytstak, ende als sommige Beggyntjens haer vraeghden, door wat middel sy gecomen was tot dese seldsame eenvoudigheyt, antwoorde, dat door cleyne dingen diemen als niet en acht sy selven in waer te nemen, want seyde sy, veel tijdts groote dingen en doetmen niet, en cleyne dingen en achtmen niet, en dat is de reden dat den mensch geenen voortganck en doet. Want eenen mensch die niet en begeert van al dat 'er geschapen is, ende die sijnen wille met Godt vereenight heeft, wilt hy te recht voortgaen, soo moet hy sijn begeerte blooten van alle gedachten, goet ende quaet, ende sigh setten in Godts tegenwoordigheyt, ende blyven daer soo lank als hy can, ende als hy afvalt, soo sal hy terstont sonder gedacht dat selve weder doen, ende verwinnen cloekelijk het verdriet, ende

[p. 71]

traegheyt, die hem dikmael boven maten swaer, ende onverdragelijk sal wesen. Dit doende sal hy haest volmaeckt worden, die het vatten can, die magh het vatten.

Tusschen de jaren sestien hondert vier en vijftigh, was den Eerweerdigen Heer Pastoor vanden langen Cruys seer zieck, soo dat hy sijn Kerke rechten ontfonk, ende men meynde dat hy van die siekte soude gestorven hebben, ende soo Suster de Haes aen Suster Lowise seyde, datmen vreesde dat hy den nacht niet en soude overleven, antwoorde sy, hy en sal van die siekte niet sterven: hy moet my eerst in 't graf leggen. Dan belaste haer dit stil te houden, ende aen niemant te seggen, gelijk het gebeurt is, want ontrent een jaer, oft onder-half jaer daer naer, is Suster Lowise gestorven: ende den Eerweerdigen Heer Pastoor noch geleeft ontrent de seven jaer, naer de voorschreve siekte. Onder sijn portret in de Kercke ter zijden den hoogen Autaer, staet geschreven: Mattheus langen Cruys Deken en Licentiat in de H. Godtheyt, heeft vier-en-veertigh jaren van dit Beggyn hof eenen neerstigen, goedertieren, en sachtmoedigen Pastoor geweest. Hy heeft in vrede geleeft, en is in vrede gestorven, den 18. Meert 1662. oudt zijnde 78 jaren.

Suster Lowise heeft geduerende haeren geestelijcken staet, veel siek en weekelijk geweest, soo datse dikwils te bedde lagh, ende lede seer groote pijnen haer heel lichaem door, ende seyde dikwils tegen haer Mede-susters, als sy smorgens in haer camer naer haer quam sien, datse den heelen nacht niet en had connen rusten, door de groote pijnen die sy lee, want het scheen dat haer heel ingewant in gloeyende vier lagh. Haren neef is door ongeluk van eenen thoren doot gevallen, in welke doot de Moeder groote droefheyt maekte, door dien hy soo subiet gestorven was, dan Suster Lowise heeft haer dikwils trachten te troosten, haer seggende met sekerheyt dat haren sone in goeden staet gestorven was: want sy heeft op eenen morgen aen de voor-

[p. 72]

schreven Suster de Haes geseydt, als dat die ziele van dien jonghman, hem aen haer dien nacht verthoont hadde. Sy heeft ook geseght aen hare Mede-suster, als dat haren Vader salighlijk gestorven was, te weten den Vader van Suster de Haes. Sy heeft veel andere dingen voorseydt, die daer naer geschiedt zijn. Onder al aen een Beggyntjen die veele jaren met haer gewoont hadde seyde sy, gy sult seer oudt worden, ende noch voor u doot eenigh tijdelijk goet erven, 't welk geschiet is: men seght ook dat sy haer doot voorseyt heeft. Haer leste ziekte die sy hadde was den rooden loop, door den welken sy groote pijne lee, soo dat sy naer acht dagen met den selven gelegen hebbende, is seer Godtvruchtelijck gestorven, in opinie van heyligheyt, den 21. September 1656. en leydt begraven in de Kercke.

Suster Marie de Haes, van de welke wy dikwils gesproken hebben in 't voorgaende Leven van Suster Lowise Peeters. is geprofessit den 26. Augusti 16... Ende in 't jaer 1643. scholier geworden, en gestorven den 19. April 1693.

Cornelia, Susanna, en lsabella van Dyck gesusters, soo van Godtvruchtigheyt, als van bloedt, verwachten hier met de wijse Maeghden van dit Hof, de compste van hunnen Bruydegom. Cornelia heeft haere Professie gedaen den 28. Augusti in 't jaer 1618. En is gestorven den 15. November 1627. Susanna is geprofessit den 26. Mey 1626. En gestorven den 28. van December 1664, Men seght datse de Engelen heeft hooren singen. Isabella dee haer Professi den 27. Augusti 1628. En is kints gestorven den 3. van September 1658. Uyt hun graf-schrift, en relaes der Beggyntjens.

Anna van Schrieck Beggyntje tot Antwerpen, is in de selve stadt, van Catholijke, ende Godtvruchtige

[p. t.o. 72]

S^T. Anna van Schrieck. Beggyntie tot Antwerpen, gestorven 30. Meert 1688. out 46 Jaeren, geprofessiet 26 Jaere
Phi: Bouttats sculpcit

[p. 73]

Ouders geboren, haren Vader was genaemt Nicolaus van Schrick, ende haer Moever Anna van Can, die haer van jonghs af in de vreese Godts hebben trachten op te brengen. Tot welcken eynde, hebben haer (8. oft 9. jaren oudt zijnde) laten woonen op het Beggyn-hof tot Lier, daer sy in de deugt, ende Godvruchtigheyt, met de jaren is opgewassen. Was seer eenvoudigh, en minsaem tot een yeder, ende hadde ook van jonghs af eenen afkeer van de leugenen, soo dat ook alleen het woordt van liegen, in haer eenen schroom veroorsaekte. Naderhand hebben sy haer besteedt tot Brussel, om haer te laten leeren, het gene hun, in hunnen stiel ende affairen conde dienstigh zijn. Alwaer sy veel occasien had, om met weerelijke persoonen te spreken, mits het eenen open winkel was, dan socht van haren kant, d'occasien soo veel te schouwen, als 't haer mogelijck was, door dien sy had genegentheyt tot den geestelijcken staet, ende socht door eenige middelen kennisse te krygen van eenige Religieusen: dan vreesende, dat sy van haer Ouders geen consent en soude krygen om Religieuse te worden, door dien sy maer een dochter en hadden, heeft sy haer van het Clooster wat ontrocken. Als sy daer eenigen tijdt gewoont hadde, hebben haer Ouders haer t'huys ontboden, met intentie van haer in hunnen winkel op te brengen: maer haren yever ende begeerte groeyden altijdt meer om geestelijk te worden tot Antwerpen. Corten tijdt naer dat sy van Brussel comen was, heeft sy sonder de wete van haer Ouders, de plaetse gaen versoeken by een van de Overste van het Beggyn hof, die haer vraeghde, oft haere Ouders t'selve wel wisten, dat sy geen Beggyntje en mocht, noch en cost worden, sonder wete, en consent van haer Ouders, want dat sy haer moesten versien van eene Reute, waer mede sy soude connen leven: waer op sy met eene groote eenvoudigheyt antwoorde, dat sy seer wel cost werken, ende bequaem was om haren cost te

[p. 74]

winnen: maer sulkx niet genoegh zijnde, moest sy het haere Ouders te kennen geven. Soo sy dan eenen broeder hadde, onder de Eerweerdige Paters Capucinen, is sy gegaen by eenen Pater der selver Orden, die sy te kennen gaf, 't gene daer gepasseert was, ende versocht hem om haer Ouders hier over eens te spreken. 't Welk hy gedaen hebbende, en hebben dat geensins willen consenteren, eensdeels om dat sy te jonk was, want sy alsdoen maer ontrent de seventhien jaren oudt en was, en ten anderen, dat sy haer sochten by hun te houden, 't welk sy noch den tijdt van onderhalf jaer gedaen heeft. Middeller tijdt, dede de Moeder devoiren, om haer te diverteren, ende te sien, oft sy haer niet en soude geresolveert hebben tot den Houwelijcken staet: 't welk sy geeren soude gehadt hebben, want allen haer contentement, was om haer dochter by haer te houden. Niet tegenstaende groeyden haren yver dagelijkx meer en meer, tot het geestelijk, ende als sy somtijdts van haere Moeder conset tot het selve versochte, gaf sy voor antwoordt, hoe sy haer sulkx coste versoeken, daer sy wel wiste haer groot verlangen, van haer by haer te hebben, want dat sy nu allen haren troost, en contentement was, maer sy en hiel niet op, van alle mogelijke devoiren te doen, soo dat sy ten lesten door veel instantelijk versoek, consent van haere Ouders verkregen heeft om Beggyntjen te worden.

Sy is op het Beggyn-hof gegaen in Februarij 1661. op S. Matthias avondt, met intentie, van als sy eenigen tijdt Beggyntje soude geweest hebben, sy in een Clooster soude gaen, mits sy alsdan eene Rente soude hebben, ende soo Religeuse connen worden, sonder het aensien van haere Ouders, want sy wel wiste, dat sy in het selve niet en souden consenteren, door dien sy soo veel moeyten hadde moeten doen, om Beggyntjen te mogen worden.

Sy heeft het Novitie kleedt aengedaen op S. Matthias dagh, ten huyse van Suster Martina Verhagen,

[p. 75]

een seer Godtvruchtigh Beggyntjen, ende seer bequaem, om Novitien te regeren, by de welke sy haer Novitiaet, met eenen oprechten yever tot de deught, ende verstervinge gedaen heeft. Dan geduerende het selve, heeft sy veele moeyelijkheden uytgestaen van haere Ouders, principalijk van haere Moeder, die haer dikwils beclaeghde met veele tranen, hoe dat sy haer soo hadde connen verlaten, 't welk haer ook dikwils een groot gevoelen veroorsaekte. Dan trachte haere Moeder te troosten soo veel het haer mogelijk was: maer den yever die sy hadt tot den geestelijken staet, ende om Godt oprecht te dienen, dede haer dese, ende andere moeyelijkheden, ter liefde van haren Beminden, doorbreken, ende heeft haere Professi gedaen den 20. Junij 1662.

Nu Beggyntjen zijnde, nam sy dagelijkx meer ende meer toe, in alle soorten van deugden, die sy trachte op het volmaekste te oeffenen, soo dat sy in stilte versocht, aen de voorschreve Suster Verhagen, van haer op het nauwste waer te nemen, ende te mortificeren, want sy maer occasien en socht om haer selven te verootmoedigen, ende was blijde als daer eenige occasien voorvielen, dat sy de schuldt van een ander, op haer cost nemen. Socht ook op het volmaektste te beoeffenen de deught van gehoorsaemheyt, ook was sy seer milt, ende liberael tot het geven van aelmoessen. Dan om dese deughden volmaekter te oeffenen, ende alles te doen sonder eygendom, hadde aen de bovengeschreven Suster Verhagen versocht, niet meer uyt te mogen geven, als eenen stuyver sonder haer consent: ende als wanneer sy tegen het selve quam te misdoen, sprak met eene diepe ootmoedigheyt haere schuldt sy hadde ook groote genegentheyt tot uytwendige penitentie, ende versterven haerder zinnen. Soo dat sy consent gevraeght hebbende van haren Biechtvader, om eenige cleyne penitentie te doen, daer onder rekenende voor cleyne penitentien, het dra-

[p. 76]

gen van een hairen kleedt, sisserande, ysere keten om haer lichaem, disciplinen, de welke sy somtijdts een half ure, en dry quartier urs lank gebruykte, hardt slapen ende soo voorts, dragende ook langen tijdt eenen gekruysten Christus, met seer scherpe nagelen op haere bloote borst, waer door sy eene seer groote pijne veeltijdts heeft geleden, ende welke verstervinge sy daer naer heeft moeten achterlaten, om haere indispositie.

Daer-en-boven verstierf sy haer ook seer in het eten en drincken: soo datse om de voldoeninge van den smaek te benemen, in de spijse dikwils alsem, asschen, sant, ende andere diergelijke gebruykte, daer sy wiste de natuer tegenheyt te hebben. Want sy heeft haer lange jaeren allen noenen yvers particulierelijck in verstorven tot dankbaerheyt dat den Heere haer geroepen hadt tot eenen geestelijken staet. Sy gink ook dikwils met steentjens, ende erten in haere schoenen, waer door sy haer selven in den gank groote pijnen veroorsaekte. Sy verzierde dikwils nieuwe vonden van penitentie, om daer door het Lichaem meerder pijnen aen te doen, ter liefde van haren Beminden.

Soo sy eenige jaeren Beggyntje had geweest, sondt den Heere haer over een groote benautheyt van conscientie, en sware scrupulen, die eenige jaeren geduert hebben, soo dat haer dochte, allen het gene dat se dede, sonde was, soo dat sy dikwils heele dagen qualijk en dorst spreken, vreesende sonde te doen in allen het gene datse seyde: 't gene seer moeyelijk viel aen eenige die met haer woonden, en om het welk sy somtijdts eenige moeyelijkheyt leed. Haere inwendige benauwtheden waren dikwils soo groot, dat sy vreesde tegen dat den avondt aenquam, om dat sy moest slapen gaen. Ende was sy met de gemeynte inde Kerk, sy liet haer voorstaen, dat een yeder van hun souden saligh zijn, en sy alleen verdoemt. Sy was dikwils veele uren in de Kerke, eer sy dorst tot de

[p. 77]

heylige Communie gaen, tot dat haere geestelijke Moeder, haer inde gehoorsaemheyt dede voortgaen, aen wie sy seer openhertigh was, ook raeckende haer scrupulen, het hadde andersins wel noodigh geweest, sy den heelen dagh den Biechtvader by haer gehadt hadde: want sy heeft ook dikwils bekent, dat sy grooten troost en behulp in die en andere occasien van hare geestelijke Moeder gehadt heeft, aen wie van den anderen kant ook haeren geestelijcken Directeur seyde, dat sy wel geluckigh was sulk een persoon by haer te hebben, ende dat sy de selve wel mocht extimeren, want dat sy een costelijcke peerle in haer huys hadde. Naer eenigen tijdt heeft den Heere haer van dese benauwtheden, ende scrupulen verlost, haere hope ende betrouwen op de bermhertigheyt Godts versterkt, ende haer begaeft met veele boven-naturelijke gratien, ende inwendige kennissen, waer door sy bequaem geweest is om differente persoonen t'onderrichten in het geestelijk leven, ende in den wegh tot de volmaektheyt. Want sy hadde sulk een vaste hope, ende betrouwen op de bermhertigheyt Godts, ende de verdiensten Christi, dat sy een yegelijk tot het selve trachte te verwecken, door d'inwendige kennisse, die sy van den Beminden ontfangen hadde, soo dat sy hem als beklaeghde, dat 'er soo weynige sondaers zijn, die hun soecken deelachtigh te maecken van sijn bitter lijden. Hierom en offerde sy niet alleen voor haer selve het dierbaer bloedt Christi, seggende met eene teere liefde: Mijnen Heere Jesus, suyvert toch myn besmeurde ziel in u heyligh precieus dierbaer Bloedt, van al het gene aen uwe Goddelijke oogen in my mishaeght. Maer offerde het selve ook dikwils op, tot bekeeringe der sondaren, ende tot laeffenisse van de zielen in 't vagevier.

Daer en tusschen bleef haren yyer, ende begeerte tot het Cloosterlijk leven continueren, ende den Beminden voor-quam haer, met besoudere jonsten,

[p. 78]

ende gratien, het gene sy aen haren Biechtvader, den Eerweerdigen Heer Pastoor te kennen gevende, seyde hy haer, dat terwijlen hy sagh, dat den Beminden haer soo wonderlijk tot hem was treckende, dat sy yemant soude nemen tot haere directie, die sy kende door ondervondentheyt, meerder kennisse te hebben in desen wegh, want dat den Heere hem door den selven niet en trock. Soo heeft sy sedert dien tijdt, altijdt meest yemant gehadt van de Eerweerdige Paters Capucinen voor haren Directeur. Naer dat sy dan haere begeerte om Religieuse te worden, hun hadde te kennen gegeven, en costen hun tot het selve niet resolveren, dan hebben haer eenigen tijdt uytgestelt, op dat sy-lieden den Heere met haer souden bidden, om licht ende kennisse van sijnen Goddelijken wille, want sy buyten den selven niet en begeerden. Ende naer dat sy eenigen tijdt hierom den Heere gebeden hadden, en hebben niet geraeden gevonden dat sy in een Clooster soude gaen: 't Gene sy in de gehoorsaemheyt, met een gerust gemoet aennam, ende heeft ook corts daer naer merckelijcke kennisse gekregen, dat het den wille Godts niet en was, want den Beminden quam haer besoecken met een sweeragie in het hooft, die sy tot den eynde van haer leven behouden heeft. Ende heeft ook door het afsterven van haere Moeder, in veel occasien, haren Vader moeten behulpsaem zijn. De sweeragie in haer hooft, groeyde dagelijkx meer ende meer, niet tegenstaende sy veel remedien dede: soo dat de Medecyns haer seyden, sy haer van de selve niet en costen genesen. Ende de weeckelijkheyt in haer hooft wierdt soo groot, dat sy het gebedt van Meditatie, niet meer en coste oeffenen: want en cost de minste werckinge van het verstandt niet lijden, soo dat sy hier door onțrent den tijdt van twee jaren, geen verstandelijk gebedt en heeft connen doen.

Zijnde eens op eenen goeden Vrydagh in haere

[p. 79]

devotie, wierdt sy inwendigh tot yet besonders getrocken, maer en cost niet kennen wat het was, of wat dat den Beminden van haer begeerde, tot ontrent veerthien dagen naer Paesschen, als wanneer een sekere Godtvruchtige persoone haer quam besoecken, ende onder andere cautenantien quamen te spreken van het gebedt, tegen de welke sy seyde, dat sy in twee jaren geen gebedt en hadt connen oeffenen, om de weeckte van haer hooft: waer op dees persoon haer antwoorde, dat sy wel cost gebedt doen, sonder haer hooft eenigh gewelt aen te doen, ende gaf haer kennisse van het stil inwendigh gebedt: ende kreegh ook kennisse dat het dit was, het gene daer den Beminden, haer op den goeden Vrydagh toe hadde getrocken. Ende heeft in het selve veele ende groote gratien van den Beminden ontfangen.

In 't jaer 1671. heeft den Beminden haere Moeder uyt dese werelt komen halen, door wiens sterven haer veele, ende swaere Cruysen zijn overkomen, soo door het hertrouwen van haren Vader, verlies van goederen en vrienden, als merkelijcken opval, lasteringe, ende ook valsche betichtinge, soo dat het lijden, ende swarigheden dikwils soo groot waren, dat de natuer onder het selve scheen te beswijcken, hoewel den geest het selve met liefde omhelsde.

Sy versocht dikwils aen den Beminden, dat hy de krankheyt, ende het gevoelen van de natuer niet en soude willen aensien; maer haer soo veel lijden soude toesenden, als 't sijne Goddelijke Majesteyt soude gelieven, ende dede somtijdts uyt ootmoedigheyt haer beclagh aen haren geestelijcken Directeur, over de kranckheyt van haer natuer, om dat sy haere traenen niet en cost bedwingen, die haer courageerde ende versterckte, seggende: dat het niet te verwonderen en was, dat onder soo veele ende swaere Cruysen, de nature soo gevoelijk was: maer dat het genoeg was, dat den geest de selve met liefde omhelsde.

[p. 80]

Naer de doodt van haere stief-moeder, is'er geweest een sekere persoone, die haer seer extimeerde, om haer Godtvruchtigh leven, die haer versocht om by haer te comen woonen: dan mits sy kende de contrarietheyt van hun conditien, ende humeuren, heeft de natuer van het selve eenen schroom gehadt. Maer alsoo het van haere Oversten, ende andere persoonen geraeden gevonden wierdt, heeft haer tot het selve geresolveert.

Hier heeft sy veel occasien van lijden gehadt: ende alsoo dese wooninge naer haer oordeel, aen haeren geest inwendig beletsel dede, socht sy eenige middelen, om met eene goede maniere wederom naer haer oude wooninge te gaen. Sy gaf 't selve te kennen aen haere Oversten, die naer dat sy daer een jaer gewoont hadde, occasie vonden om haer wederom naer haere oude wooninge te laten gaen. Om dat sy dese occasie van lijden eenighsins heeft trachten t'ontvluchten, heeft sy om het selve inwendig veel moeten lijden: want den Beminden heeft haer voor eenen merckelijcken tijdt berooft van het gewaerwordelijk genieten van sijne Goddelijke tegenwoordigheyt: ende was als teenemael gelaten op haer selven, soo dat ook het minste lijden, haer seer swaer ende lastigh viel, ende aen haer natuer seer gevoelijk: om dat sy haer inwendig soo vervremt vondt vanden Beminden, daer sy van te voren eenige jaren geduerende, soo voorkomen had geweest, met het gewaerwordelijk genieten van de Goddelijcke tegenwoordigheyt: dat sy dikwils seyde, dat alle uytwendige occupatien, 't sy eten drincken, spreken, recreatien, &c. haer inwendig geen beletsel en deden: maer was altijdt met haer inwendig gesicht, gekeert tot haeren Beminden, ende trachte ook een yeder daer toe te verwecken, die sy eenigsins merkte, daer toe getrocken te worden, door den grooten yever die sy hadde om alle menschen te brengen tot de liefde Godts, ende de volmaektheyt.

[p. 81]

Soo sy corten tijdt in haere oude wooninge geweest hadde, sondt den Beminden haer nieuwe Cruysen toe, want haren Vader de fortune tegen gegaen zijnde, hadde sy met haere middeltjens eenigen tijdt sijne costen gekocht: ende door dien dat haer capitael cleyn was, en cost sy het selve op sulk een manier niet langer continueren, het welk aen haer een groote droefheyt veroorsaekte, door de groote liefde, ende teere affectie tot haren Vader: wel kennende de obligatie die sy tot haere Ouders hadde: want seyde dikwils, liever dan dat sy haren Vader eenigh gebrek soude laten lijden, sy geeren voor hem van deure tot deure soude om goedtswil gegaen hebben.

Naer veel sorgen en moeyten, heeft sy ten lesten een Clooster bekomen, in het welk sy met content van hare Oversten, haer capitaeltjen verminderende, hem voor sijn leven lank, sijn costen gekocht heeft, 't welk haer een groote ruste gaf: dan door het verminderen van haer capitaeltjen, heeft sy haer selven ook dikwils in groote benautheyt gevonden, door dien sy seer weekelijck was. Ende den Beminden liet ook toe, dat 'er een persoone die haer van te voren seer genegen, ende toegedaen was, van affectie scheen te veranderen, soo men cost mercken aen eenige uytwendige teekenen. Dat den Beminden ongetwijffelt toeliet, tot haere meerdere beproevinge, 't welk aen de natuer dikwils groot gevoelen veroorsaekte, hoe wel sy het selve in den geest altijdt omhelsde.

Sy en oeffende ook niet alleen de wercken van liefde, ten opsicht van hare Ouders, maer werkte de selve ook uyt aen haeren evennaesten, want daer sy yemandt coste helpen, ofte eenige vriendtschap doen, en spaerde noyt haer selven, noch en ontsagh noch moyte noch arbeydt. Want was als onvermoeyelijk in het beoeffenen der wercken van liefde, soo dat sy dikwils seyde: waer 't dat het haer geoorloft hadt geweest, dat sy geeren onbe-

[p. 82]

kent inde gast-huysen soude gegaen hebben om de arme sieken te dienen. Het welk sy differente reysen bethoont heeft, als wanneer daer yemant van haere Mede-susters siek was: met wat een liefde ende gedienstigheyt sy de selve dagh ende nacht, bystondt door haeren grooten yver, als vergetende alle haere weekelijckheyt die sy hadde. Ende als sy somtijds eenige arme huyshouwens gonk besoecken, suyverde sy met eene groote liefde de kinderen van hunne vuyligheyt: ende seyde ook somtijts, dat sy niet en geloofde yet te verdienen inden dienst van de zieken, door de groote voldoeninge, ende contentement, die sy in den selven hadde.

Den Heere quam haer somtijts besoeken met siekten, als ook eenige accidenten in de beenen, waer door sy genoodtsaekt was te bedde te moeten blyven liggen: soo dat sy haer alsdan niet en cost begeven tot het gebedt, ende het dikwils ontfangen van de H. Communie, 't welk voor haer als een geestelijke martelie was: want sy eenen grooten yever ende devotie hadde, om haeren Beminden in de H. Communie te ontfangen. Dan in haere siekte bekennende den wille van Godt, gaf haer selve geheel over in sijne Goddelijke bestieringe.

Sy wierdt ook somtijdts soo overvallen door het accident van haer hooft, dat sy het minste gerucht, ofte spraeke en cost verdragen, noch ook haer oogen naer den dagh niet en cost opslaen. Soo dat sy dikwils vreesde door dese groote weeckelijkheyt, van haer verstandt berooft te worden. Ende seyde dikwils, sy 't met geen woorden en sou konnen uytspreken, hoe sy in haer hooft gestelt was.

Naerderhandt heeft den Heere haer toegesonden, het accident van den kancker, in haren slincken boesem, 't welk sy ontrent de vijf ofte ses jaren gedragen heeft: in welken tijdt sy op het volmaekste heeft trachten te oeffenen alle soorten van deugden, principaelijk van saechtmoedigheyt, ende patientie.

[p. 83]

Ende alsoo haren Vader eenigen tijdt te voren gestorven was, 't welk aen haer een groote ruste gaf, coste sy nu den Beminden met minder bekomernisse ende sorghvuldigheyt dienen, ende het scheen den Beminden haer nu geheel voor hem wilden hebben: want quam eenige jaren hier naer haren broeder ook uyt de werelt halen, voor den welken sy ook dikwils seer besorght was. Soo dat sy nu ontbloot zijnde van haer vrienden, ende tijdelijke becommernissen, den Heer alleen oprecht cost aenhangen, gelijk sy ook naer alle vermogen trachte te doen.

Het accident van den kancker nam dagelijckx meer ende meer toe: van gelijcken ook haren yver ende liefde tot Godt, ende besonderlijk eene groote begeerte tot het dikwils gebruycken van de heylige Communie. Den Eerweerdigen Heer Pastoor kennende hare suyverheyt des herten, ende groote liefde tot Godt, heeft haer de selve dagelijkx toe gelaten: 't welk niet en geschiede sonder opspraek van eenige van de gemeynte, 't gene haer somtijts eenigh opsicht, oft vermetentheyt gaf. Dan dit alles ter liefde vanden Beminden doorbrekende, heeft den Heere haer gethoont, hoe aengenaem hem dit was. Sy en soude geen moeyte noch pijnen ontsien hebben om eens de heylige Communie te ontfangen. Seyde ook somtijdts dat sy geeren (waer 't mogelijk) door bloote sweerden, ende over gloeyende kolen, bloets voets soude gegaen hebben, om de selve te bekomen. Ende den Heere heeft ook somtijts gethoont hoe hem dit aengenaem was. Want den Doctoor, ende Chirugyn hadden haer verboden met quaet ende windtachtigh weder te Kercke te gaen, al waer 't ook op Sondagen: dan de gene daer sy mede woonde, haer naer de Kerk leydende, hebben differente reysen ondervonden, dat den windt voor dien tijdt als sy onderwegen was, scheen op te houden: den welcken voor ende naer, seer geweldigh ende sterk waeyde.

[p. 84]

Een seker Beggyntjen van Brussel, genaemt Suster F.D.H. heeft verclaert corts naer de doodt van Suster Anna van Schrick, dat sy op den 25. Augusti 1686. zijnde in de Kerk vanden Beggyn hove van Antwerpen, de selve Suster Anna van Schrick, heeft sien komen van de H Communie, ende sagh haer aensicht soo claer als eene Sonne: ende haer och besiende, sagh dat nyt haer aensicht een sterke stral met groot licht voorts quam schietende: waer door dit voorschreven Beggyntjen seer onstelt ende beroert wierdt, ende nam resolutie van het selve aen niemant kenbaer te maeken voor naer de doot van Suster van Schrick. Dan oordeelde in haer selven, den Heere haer dit liet sien, om het cleyn gevoelen dat sy van haer hadde. Want sy somtijdts had hooren spreken van haer deughtsaem, ende Godtvruchtigh leven, ende en hadde het selve in haer gemoet soo niet aengenomen: gelijk sy onder haer handt teeken verclaert heeft.

Den 12. September 1686. is Anna overvallen geweest met een geweldigh, ende sterk bloeyen van haer accident: soo datmen meynde sy alsdan daer van soude gestorven hebben: maer was inwendigh seer verheught. Dan is door dit overvloedig bloeyen soo gedebiliteert geworden, dat sy naerderhandt noyt meer te Kercke en heeft connen gaen, hoe wel sy het selve met grooten arbeydt ende moeyten, differente reysen beproeft heeft, maer was haer onmogelijk, ende den Doctoor, ende Chirugyn, hadden haer het selve ook verboden, om het groot perijckel, daer sy haer selven soude in gestelt hebben van meerder bloeyingh te verwecken: waer door sy eenigen tijdt maer op Sondagen en Heylig dagen de H. Communie en cost ontfangen. Dan den Eerweerdigen Heer Pastoor, hoorende ende kennende haeren grooten yever, ende devotie tot de selve, heeft met consent van sijn Hooghweerdigheyt den Bisschop van Antwerpen, haer de selve dagelijkx in stilte gebrocht: 't welk aen haer een

[p. 85]

groot contentement was, ende eene groote versterckinge in hare pijnen. Door het vermeerderen van hare pijnen, vermeerderden ook haere verduldigheyt ende patientie. Want sy achte haer selven geluckig yet te mogen lijden voor haren Beminden. Ende om dat sy kende met wat een liefde dat den Beminden voor haer, ende voor alle menschen geleden heeft, wenschste sy hem door het lijden eenigsins naer te volgen: want sy dikwils seyde, dat den Beminden aen een ziele geen meerder goet en kan geven naer de H. Communie, als het lijden. Want waer 't datmen kende het geluk dat 'er in 't lijden besloten is: wy ons selven souden onweerdigh achten, ook het alderminste voor den Heere te lijden. Welke kennisse haer alle lijden met liefde dede omhelsen, ende cleyn achten.

Als daer yemant eenige compassie thoonde met haer te hebben, ende seyden dat het een Cruysken was daer den Beminden haer quam mede besoeken: Seyde, dat sy geen Cruys en hadde, maer het selve aennam, en extimeerde voor een kostelijk Juweel daer den Beminden haer quam mede vereeren: ende dat sy het selve om geen goet van de werelt en soude willen quijt zijn. Want hoe seer sy somtijdts door de pijnen overvallen wierdt, en hoorde men haer schier noyt van de selve klagen, maer leed alles seer verduldelijck, met een bly gelaet: soo dat sy als eenen spiegel van patientie was. Ende als somtijds door de groote pijnen, de natuer wat krochte, hadde hy onrust over 't selve, om de stercke voornemens, oft beloften, die sy gedaen hadde, van haer natuer geen voldoeningh toe te laten.

Beneffens de verduldigheyt: heeft sy ook op het volmaekste trachten te beoeffenen, de deught van resignatie. Want al was 't dat de natuer somtijdts als eenen schroom hadde van de pijnen, ende vreesde de lanckduerigheyt van de siekte, ende vreesde dat de gene die haer dienden, eenigh verdriet in

[p. 86]

het selve souden comen te krijgen: (want oft door het opstoken des vyants, ofte wel door een besonder toelaten vanden Heere, sijnder differente persoonen geweest, ook die thoonden haere goede vrienden te zijn, de welke deden de gene die haer dienden, achterdenken ende vreese hebben dat haere ziekte oft quale behaelijk was 't gene als sy quam te hooren aen haer natuer seer gevoelijk was) gaf nochtans haer selven teenemael over met een volle resignatie in de bestieringe van den Beminden, met een vast betrouwen dat hy voor haer soude sorgen, gelijk hy ook gedaen heeft. Want naer dat sy het selve eenigsins ondersocht hadde tot gerustigheyt, ende contrarie gehoort hebbende, hebben haer tot het eynde toe van haer leven bygestaen, ende naer voorder opspraek niet gevraeght.

Het scheen dat den vyandt geduerigh wat nieuws voortbrocht, om haer door opspraek te doen lijden: want het was als ongelooffelijk dat 'er onder sulk een vlytigh ende aengenaem wesen als sy hadde, ende tot het leste toe behouden heeft, sulcken quaelen souden konnen verborgen zijn. Dan als het somtijdts gebeurden met occasie, dat 'er yemant haere quale quam te sien, costen hun over het selve niet genoegh verwonderen: want haeren slincken arm wierdt door het accident soo dik, dat het als eenen grouwel was om aen te sien, soo dat sy den selven in het minste niet en cost gebruyken. Den rugge wierdt ook door het geweldigh trecken van de senuen, met putten in getrocken, ende in het Lichaem quamen veele knobbelen gelijk klieren, soo dat het Lichaem vol pijnen was. Sy wierdt boven dien ook somtijdts overvallen met het colijk gravelleus, ende pijnen van den steen, 't welk in soo een miserabel Lichaem te pijnelijcker was: 't gene sy alles seer geeren leed, ende seyde dikwils: waer 't den behaegelijksten wille van Godt, sy die geeren soude geleden hebben tot den dagh des Oordeels, tot voldoeninge van haere sonden, ende tot bekee-

[p. 87]

ringe der sondaren. Soo dat sy niet anders en wenschte, als dat den wille Godts op het volmaeckste in haer mocht volbrocht worden.

Den vyandt en heeft ook niet connen lijden, de liefde die daer was tusschen haer, ende de gene die haer dienden: maer heeft door verscheyde occasien, de selve soeken te breken, somtijdts eenigh gerucht veroorsaeckende, het welk de zieke door haere ziekte seer lastigh viel, meynende sulkx te geschieden, door oorsaeke ende wete van haer Mede-susters, het gene cleyne consideratie soude geweest hebben, kennende haere groote debiliteyt: maer naderhandt hoorende, dat sy van het selve niet en wisten, noch daer de minste occasie toegegeven en hadden, hebben merckelijk gekent, dat het door den vyandt geschiet is: die haer ook somtijdts eenige woorden heeft doen hooren, in de welke sy groot gevoelen hadde, meynende die van haere Mede-susters gesproken wierden, en als sy hun daer van sprak, hoorde sy, dat sy daer van niet en wisten, ende sulkx noyt geseydt, oft gepeyst en hadden: dan den vyandt en heeft door alle sijn listen ende lagen, de liefde tusschen hun niet konnen verminderen. In dese pijnelijcke gesteltenisse, heeft in haer boven al uytgeschenen de liefde tot Godt, door de welke haer hert somtijdts als overweldigt wierdt, want hoe sy dikwilder meer overvallen wierdt van pijnen, hoe de liefde inwendiger stercker was, soo dat somtijdts het herte door het gewelt van de liefde als opbobbelde, ende stercke kloppinge veroorsaekte, waer door men meynde, sy van het selve soude gestorven hebben, dan sy en mocht dit maer stil uyt lijden, sonder daer aen het minste voetsel te geven, ende seyde dikwils, als die geweldige werckinge over was, dat sy niet verwondert en was, dat 'er sommige menschen van liefde gestorven zijn.

De liefde dede haer dikwils wenschen met den Beminden gehecht te zijn aen het Cruys, waer in

[p. 88]

het schijnt den Beminden haer eenigsins heeft voorkomen, want heeft haer op haer bedde als aen een Cruys gehecht, door dien sy op het selve eenige maenden lank gelegen heeft, sonder haer Lichaem te connen roeren, ende heeft seven weken gelegen sonder datmen haer heeft derven verbedden. Want den Chirugyn en heeft tot het selve geen consent derven geven, vreesende sy in hunne handen soude gebleven hebben. Dan alle dese pijnen ende moeyelijkheden, en hebben de liefde in haer niet vermindert, want was allen haer genoechten, voor den Beminden te mogen lijden.

Dese liefde ende begeerte tot het lijden, en cost sy in haer selven niet verborgen houden, maer trachte ook sommige die by haer quamen, tot het lijden te verwecken, ende in hunne Cruysen te versterken: soo dat ook differente persoonen bekent hebben, dat sy noeyt van haer en zijn gegaen, oft zijn altijdt in hun lijden seer verlicht, ende getroost geweest. Ende ook andere die aengaende het geestelijk leven, ende oeffenen der deughden, haren raedt ende hulpe versochten, hebben groot lịcht, ende kennisse van haer ontfangen, ende hebben groot contentement gehadt met haer te mogen spreken: want soo sylieden met haer van hun inwendigh spraeken, scheen sy hunnen grondt als te doorsien, soo dat sy met de minste kennisse die sy haer gaven van hun inwendig, hun seer behulpsaem was, ende voldoening gaf in 't gene hun noodig was. Jae niet alleen geestelijke, maer ook werelijke persoonen, hadden groote voldoeninge ende contentement met haer te spreken. Eenige geestelijke geleerde persoonen hebben ook bekent, datse met haer sprekende van het geestelijk leven, veel van haer geleert, en groot licht van haer ontfangen hebben. Want als daer occasie voorviel, van met yemant van de liefde Godts, ende van geestelijcke saeken te spreken: schenen de woorden te vloeyen uyt haren mondt, soo dat sy alsdan was als onver-

[p. 89]

moeyelijk, door den yever ende begeerte die sy hadde om een yeder tot Godt, ende sijne liefde te trecken: want sy alsdan haer weeckelijkheyt ende hare pijnen niet en scheen te gevoelen.

Den Beminden heeft haer ook dikwils kennisse gegeven van sommige persoonen, soo van geestelijke, als van werelijke: want soo sy van yemant versocht was te bidden voor eenen sekeren Religieus die in groot perijkel leefde van sijne saligheyt, en voor den selven biddende, hoe wel sy hem niet en kende, scheen sy hem met haer inwendig gesicht te sien, ende kreeg kennisse van den Beminden, dat hy soude komen tot beternisse van leven, 't welk alsoo geschiedt is.

Op sekeren tijdt sagh sy den Heere in haer inwendig, als hangende aen het Cruys, ende scheen haer te omhelsen met sijnen rechten arm, ende te drucken aen de wonde sijnder heylige zyde: waer uyt sy ontfonk eene Hemelsche zoetigheyt, daer sy door gevoet wierdt, ende versterkt om meer te lijden. Sy versocht het selve ook voor eenige geestelijke persoonen, die dat ook gedoogt wierde ende gevoet wierden: maer noch biddende voor differente andere persoonen, en schenen daer niet gedoogt te worden om hunne dagelijksche fouten ende gebreken. Sy bleef evenwel instantelijk voor hun bidden: als wanneer sy verstondt van den Beminden dat hy hun herten verwekte tot berouw, ende dan hun ook aldaer soude gedoogen. Ende alsdoen ook biddende voor eenen sekeren Religieus, verstont van den Heere, hy in hem was rustende.

Van yemant instantelijk versocht zijnde, van voor haer te bidden, sag sy die persoone rusten in haren Beminden seer glorieus van aenschijn, als met eene Goddelijke claerheyt omschenen: ende soo sy vreesde van bedrog, wierdt haer die persoone op de selve maniere noch eens verthoont. Noch eens op eenen anderen tijdt biddende, voor die selve persoone, om eenige kennisse te hebben, raeckende het

[p. 90]

veranderen van haeren staet, wierdt haer inwendig geseydt tot twee reysen toe, dat den tijdt noch niet vervult en was, die van Godt gesteldt was, om haer de kennisse te geven, want de selve heeft eerst ontrent de twintig maenden hier naer eenige kennisse daer van, van Godt ontfangen. Soo sy ook voor yemant van hare kennisse was biddende, toonde den Heere hem aen die persoone heel vremt, ende sy verstont dat het was om twee crankheden, daer die persoone dikwils quam in te vallen: gaf haer het selve te kennen, die daerom seer weende: ende savonts wederom voor haer biddende, verstont van den Beminden, dat hem die tranen aengenaem waren.

Alsoo eenen sekeren Religieus haer gebedt versocht had, ende sy voor hem was biddende, scheen sy hem met haer te sien in het herte Jesu: ende verstont dat den Heere sijn behagen in hem hadde, ende eenigen tijdt daer naer noch voor hem biddende, toonde den Heere, hy hem seer aengenaem was.

Den Beminden heeft haer ook somtijdts in den geest laten zien, hoe dat alle de Godtminnende zielen in het Goddelijk herte vereenigt zijn, ende hadde eene klare kennisse van een seker Godtminnende ziele, die sy sag als geseten in eenen vollen vrede, en als in een volcomen ruste in Godt. Eens op eenen Kersnacht, soo sy hạer selven bevondt met eenige andere persoonen in het stalleken van Bethlehem, sagh sy noch yemant van hare kennisse staen aen den ingank van het Stalleken, als niet konnende binnen komen: maer het Kindeken Jesus thoonde eenig misnoegen, om eenige krankheyt daer sy dikwils over vermaent was, ende daer noch in bleef. Soo daer tusschen twee persoonen, van hare kennisse, eenig cleyn gevoelen was, waer door sy vreesden, dat de liefde tusschen hun hadde mogen vermindert worden, ende sy voor hun was biddende: sag sy als twee duyvels die om s' eerst hun devoir deden om de liefde tusschen hun te breken.

[p. 91]

Waer door sy haren toevlucht nam tot de minnenelijke Moeder, de Heylige Maget Maria, dat sy hun wilde bewaren, het gene de Heylige Moeder Godts haer toestont. Beval de selve ook in de bewaerenisse van den H. Joseph: ende sy sagh den H. Joseph, als hebbende twee zielen in zijne armen: 't welk haer een inwendige vreugt ende ruste gaf.

Een seker persoone van hare kennis: vont haer selven door eene inwendige verlatentheyt seer vervremt van haren Beminden, versocht haer dat sy soude gelieven voor haer te bidden, het gene sy gedaen heeft, ende hoe sy in 't gebedt eenige besondere gratien ontfink van den Beminden, versocht het selve ook voor die persoone: uyt het gebedt comende, heeft die persoone bevonden, dat op den selven tijdt dat sy voor haer gebeden hadde, het inwendig met haer verandert is geweest. Sy hadde somtijdts niet alleen kennisse van den inwendigen staet van sommige persoonen, maer ook van eenige zielen in 't Vagevier: want seker Religieuse seer ziek zijnde, soo sy voor de selve was biddende, sag sy de ziele van die Religieuse in het Vagevier, hoe wel sy niet en wiste dat de selve overleden was, dan kreeg eenigen corten tijdt daer naer, de tijdinge datse dien nacht gestorven was.

Noch op eenen anderen tijdt versoeckende, ende biddende aen den Beminden, dat hy de zieltjens in het Vagevier geliefde te besproeyen met sijn Heylig Bloedt, vloeyende uyt sijne Heylige Wonden, 't gene den Beminden haer scheen toe te staen, ende ontfong eenige inwendige kennisse, dat daer door vijf zielen souden verlost worden, ende de andere daer door hulpe souden ontfangen: ende dat onder dese vijf soude zijn, de ziele van haere Moeder de welcke sy scheen te sien seer glorieus van aenschijn, ende de naeste was aen haere verlossinge. Ende sag ook de ziele van een van hare goede vriendinne, bedenckende ook datsy den dag te vooren beweegt was geweest om een Misse te doen

[p. 92]

lesen, voor de voorschrevene ziele, heeft de selve datelijk doen doen, en verstont inwendigh dat die ziele naer die Misse soude verlost worden.

Eenigen tijdt hier naer offerde sy het Heyligh Bloedt Christi, voor de zielen in het Vagevier principalijk voor de zielen van hare Ouders, ende Broeders, oft sy somwijlen noch in het Vagevier waren, ende verstondt inwendig, dat de zielen van hare Ouders waren in de eeuwige glorie, maer de ziele van haren jongsten Broeder noch in eenige pijnen: Ende soo sy naer den noen den de Profundis voor hem las, scheen sy eenen Engel te zien, die sijne ziele leyde naer de eeuwige glorie.

De krachten van de natuer begonsten haer allengskens te begeven, door dien het accident van den kancker sich het Lichaem door, al meer en meer verspreyde: Soo dat de gene die haer accidenten kenden, haer niet sonder groote compassie, ende medelijden en aensagen, dan degene die haer accidenten niet en kenden, en souden door hare vlytigheyt in haer spreken, ende vrolijk wesen, niet geoordeelt hebben dat haer in het minste yet gelet hadde.

Den Beminden voorquam haer dikwils met vele inwendige gratien, ende kennissen, principael in, ende naer het ontfangen van de H. Communie. Ende haren geestelijken Directeur voor alsdan overleden zijnde, heeft het haer noch somtijdts eenige vreese oft achterdenken veroorsaekt, oft het wel eenig bedrog soude geweest hebben, door dien den Beminden ondertusschen soo wonderlijk, ende familiaer in haer werkte: want de liefde werkte somtijdts soo geweldig, ende sterk in haer tot Godt ende haren evennaesten, dat waer het den wille van Godt geweest, dat sy, oft de ziele van haren evennaesten hadde moeten verdoemt zijn, sy haer in haren gront vont, sonder eenig verkiesen, latende alles aen de schickinge, ende wel-behagen Godts. Maer corten tijdt voor hare doodt, heeft

[p. 93]

sy noch het geluk gehadt van te spreken, met der Hooghweerdigen Heer Heer Reginalaus Cools, Bisschop van Ruremonde, die haer in dese, ende andere occasien, daer sy achterdenken van bedrog in hadde, ruste ende voldoening gaf. Ende sijn Hoogweerdigheyt was seer verwondert sulk een vlytigheyt des geest te zien, onder soo een pijnelijk ende miserabel Lichaem: ende seyde dat 't gene sy uytspraek, door den H. Geest gewerkt wierdt: want het anders onmogelijk soude zijn, alles met sulk een clare kennisse, ende eygen woorden uyt te spreken. Waer in hy thoonde groot contentement ende voldoeninge te hebben.

Geduerende dese inwendige werckinge van den Beminden, ende de besondere gratien die sy van hem was ontfangende: versocht hy ook van haer een getrouw ende naeuw waernemen haer selfs, soo dat ook de minste eygen werckinge die sy dede haer inwendig vermiddelde, ende daer over inwendig berispt wierdt, als ook van eenige reflectie yvers op te nemen. Want al en was 't maer door eenen opslag van een ooge, oft andersins, verloor sy somtijdts het gewaerwoordelijk genieten van haren Beminden: soo dat den Beminden haer als geheel voor hem wilde hebben, waer in sy haer selven seer nauw trachte waer te nemen. Als sy haer door crankheyt yevers in vergeten hadde, hadde seer groot gevoelen, ende droefheyt over het selve. Want sy estimeerde ook de minste dagelijksche sonde, ende onvolmaektheyt voor haer seer groot, door de kennisse die sy hadde van haren niet, ende de besondere gratien daer den Beminden haer mede voorquam: soo dat sy dikwils om hare ongetrouwigheyt seer bitterlijk weende, ende haer selven hiel voor de grootste sondaeresse van de werelt, ende een verquistersse van de gratien ende gaven Godts. Want sy seyde, waer 't dat Godt de minste gratie aen andere gegeven hadde, die hy aen my gegeven heeft, sy souden den Beminden ge-

[p. 94]

trouwer gedient hebben. Soo als sy haer ongetrouwigheyt aensag, en cost sy haer niet genoegh verwonderen, dat Godt haer soo lankmoedig hadt verdragen, waer door sy dikwils overvallen wierdt met vele tranen, als ook om de minste onvolmaektheyt. Ende sprak alsdan met een diepe ootmoedigheyt haere biechte, want de minste onruste ver oorsaekte aen haer een groote benauwtheyt: soo dat den Eerweerdigen Heer Pastoor naer haer doot dikwils geseydt heeft, dat hy in den tijdt van vier jaren en een half, dat hy in haer leven daer Pastoor geweest, ende hare biechte gehoort heeft, by naer geen materie van absolutie in haer en heeft konnen vinden, maer altijdt heeft moeten yet by voegen van haer voorgaende leven, tot versekeringe van de H. Absolutie.

Sy hadde dikwils ook seer groot gevoelen, dat sy haer natuer soo veel moest toegeven door het gebruyken van besondere spijse ende drank: waer door sy in het eten dikwils overvallen wierdt met veele tranen, om dat sy de gemeyne spijse niet en cost gebruyken, beneffens hare Mede-susters: 't gene om hare weeckelijkheyt, eende siekte, niet en cost geschieden. Want sy hadde altijdt eene groote genegentheyt tot het versterven haerder sinnen, niet tegenstaende de nature door de weekte aen de sinnelijkheyt somtijdts eenigsins socht te voldoen, 't gene haer een groote droefheyt veroorsaekte. Het selve beswaerde haer gemoet te meer, om de sterke voornemens ofte beloften die sy gedaen hadde, van haer natuer nergens in eenige voldoeninge te geven: 't welk aen haer dikwils eenige onruste veroorsaekte, door dien sy het selve om hare siekte niet en cost volbrengen naer haren wensch ende begeerte: dan trachte alsdan het selve in de gehoorsaemheyt te gebruyken, soo veel het haer mogelijk was: want sy de gehoorsaemheyt seer estimeerde, ende heeft de selve pointuelijk trachten te volbrengen tot het eynde van haer leven, daer altijdt by-

[p. 95]

voegende een suyver intentie van alle hare werken te doen puer om Godt: ende in het nutten van spijs ende drank, nam sy meestendeel hare reflectie ofte aendachtigheyt ter eeren van de H. Dryvuldigheyt, als ook op de Passie Christi, de H. Moeder Godts, ende eenige andere heyligen, naer hare devotie. Sy hadde eene groote liefde ende teere affectie tot de H. Moeder Godts, soo dat sy in alle occasien haren toevlucht tot haer nam. Want als sy aensag hare ongetrouwigheyt tot haren Beminden, versocht sy aen de minnelijke Moeder, dat sy sou gelieven haren eenigen Sone op te offeren aen den Hemelschen Vader, tot voldoeninge van alle hare ongetrouwigheyt. Ende versocht aen haer ook dikwils, dat sy haer toch geliefde aen te nemen voor haer kint, ende te bewaren in haren Maegdelijken schoot, van het welk sy inwendig dikwils eenige sekerheyt hadde, dat de Heylige Moeder Godts haer aennam voor haer kint. Daerom noemde sy de selve ook dikwils, als uyt eene besondere affectie, mijne Moeder. Sy versocht ook dikwils met een kinderlijk betrouwen aen de H. Moeder Godts, dat sy haer herte wilde presenteren, ende haer op-offeren aen de H. Dryvuldigheyt: ende sy scheen te zien met het inwendig gesicht, dat de H. Moeder Godts haer begeerte voldede.

Dese minnelijke Moeder heeft haer differente reysen aen haer verthoont, in seer schoone ende minnelijke gedaente: die haer ook presenteerde het Kindeken Jesus, 't welk sy met eene teere liefde scheen te ontfangen in hare armen. d' Een reyse sagh sy ook het Kindeken Jesus op den arm van sijne gebenedijde Moeder, ende somtijdts op haren schoot 't welk haer seer minnelijk scheen te carresseren. Ende alsoo sy op den 23. Januarij van het jaer 1685. door een geestelijke trouwe met hare Beminden vereenigt is geweest, soo was de H. Moeder Godts, ende den H. Joseph, daer alsdoen ook present, die haer naderhandt ook gethoont heeft,

[p. 96]

hoe sy haer moeste beminnen met een eenvoudige ende kinderlijke liefde, 't welk haer meeder confiantie gaf, om in haer uytwendig en inwendig lijden, haeren toevlucht tot haer te nemen. Want alsoo den vyandt haer op sekeren tijdt socht te brengen tot cleynmoedigheyt, scheen sy geduerig neffens haer gewaer te worden de H. Moeder Godts: die haer somtijdts met een minnelijke ooge scheen aen te sien: 't welk haer seer versterkte, om dese tentatie te overwinnen: hoe wel sy die maer somtijdts, als passerender-wys en sag, maer had als een inwendig getuygen, dat sy geduerig neffens haer was: ende versocht haer ook in ander occasie, dat sy haer wilde nemen in hare bewarenisse, als ook eenige andere persoonen: 't gene de H. Moeder Godts aennam, ende scheen hun 't samen te omhelsen: ende te kennen te geven, dat sy voor allen de gene die sy haer soude bevelen, sorge soude dragen.

Alsoo sy eens met haer inwendig gesicht Christum sag hangende aen het Cruys, sag daer ook by de H. Moeder Godts, als weenende, die haer thoonde wat pijnen en smerten haren eenigen Sone voor de sondaers hadde geleden, 't welk haer seer beweegde met compassie, ende teere liefde tot haren Beminden: ende wenschte door lijden voor de sondaers te mogen voldoen: ende had als een versekeringe, dat de H. Moeder Godts by haer was, ende haer als scheen te versekeren, van haer tot het eynde haers levens by te staen Waer door sy met een teere liefde, als een kint tot sijne Moeder, in alle hare benauwtheden, haren toevlucht tot haer nam.

Op eenen tijdt hadt sy eenig achterdencken oft twijffelinge, raeckende het poinct van de Onbevlecte Ontfangenisse van de H. Maget Maria, ende s' anderdaeghs smorgens wacker wordende, soo verthoonde sich aen haer de H. Moeder Godts Maria, heel schoon ende minnelijk, ende verciert met ee-

[p. 97]

nen krans van Sonnen, die schenen de schoonheyt van de naturelijke Sonne te boven te gaen. Ende soo de Onbevleckte Maget verdwenen was, behiel sy het gesicht van eene Sonne voor eenigen tijdt, waer door sy haer inwendig soo versterkt gevoelde, dat sy wel souw gestorven hebben, voor dit poinct dat de H. Moeder Godts noyt bevleckt en is geweest met de erf-sonde. Het selve wenschte sy ook te printen in de herten van alle menschen. Sy trachte ook een yeder te verwecken tot een teere devotie, ende kinderlijck betrouwen tot de H. Moeder Godts. Sy heeft corten tijdt voor hare doot, noch het geluk gehadt van de selve te sien, ende al het gene sy van haer versocht toe te staen, 't gene haer een groote inwendige vreugt ende ruste gaf.

Sy heeft ook tot het eynde haers levens behouden den grooten yever ende begeerte tot het dikwils ontfangen van de H. Communie, de welke sy altijdt met een groote devotie, ende levendig geloof ontfonk, ende heeft somtijdts in het ontafangen des selfs, als een hemels Manna gesmaekt: ook in het geestelijk Communiceren wierdt sy somtijdts gewaer, gelijk als eenige soete voechtigheyt in haren mondt. Ende als wanneer sy Sacramentelijk hadt gecommuniceert, sagmen haer seer in getrocken, ende hadde oogen als gebroken, want sy trachte haer alsdan met den Beminden op het alderinnighste te vereenigen. Als 'er eenige occasie oft beletsels voor vielen, dat sy de H. Communie niet en cost ontfangen, was 't haer een geestelijke martelie haren Beminden te moeten derven: nochtans gaf haer selven over aen de Goddelijke bestieringe, omhelsende hier in sijnen alderbehaegelijksten wille. Jae niet tegenstaende haren grooten yever ende begeerte tot de selve, soude de selve nochtans geeren gederft hebben, al had het ook haer heel leven geweest, als wanneer haer in de gehoorsaemheyt sulkx gecommandeert wierdt: want sy haer selve seer geeren onderwierp onder hare Oversten,

[p. 98]

ende aen het gevoelen, en goetduncken van een ander, door het cleyn gevoelen dat sy hadt van haer selven. Ende hoe den Beminden haer meer voorquam met besondere gratien ende jonsten, hoe sy haer selven meer verootmoedigde, ende versmaedde in haren grondt. Door het cleyn gevoelen dat sy van haer selven hadde, hadde sy een groote estime ende goet gevoelen van haren evennaesten. Want als 'er occasie voorviel dat 'er gesproken wierdt van eenige krankheyt van haren evennaesten, trachte sy altijdt de selve te excuseren, soo veel als het haer mogelijk was. Ende dede ook haer devoir om andere daer toe te verwecken, hun recommanderen de het selve altijdt te doen, als 't eenigsins cost geschieden: ende seyde, den Beminden sulks seer aengenaem was, want dat sy kende, wat gratien sy van hem hier door ontfangen hadde: want sy socht een yeder soo veel het haer mogelijk was te brengen tot de deugt, ende tot een cleyn gevoelen van hun selven.

Den tijdt van hare doot begost te genaken, want de crachten vande natuer allengskens meer ende meer verminderden, maer hare begeerte, ende verlangen groeyde om ontbonden te zijn van dit sterffelijk lichaem, ende eens met den Beminden teenemael vereenigt te zijn, hoe wel met een volle resignatie inden behaegelijksten wille Godts, om hier noch soo lank te lijden, als 't hem souw gelieven. Dan door dien het accident hem het heel Lichaem door verspreyt hadde, ende de natuerelijke krachten als geconsumeert waren, sagmen de doodt allengskens aenkomen.

In wat miserie ende ellende sy soo eenen merckelijken tijdt gelegen heeft, en soude men met geen penne konnen beschrijven: noch ten waer niet wel gelooffelijk, dat eenen mensch sulkx soo lank sou uytstaen, ten sy: door besondere versterckende gratien van Godt, door de welke sy ook tot het leste toe heeft behouwen de vlijtig-

[p. 99]

heyt des geest, ende een seer minsaem wesen ende gelaet.

Negen dagen voor haere doot, hadde den Beminden haer eenige inwendige kennisse gegeven, dat hy haer haest soude comen roepen uyt dit sterffelijk leven, sonder nochtans te weten wanneer: ende den sevensten dag hier naer, is sy bevangen geweest met eene stercke kortse, de welcke des anderen daeghs haer wederom verhefte. Daeghs daer naer in den morgenstont versocht sy datmen den Heer Pastoor by haer soude halen: dan alsoo alle de gene die by haer waren oordeelden, dat het noch soo noodig niet en was: seyde sy hun, dat sy den noot niet en kenden.

Hier uyt blijkt merckelijk, dat sy de kennisse van den Beminden gehadt heeft, dat hare leste ure nu gekomen was: want soo den Eerweerdigen Heer Pastoor by haer quam, versocht sy van hem de Generale absolutie, ende als hy haer die gegeven hadde, seyde hy haer couragerende, den Bruydegom begint al te naecken, de ure daerge soo lank naer verlangt hebt sal haest hier zijn. Waer op sy antwoorde, mijn Heer die ure is 'er al, ende heeft corts hier naer de doodt-verwe geschept, behoudende haer volle verstandt tot den lesten toe, ende is ontrent een half ure, naer dat sy dit geseydt hadde, in den Heere overleden den 30. Meert 1688. smorgens ontrent den vijf uren, oudt zijnde ontrent de 46. geprofest ontrent 26. jaeren.

[p. 100]

Hier volgen eenige particuliere beloften, ende opdrachten die sy gedaen heeft.

Jesus Maria Joseph.

ICk N. Belove aen den levenden Godt, in wien ick leve, ende aen de altijdt onbevlekte Maget ende Moeder Godts Maria, aen den H. Joseph, ende aen alle Godts Heyligen, eeuwige suyverheyt der Maeghden.

Ick offer heden ook voor eeuwigh, aen de Alderheyligste Dryvuldigheyt, mijnen vryen wille, Herte, ziele, crachten, leven ende wesen, met al dat ik heb en ben door de Goddelijke gratie.

Ick versaecke heden ook alle de vryheden die Godt ende de natuer my hebben gegeven om te disponeren over my selven, ende over alle mijne wercken, soo geestelijke, als lichamelijke, tot het minste gepeys mijnder ziele, op dat uwe Majesteyt van alles sou disponeren.

Ick versaecke ook voor eeuwigh al het gene my eenigh vermaek, of voldoeninge sou konnen geven buyten het liefste behaegen van mijnen Goddelijken Minnaer Jesus Godt en Mensch, my latende voor eeuwigh aen sijn Goddelijke ordonantie ende schickinge.

Ick en sal voort aen nievers in glorieren als in het lijden ende Cruys mijns Bruydegoms Jesus: ende alle mijn vermaek sal voortaen wesen te lijden in, om, en door de liefde van Jesus. Hier toe soo bidde my Godt wilt helpen, Maria Godts Moeder, ook den H. Joseph, ende alle Godts Heyligen.

[p. 101]

Jesus Maria.

ICk A. vernieuwe mijne belofte die ik gedaen heb aen de Alderheylighste Dryvuldigheyt uyt een puere liefde tot mijnen Bruydegom Iesus: te weten dat ik belove te leven in suyverheyt naer ziel, en naer lichaem, mijn geheel leven noyt te doen een dagelijksche sonde, hoe cleyn het sou mogen wesen met mijnen vryen wille.

Ick vernieuwe ook het sterk voornemen dat ik gemaekt hebbe, in de tegenwoordigheyt van het Alderheylighste Sacrament: te weten, als ik twee saeken sal weten die goet zijn, altijdt het beste sal volgen, al sou ik daerom veel moeten lijden.

Ick vernieuwe, dat ik my selve soo grondig heb geoffert aen de Goddelijke Majesteyt, om met my uytwendig en inwendig te doen naer sijn gelieven, in tijdt en in eeuwigheyt, dat ik niet een vrywilligh gedacht buyten Godt in my sal plaets geven.

Ick versaecke ook heden alle mijn krachten ende vryheden, om alleen te besitten een eenig betrouwen op mijnen lief-hebbenden Godt, in allen tijdt ende stondt.

Op-Offeringe haers selfs.

MYnen Heere Iesus Christus Mensch geworden woordt, ter eeren van het Alderheyligste Mysterie van uwe Menschwoordinge, ik offere, ende eyge my u toe voor al mijn leven, ende voor de eeuwigheyt, in de gesteltenisse van een slavinne, afgaende voor soo veel ik alle rechten ende privilegien, die Godt ende de natuer my hebben gegeven van te disponeren over my selven, ende over alle mijne wercken, soo lichamelijke als geestelijke, van 't minste tot het meeste gepeys mijnder ziele. Ik wil dat sy nu voortaen van u gegouverneert worden,

[p. 102]

dat sy aen u ende voor u zy, soo dat ik my met mijn eygen selven gansch en geheel volmaektelijk in u trede: verbrandende mijn liefde, en alle de creaturen soo in den Hemel als op der aerde, t' samen met mijn eygen selven in uwe Goddelijke liefde. Ick wil ook dat dit mijn voornemen zy duerende soo des nachts als des daeghs, het sy dat ik er op peyse oft niet. Ende ook op dat dese op-offeringe ende overleveringe te vaster ende onbrekelijker zy: ik neme voor my de selve noyt te weder-roepen, tot uwer eere, ende ter eeren van de Alderheylighste Dryvuldigheyt door uwe gratie Amen, Iesus.

Dagelijksche Oeffeningen ende Instructien om den dagh, ende ook de geheele weke Godtvruchtigh over te brengen, van haer achtergelaten.

SMorgens wacker geworden zijnde, verheft u herte, ende u gemoet tot Godt, u selven geheel overgevende in sijne Goddelijke bestieringe, ende eeuwige schickinge, om met u inwendig en uytwendig te doen naer sijn Goddelijk behaegen, waer in gy door den dag moet getrouw zijn, ontfangende alles met liefde van sijn Goddelijke handt, oft het u mede oft tegen gaet. Tracht ook soo veel het mogelijk is, u te houden in sijne Goddelijke tegenwoordigheyt, versekert zijnde, dat hy door sijn Almogentheyt siet ende kent all' u doen en laten, all' u actien, ook het binnenste van u gedachten. Dese kennisse sal u geven een inwendig respect tot uwen lief-hebbenden Godt.

Als gy u begeeft tot het gebedt, vernieuwt wederom de tegenwoordigheyt Godts, binnen u met een stille reflectie, verweckende een acte van Geloof, Hope, ende Liefde.

Daer naer overpeyst eenig Mysterie van het lijden Christi, oft yet anders daer gy uwen geest toe

[p. 103]

beweegt vint. Daer naer houdt u stillekens in een ontvallen van alle gedachten: ten waer gy u inwendig beweegt vondt tot eenige aspiratie seggende: Aldersoesten Iesus, gebiedt my wat u gelieft, en volbrenght in my dat sy gebiedt: Mijnen Iesus, geeft my dat ick u lief hebbe met een aldersuyverste en aldersterkste liefde: och mijnen soeten Iesus laet my toch rusten in u Goddelijk Herte, och mijnen Iesus laet my, my selven kennen op dat ick u mach kennen, en u kennende, u mach beminnen boven al &c. En zijt niet menighvuldig d'aspiratien dikwils herhalende.

En oft het Godt beliefde, dat gy allen den tijdt van u gebedt niet een goet gedacht en cost hebben, zijt soo wel te vreden al oft gy waert in volle soetigheyt des geests, niet anders begeerende als den wille Godts, geloovende dat Godt u soo naer is in volle verstroeytheyt, (als die niet vrywillig en is) als in volle soetigheyt. Want den loon die Godt bereydt heeft voor de gene die geduerig tegen stroom op moeten, en daer in gelaten staen, is ongelooffelijk. Blijft getrouw en laet den Heere u schipken bestieren, soo het sijne Majesteyt belieft, al schijnt het somtijdts in perijkel te zijn van te verdrincken oft schipbrake te lijden, en ontrust u daer in noyt, maer rust soetelijk in den schoot van d'eeuwige schickinge ende voorsichtigheyt Godts.

Desen stierman sal u schipken op sijnen tijdt sekerlijk brengen in de haeve van d'eeuwige saligheyt.

Sondaeghs

SUlt gy ter eeren van de H. Dryvuldigheyt drymael knielende seggen, Glorie zy Godt den Vader, Glorie zy Godt den Sone, Glorie zy Godt den Heyligen Geest, als 't was in den beginne &c. Met eene acte van liefde: seggende, mijnen Godt ik bemin u boven al, om dat gy my geschapen hebt, om dat gy my verlost hebt, om dat gy my begaeft hebt.

[p. 104]

Dit sult gy doen eens ontrent den elf uren, ontrent den twee uren, en ontrent den ses uren: doende dien dagh dry verstervingen ter eeren de Heylige Dryvuldigheyt, tot dankbaerheyt van soo groote weldaden.

s' Maendaeghs

SUlt gy alle uwe Oeffeningen doen tot laeffenisse van de Zieltjens in 't Vagevier. Dien dagh sult gy ter eeren van de H. vyf Wondekens van den lijdenden Iesus vijfmael lesen den Psalm de Profundis, oft Requiem aeternam, en drymael den Weest gegroet, ter eeren de onbevlecte Ontfangenisse vande altijdt onbevlecte Maget ende Moeder Godts Maria. Dit sult gy doen op verscheyde tijden van den dagh: seggende by den Weest gegroet, gelooft, ge-eert, ende gebenedijdt moet zijn de altijdt Onbevlecte Maget, ende Moeder Godts Maria: gebenedijdt zyt gy onder de Vrouwen, ende gebenedijdt is de Vrucht uws Lichaems Iesus met uwen lieven Bruydegom Joseph. Dit sult gy doen op verscheyde tijden, doende ook eenige besondere wercken van penitentie.

Dynsdaeghs

SUlt gy drymael verwecken een volmaekt berouw van alle de sonden die gy in u geheel leven gedaen hebt: daer by een acte van dankbaerheyt, dat den bermhertigen Godt u soo lankmoedigh verdragen heeft. Offert alsdan aen den Hemelschen Vader sijnen eenigen Sone met alle de verdiensten van sijn bitter lijden, ende onnoosele doot. Want door dien dat den Hemelschen Vader, door een onbegrijpelijk exces van liefde tot den mensch, ons heeft gegeven sijnen beminden Sone met alle sijn verdiensten: soo mogen wy seggen, mijnen soeten Iesus wascht toch mijn besmeurde ziele in u

[p. 105]

Heyligh Bloedt, op dat 'er niet een vlekxken in en blijve dat sou connen mishaegen aen u Goddelijke oogen. Stelt die gesuyvert zijnde in u Goddelijk Herte, op dat sy magh leven in haren oorspronk, daer sy vander eeuwigheyt in is geweest.

Offert ook met een groot geloof en betrouwen aen den Hemelschen Vader, sijnen beminden Sone met alle sijn verdiensten: seggende, mijnen Vader ik offere u mijnen Iesus met alle de verdiensten van sijn alderheylighste Leven, Lijden ende doodt, tot voldoeninge van alle het gene ick schuldigh ben aen uwe Goddelijke rechtveerdigheyt.

Desen dagh en sult gy buyten den huyse niemant aenspreken, oft nievers naer om sien sonder noodtsaeckelijkheyt.

Woensdaeghs

SUlt gy u Oeffenen in de deught van gehoorsaemheyt, niet alleen in het gene u geboden wordt, maer soo haest gy merkt de genegentheyt dat u Oversten u yet sou gebieden, sult gy u datelijk veerdigh thoonen om alles met vlijtigheyt sonder uytstel, oft tegen-seggen te volbrengen, siende in u Oversten Godt selver die u gebiedt: volgende alsoo d'exempel van uwen lieven Iesus, die aen sijnen Hemelschen Vader gehoorsaem is geweest tot 'er doodt toe.

Desen dagh sult gy ter eeren van de seven droefheden van de H. Moeder Godts Maria, ende van den H. Joseph, seven mael vallen op uwe knien, kussende de aerde met een vernieten uws selfs: seggendende met den H. Franciscus, mijnen Godt en mijnen Al, geeft my dat ick u kenne, ende dat ick my selve kenne, op dat ick u kennende, u magh beminnen boven al, en dat ick my selven magh beminnen in u: doende ook eenige besondere wercken van penitentie.

[p. 106]

Donderdaeghs

SUlt gy u Oeffenen in de deught van dankbaerheyt, voor soo grooten weldaet, dat Iesus sy selven aen u heeft gegeven tot spijse ende voetsel van uwe ziele. Hy geeft u sijn Vleesch en Bloedt, sijn Godtheyt met al sijn Glorie, en al dat hy heeft, en dat hy is in het Alderheylighste Sacrament. Dese liefde considererende, doet alle verstanden stil staen en verbaest worden: want geen menschelijk oft Engels verstant, en can begrijpen dese ongemete vervallen liefde van Godt tot den mensch: seght dan drymael dien dagh met den H. Bernardus al knielende, mijnen soeten Iesus wat sal ick u wedergeven, voor al dat gy my gegeven hebt. Ick ben u my selven schuldigh voor dat gy my geschapen hebt, wat sal ick u geven voor dat gy my verlost hebt met soo veel swaer tormenten, en het vergieten van u Heyligh Bloedt, en u onnoosele doot.

Mijnen soeten Iesus, ik staen verbaest als ik peyse mijne ondankbaerheyt, dat ick u noch derve vergrammen oft eenigh mishagen aendoen door mijn ongetrouwigheyt, van hier en daer mijne genegentheyt te voldoen. Neen mijnen soeten Iesus, niet meer, ik sal my voortaen in alles voegen naer u welbehagen. Ick offere u mijnen vryen wille, met al dat ik heb ende ben door uwe gratie: gebiedt maer wat u gelieft, en volbrenght in my wat gy gebiedt. Ick offere u ook tot dankbaerheyt u eygen selven mijnen Iesus met alle de verdiensten die besloten zijn in uwe Goddelijke ende Menschelijke natuer, tot bekeeringe der sondaren.

Vrydaeghs

SUlt gy u Oeffenen in het lijden Christi, en al wat u dien dagh sal opgeleydt worden, sult gy gewilligh verdragen sonder tegen te seggen, oft

[p. 107]

t'excuseren ten waer in merckelijken noodt: volgende alsoo het exempel van uwen Bruydegom Iesus, die in alle de valsche beschuldingen sy selven noyt en heeft verantwoordt, dan als het de eere raekte van sijnen Hemelschen Vader: soo moogt gy u ook verantwoorden als 'er yet voorvalt dat d'eere Godts sou konnen verminderen, oft d'eere van uwen evennaesten.

Dien dagh sult gy vijfmael knielende lesen dit navolgende

Gebedt.

ICk aenbidde u dierbaer Cruys, het welk met de teere Voeten, en eerweerdige Handen van mijnen Heere Iesus Christus zijt verciert geweest, ende met sijn precieus dierbaer Bloedt overgoten. Ick aenbidde u wederom O Heyligh Cruys ter liefde van mijnen waerachtigen Godt ende Heere Iesus Christus Amen. Doende ook eenige besondere werken van penitentie.

Saterdaeghs

SUlt gy u Oeffenen in de deught van ootmoedigheyt, doende eenige wercken van verootmoedinge, ende wenscht somtijdts in u gemoet versmaet oft cleyn geacht te worden van de menschen. Om dese deught oprecht in uwen grondt te bekomen sult uwen toevlucht nemen tot de Coninginne des Hemels, haer versoeckende datse dese deught voor u gelieft te verkrijgen van Godt, door de verdiensten van haren Sone Iesus Christus. Tot dien eynde, sult gy u met alle ootmoedigheyt dry mael worpen voor hare voeten lesende elke reyse eene Ave Maria, met eenen Salve Regina, ter eeren dat sy Maget is geweest voor het baeren, in het baeren, en naer het baeren van haren Sone Iesus Godt ende Mensch. Hier by sult gy verwecken een acte van Geloof, Hope, ende Liefde, oft seght drymael dit navolgende: Gebenedijt zy den Vader die u Maria geschapen heeft: gebenedijt zy den

[p. 108]

Sone die gy gebaert hebt: gebenedijdt is den Heyligen Geest die u geheylight heeft: gebenedijdt is de heele Heylige Dryvuldigheyt, van nu tot in der eeuwigheyt. Amen.

Noch eenige pointjens dienende tot de Volmaecktheyt.

TEn eersten alle sijne wercken te doen alleen om Godt sonder daer van eenigen loon, of dankbaerheyt van de menschen te begeeren: hoe groote wercken van liefde datge aen uwen evennaesten gedaen hebt: ende de fouten oft gebreken van uwen evennaesten, altijdt trachten te excuseren ende cleyn te achten, maer van cleyne fouten van u selven u schult kennen ende de selve groot achten. In uwe conversatie zijt altijdt vriendelijk en seeghbaer, spreekt soo weynigh alsge cont, ende draeght u soo dat een yeder in u magh gesticht en verbetert worden, ende tracht uwen lief-hebbenden Godt in alle creaturen te kennen ende te beminnen, soo en sullen de creaturen u noyt konnen aftrecken van het soet genieten van uwen Beminden.

Ten tweeden u selven altijdt neerstelijk waernemen in alle occasien, ook in de cleynste occasien die 'er voorvallen daerge u selven toe genegen vint, u daer in versterven: 't zy van yevers naer te sien, naer te vragen, naer te hooren, oft andere diergelijke occasien die'er op eenen dagh menighvuldigh voorvallen. Hier in moetmen sy selven nauw waernemen, sekerlijk geloovende, dat Godt in alle dingen tegenwoordigh is door sijn Goddelijk wesen, maer besonderlijk in de ziele van den mensch die hy geschapen heeft naer sijn Goddelijk beldt ende gelijckenisse. Want gelijk het lichaem niet en can leven buyten de locht, soo en can de ziel ook niet leven sonder Godt: gelijk ons hert niet en can leven sonder het geduerigh, in-aesemen van de

[p. 109]

locht: soo en can onse ziele niet leven sonder het geduerigh in-aesemen in Godt. Gelijk dan het gemoet de rust plaets is van de ziele, ende de ziele de rust-plaets is van Godt, soo behooren wy altijdt devoir te doen, om met ons gemoet geduerigh tot Godt genegen ende gekeert te zijn, met een geduerigh letten wat Godt van ons begeert gedaen ende gelaten te hebben, wat hem het alderaengenaemste sou zijn, trachtende altijdt met sorghvuldigheyt dat te volbrengen, ook alle onse liefde ende affectie af te trecken van de creaturen, om die alleen suyver op te dragen aen dien soeten Goddelijken Minnaer, die in onse ziele tegenwoordigh is. Als gy u dan begeeft tot het gebedt, soo stelt u in de tegenwoordigheyt van Godt, door een ontvallen van alle gedachten, ende alhoewel dit seer moeyelijk is in het eerste, wy en mogen 't ons niet laten verdrieten, al waren wy hondert mael verstroeyt op een ure, maer wy moeten ons elke reyse daer af keeren, soo wy de verstroeytheyt gewaer worden, sullen wy die laten ontvallen als een saeke die ons niet aengaet, ende sullen sincken in onsen grondt, te weten in Godt, die daer waerachtelijk tegenwoordigh is, ende die sijn behaegen neemt in de ziele te zien lijden, want op soo een manier te bidden, is een pijnelijk gebedt, ende voor elken afkeer die de ziele doet van de verstroytheyt, ende van de creaturen ende toekeer in Godt, geeft Godt aen de ziele eene nieuwe gratie die haer prepareert tot meerdere volmaektheyt.

Ten derden, als u eenigh lijden overcomt uytwendigh, 't zy verlies van goet, oft dat u reputatie vermindert oft benomen wordt, oft dat gy moet lijden eenige injurie ofte opspraeke: en zijt noeyt qualijk te vreden op den mensch die u het lijden aendoet, maer trekt dat lijden in Godt, soo geniet gy Godt in het lijden, die u het selve uyt een exces van liefde toeseyndt, het zijn al schatten uyt sijn Goddelijk Herte, daer hy sijn uytvercorene

[p. 110]

op dese werelt mede vereert. Den Beminden heeft veele middelen om de getrouwigheyt van sijn beminde te beproeven: peyst dan altijdt als u sulkx overcomt, oft dat den Beminden u vereert met lijden, dat het is om u getrouwigheyt te beproeven: ofte om u hier te suyveren, ofte om u door het lijden gelijk te maecken aenden gecruysten Jesus Godt ende Mensch, die u onder soo veel duysenden heeft verkoren tot sijne Bruydt. Couragie dan beminde en laet u geen lijden te veel zijn, maer omhelst alles soo inwendigh als uytwendigh, met een suyver liefde, hoe swaer het schijnt voor de natuer, het is al cleyn ten opsicht dat wy verdient hebben, al en hadden wy maer een daegelijksche sonde gedaen in ons geheel leven, jae, al en hadden wy noyt gesondight, soo souden wy het lijden evenwel behooren te beminnen, om dat wy daer door eenighsins gelijk worden aen onsen liefhebbenden gecruysten Jesus Godt ende Mensch.

Alles getrocken uyt haer Leven, gedrukt 't Antwerpen by Petrus Jouret op de melk Marckt, in de dry Monicken: geapprobeert van mijn Heer A. Hoefslagh, Canoninck Gradueel van de Cathedrale Kercke, Keurder der Boecken; en op-gedragen aen den Doorluchtighsten ende Eerweerdigen Heer Heer Reginaldus Cools, Bisschop doen van Ruremonde, nu van Antwerpen uyt der Predick-heeren Order: die van dese sijne Nichte bekende, dat alhoewel hy menige Godvruchtige zielen gefrequenteert ende bestiert hadde, soo in Spagnien, Vranckrijk, als hier te lande, nochtans noyt eenige gevonden en hadt van suyverder, eenvoudiger, ende ootmoediger gemoet.