De Leiegouw. Jaargang 4

Verslagen

Vergadering van 12 mei 1962:

De hr. J. Roelandt geeft een overzicht van de geschiedenis van de heerlijkheid Wervik in de eerste helft van de zestiende eeuw en de opvolging van de heren van Wervik. Dit leen strekte zich voor het grootste deel uit over Frans gebied en omvatte domeingoederen, rentegoederen en van het hof afhangende achterlenen. In 1540 bedroeg het fondsier van Wervik ongeveer 5 bunders en weinig domeingoederen waren overgebleven. Bijna alle percelen waren behuisd.

De hr. J. Berteele behandelt het klompenmakersberoep of de ‘kloefkappersstiel’ in Kortrijk en Aarsele. Dit beroep vergde een degelijk vakmanschap. De klompenmaker kocht de populieren op de openbare verkoping, die plaats had in november. Het voornaamste deel van de boom, nl. de bol, ging naar de boomveller. Deze bomen werden dan verder met de kerfzaag in klossen, d.w.z. rechthoekige stukken, gezaagd. Met het voorsnijmes werden ruwe klompen uit de klossen gekerfd. Met het teenmes zuiverde de kloppenmaker de kap van de klomp. Om de klomp glad te wrijven, gebruikte hij glaspapier. De klompen werden aanvankelijk met ‘rijgkoorden’ aan de voet gehouden. Deze koorden werden later vervangen door een klompriem, die met ‘Hoefnagels’ aan de klomp werd vastgemaakt. Naast de klompen werden nog ‘botten, galochen of kloefschoenen’ vervaardigd, die te Kortrijk meer gedragen werden dan te Aarsele.

Vergadering van 8 september 1962:

De voorzitter, Z.E.H. J. De Cuyper, behandelt een vermakelijke bladzijde uit de geschiedenis van ‘zijn’ kapittelkerk, nl. de strijd tussen gotiek en klassicisme en de incidenten die daarmee gepaard gingen. Deze studie vindt men in dit nummer.

E.H. G. Billiet, die samen met ir.-arch. A. Pauwels de tentoonstelling ‘Oud Kortrijk’ georganizeerd heeft, geeft enkele beschouwingen over deze merkwaardige

[p. 309]

tentoonstelling. Spreker beantwoordt de vraag: Wat heeft de tentoonstelling ons geleerd? Hoever staat het met de ikonografische dokumentatie van de stad Kortrijk? Spreker wijst op het belang van de tentoonstelling voor de kennis van de topografie en de toponymie van de stad. Zo zijn we de ligging te weten gekomen van de Jeruzalemkapel (Doornikse wijk - Beverlaai), de Waaienbergkapel (Zandstraat - Magdalenastraat), het pijndershuisje aan de Leie en de Waterpoort aan het einde van de Wijngaardstraat. Ongeveer 3.700 bezoekers zijn naar de expositie van 7 juli tot 16 september komen zien. Hieronder werden ook geteld de 512 studenten met hun klastitularissen van de hogere klassen uit de Kortrijkse instituten, die de expositie de laatste week bezochten. Dit aantal is voor Kortrijk beschamend laag. Ongeveer 463 ikonografische stukken werden geëxposeerd; slechts 104 - de voornaamste - zijn in de kataloog opgenomen. Zeventig stukken tonen algemene zichten, grondplannen, panorama's enz... De overige stellen officiële, burgerlijke of godsdienstige gebouwen voor, oude, verdwenen of nog bestaande huisgevels, enz. Nog minstens evenveel stukken - wegens plaatsgebrek niet tentoongesteld - berusten in het Museum voor Oudheidkunde, de Stadsbiblioteek of het Stadsarchief of zijn in privaat bezit. Alle stukken werden echter genoteerd. Het is de bedoeling van de ijverige conservator van het Museum voor Oudheidkunde, Ir.-arch. A.G. Pauwels (Saverystraat 16), een zo volledig mogelijke ikonografische dokumentatie van de stad aan te leggen. Mochten de leden van ‘De Leiegouw’ hem daar even ijverig willen bij helpen, door het afstaan of tenminste lenen van oude foto's of postkaarten. Binnen afzienbare tijd zou dan een zo volledig mogelijke lijst kunnen verschijnen.

Spreker maakt van de gelegenheid gebruik om een paar desiderata naar voor te brengen. Er zou met meer spoed moeten gewerkt worden aan het totstandbrengen van goede werkinstrumenten: inventarissen van de Kortrijkse archieven en een bibliografie over de geschiedenis van Kortrijk. Er zouden ook in de Leiegouw werkgroepen moeten ontstaan, waar meer geschoolden en academici de vele liefhebbers kritische zin en dokumentatie zouden bijbrengen, om kleine historische studies en bijdragen te laten uitwerken.

Vergadering van 30 september 1962:

Deze keer werd een klein uitstapje gedaan naar Menen, waar een vergadering werd gehouden in samenwerking met het komitee van het Yvonne Serruysmuseum. De vergadering had plaats in dit museum op zondagvoormiddag te half elf.

De vergadering wordt geopend door de Meense schepen van Onderwijs, de hr. Ducastel. Hij dankt ‘De Leiegouw’ voor de samenwerking waardoor deze vergadering kon worden gehouden.

De eerste spreker is de hr. lic. E. Verbeke uit Menen. Hij behandelt het volkskinderspel en de kinderlust in Menen. Een folkloristische verzameling van nog bestaande en gespeelde kinderspelen in Menen bracht enkele moeilijkheden mee. Het viel zeer moeilijk een juiste definitie te geven van het kinderspel in het algemeen en van het volkskinderspel in het bijzonder. Onder volkskinderspel verstaat spreker het kinderspel - gekenmerkt door verbeelding, beweging en ritme, gebrek aan karakterisering - dat van de ene generatie op de andere wordt overgedragen. De kinderen maakten het speeltuig altijd zelf. De spelregels waren ongeschreven, maar stonden nochtans tot in de puntjes vast. Dit echte, traditionele volkskinderspel vinden we geografisch en historisch zeer verspreid, mits noodzakelijke aanpassing aan eigentijdse en lokale omstandigheden. Mogelijke oorzaken van het teloorgaan, wijzigen en ontstaan van nieuwe spelen zijn: het verplichte schoolbezoek, de gewijzigde sociaal-

[p. 310]

ekonomische toestanden (groter individualisme, welstand, technische vooruitgang) en vooral ook de bemoeiingen van de overheid. Ondanks deze grote evolutie in het volkskinderspel, blijft het gegrond in de diepere, echte, volkse geaardheid.

Bij de rangschikking van de spelen zijn verschillende metodes mogelijk. Alle hebben hun voor- en nadelen. Een goede metode is de spelen te klassificeren naar hun aard (lopen, springen, enz.) of ook naar het seizoen waarin ze voorkomen.

Tot slot wordt een overzicht gegeven van de volkskinderspelen in Menen. Hij behandelt nog het zangspel, met zijn kinderrijmpjes waarvan de tekst en de inhoud niet meer begrepen werden, en de taal van het kinderspel in Menen, die Westvlaams is maar met sterke Franse invloed. Deze studie wordt gepubliceerd in de volgende jaargang (V, 1963) van ons tijdschrift.

De hr. F. Debrabandere dankt de spreker en verontschuldigt de voorzitter, Z.E.H. J. De Cuyper, die door de uitoefening van zijn pastoraal ambt niet kon aanwezig zijn. Hij belicht ook het doel en de werking van ‘De Leiegouw’ voor de 50 aanwezige Menenaars.

De tweede spreker is de hr. lic. Jo Allaert; hij behandelt de opheffing van de onnuttige kloosters in Zuid-West-Vlaanderen door Jozef II. Hij bespreekt vooral de figuur van de keizer-koster in het kader van het verlicht despotisme. Op de vergadering van de Leiegouw, te Kortrijk op 10 november zal spreker het onderwerp echter grondiger behandelen. De studie verschijnt eveneens in de volgende jaargang.

F.D.