De Leiegouw. Jaargang 4

[p. 117]

Herkomstnamen en de familienaam ‘Van Kortrijk’.

De herkomstnamen vormen geen uniforme naamgroep. Er zijn volkernamen, zoals de Vlaminc, de Brabander, de Hollander, de Wale, de Fries of de Vriese, (de) Scotte, de Dene, Flamand, Picard, enz. Zulke bestaan soms ook uit lidwoord en verbogen adjektief: de Engelse⁽¹⁾, de Duutsche⁽²⁾, de Walsche. Het land of het gebied van herkomst kan ook door het voorzetsel van worden aangeduid, zoals in: van Vlaenderen en van Brabant. Veruit de grootste groep is die van toenamen gevormd naar een topografische benaming, zoals van der Beke (> Verbeke)⁽³⁾, van(den) Acker, enz. Van deze namen bestaan er vaak vertrouwelijke afleidingen, gevormd door middel van een suffix, zoals Bekaert en Ackerman. Ten slotte zijn er de namen naar de stad, de gemeente of het dorp van herkomst. Ook hier komen dergelijke afleidingen voor, die rechtstreeks de inwoners van een stad noemen, zoals: de Keulenare, Brusselmans, Ieperman. Meestal echter hebben wij hier het type van + stads- of dorpsnaam; b.v. van Parijs, van Breda, van Leiden, van Gent, van Antwerpen, van Lier, van Leuven, van Duyse (= van Deinze)⁽⁴⁾, d'Arras (> Darras), de Lille. Het valt op dat kleine gemeenten en dorpen veel sterker vertegenwoordigd zijn in deze kategorie. Nu nog zijn volgende moderne familienamen zeer bekend: van Bellegem, van Rollegem, van Marke, van Heule, van Bavikhove, van Wontergem, van Otegem, van Geluwe, van Rumbeke, van Egem, enz. Hier geldt vermoedelijk dezelfde regel als voor de patroniemen. Hoe geringer de frekwentie van de naam, hoe groter de kans dat die naam toenaam of familienaam wordt, omdat zulke naam een grotere onderscheidende waarde heeft.

(1) B.v. 1405 Gillis Dinghelsche (Kortrijk), zie F. Debrabandere, Kortrijkse persoonsnamen omstreeks 1400, Tongeren, 1958, blz. 76.

(2) B.v. 1391 ghegheven... Heinkin den Dutsschen = 1391 Heine den Dutsch = 1422 Heinric de Duutsche (Kortr. Psnn., blz. 41).

(3) Zie: L. Peene, Vander-, vaer-, van- en ver-namen in het Kortrijkse. De Leiegouw, 1961, jg. II, blz. 19-24.

(4) C. Tavernier-Vereecken, De stadsnaam Deinze. Med. Ver. Naamk., 1959, jg. XXXV, blz. 10. - J. Lindemans, Op zoek naar methode bij de studie van de familienamen. Versl. en Med. Kon. Vl. Acad., 1946, blz. 29-31.

[p. 118]

Laten we even nagaan welke namen van deze laatste kategorie te Kortrijk van 1391 tot 1428 voorkwamen⁽⁵⁾:

1413 Anthuenis van Aet f. Pieters. - Ath, stad in Henegouwen.

1391 als meestre Pietre van Anstredamme die der stede wercman was ghevaren was van live ter doet^(6). - Amsterdam in Holland.

1391 Michiel van Atracht; 1422 Joeris van Atracht. - Atrecht = Arras, hoofdplaats van Artois^(6).

1426 van Nannen Inghelant dit Bavichove; 1411 inde Langhemere tusschen Wouters van Bavichove. - Bavikhove, gem. in de roede van Harelbeke.

1417 Gillis van Beaumont. - Beaumont, prov. Henegouwen.

1409 Lijsbette van Belle; 1422 Andries van Belle... procureur vander stede. - Bailleul in dép. du Nord.

1426 bachten goede dat Joes van Belleghem was licghende in den Gavere. - Bellegem behoorde tot de roede van de ‘xiii prochien’.

1409 Pieterkin van Bordeaux f. Hughe. - Bordeaux, hoofdplaats dép. Gironde (Fr.).

1412 Gillis van Dadiseele; 1424 Clais van Dayseele. - Dadizele was een gemeente uit de roede van Menen. In het excerpt van 1424 is de intervokalische d gesynkopeerd, vgl. Mo(ud)en, Sta(d)en, Lendele(d)e. Uit deze laatste vorm is de lokale uitspraak ‘dèizle’ ontstaan; voor ai > èi (eigenlijk umlaut), vgl. ja ik > jèik^(7).

1424 Pieter van Duerne = Pieter van Drunen. - Deurne, gem. in huidige prov. Antwerpen. Let op de metatesis van de r, vgl. kersten: kristen, D. fürchten: Mnl. vruchten (vrezen), v(er)rot: vort.

1413 Gillis van Ghend; 1413 buter Doernicpoerten tusschen Jans van Ghent huus.

1421 Laukin ende Daenkin van Gothem f. Jhans. - Gottem, in de roede van Tielt, nu prov. Oost-Vlaanderen. Hiervan de huidige familienaam van Goethem.

1391 Gillis van Gheudelghem. - Gullegem in de roede van Menen.

(5) De voorbeelden werden ontleend aan bovenvermeld werk (Kortr. Psnn.).

(6) De a in Atracht kan verklaard worden door de onbetoonde positie (vgl. b.v. Machiel voor Michiel en arloge voor Horloge); zie: A. Van Loey, Middelnederlandse spraakkunst, II. Klankleer, Antwerpen - Groningen, 1949, blz. 2. Er kan echter ook aan invloed van de r gedacht worden (vgl. hart/hert). - Vgl. 1332 Jan van Curtrike fs. ser Robbrachts [Gilliodts-Van Severen (⁴⁷), I. blz. 444].

(6) De a in Atracht kan verklaard worden door de onbetoonde positie (vgl. b.v. Machiel voor Michiel en arloge voor Horloge); zie: A. Van Loey, Middelnederlandse spraakkunst, II. Klankleer, Antwerpen - Groningen, 1949, blz. 2. Er kan echter ook aan invloed van de r gedacht worden (vgl. hart/hert). - Vgl. 1332 Jan van Curtrike fs. ser Robbrachts [Gilliodts-Van Severen⁽⁴⁷⁾, I. blz. 444].

(47) L. Gilliodts-Van Severen, Inventaire des archives de la ville de Bruges, Première série: treizième au seizième siècle, Brugge, 1871-1882.

(7) De Leiegouw, 1961, jg. III, blz. 34.

[p. 119]

(Cliché V.T.B.)

[p. 120]

1418 Lodewike van Haefskerke bailliu van Curtrike. - Haverskerque, gem. in dép. du Nord^(8).

1418 Lanseloet van Haelwine bastart porter^(9). - Halewijn (Hallouin), Franse grensgemeente, grenst aan Menen.

1391 van Boudine van Halle.

1399 ter presentie van Jan vander Heule... als scepenen; 1428 Jan Van Huele. - Heule, roede van Menen.

1408 van Katelinen van Hulste; 1425 Betkin vander Hulst f. Heinricx. - Hulste, roede van Harelbeke.

In 1391-92, 1411 en 1413 vinden wij Rugger (Roeger) van Yseghem als schepen vermeld, in 1403 en 1421-22 als weesheer en in 1418 als proost (proefst); 1418 Jhanne van Yseghem scoutetene van Curtrike; 1423 Percheval van Yseghem... clerc van profsten ende scepenen. - Deze was een vooraanstaande familie in Kortrijk. Izegem viel onder de roede van Menen.

1418 de pelterie up Jan van Caloen. - Calonne-sur-la-Lys is een gemeente in het kanton Lillers^(10), maar er is in Frankrijk nog Calonne-Ricouart en in het Doornikse het Calonne sur l'Escaut^(11).

1402 vanden goede dat Claykin Willekin ende Ostkin f. Jans van Kaneghem... doet van haren vorseiden vadre... behuust zijnde gheleghen ende ghestaen over Leye dat men heet te Vueghelinzanghe. - Kanegem ressorteerde onder de roede van Tielt.

In 1418, 24 en 30 treffen wij Roeland van Coeyeghem als ‘scepene’ aan, in 1412, '30 en '37 als weesheer en in 1421, '28 en '37 als proost. Wij weten waar hij woonde: 1425 int straetkin bachten Roellants van Coeyghem huuse inde Leystrate. Wij weten bovendien dat deze vooraanstaande poorter zich niet altijd netjes gedragen heeft: 1427 dat Maeykin van Coeyeghem fa. Roellants bastaerde verstorven es van Maeyen vanden Dale zijre moedere... dat Roellandt van Coeyeghem haer vadere Maeykin gouver-nert. - Kooigem was een van de xiii prochien.

1417 Goeskin Hannekin Willekin Ostkin Jaenkin ende Jossijnkin van Cuerne f. Dierins. - Kuurne grenst ten noorden aan Kortrijk en behoorde tot de roede van Harelbeke. De ue-spelling wijst vermoedelijk op eu-uitspraak, zoals het nu nog in sommige Wvl. dialekten gehoord wordt.

(8) De Flou, Wdb. Top., V, kol. 551-558.

(9) 1376 Gheeraerd van Haelwine; zie C. Wyffels, Een fragment van de Kortrijkse stadsrekening van 1376/77. De Leiegouw, 1960, jg. II, blz. 158.

(10) De Flou VI, kol. 1178.

(11) J. Van Caloen, Histoire généalogique de la maison de Calonne et van Caloen en Tournaisis et au comté de Flandre, suivant le manuscrit du baron Jean van Caloen, Brussel, 1959, blz. 11.

[p. 121]

In Kortrijk zegt men echter kuren, samen met skure en postuur een uitzondering op de regel die u voor r tot eu laat worden, zoals b.v. zeur (zuur), deuren (duren), steur (stuur, adj.), eure (uur), meur (muur).

1409 in Rijselstrate tusschen Pieter de Cheus dit van Lauwe huus. - Lauwe behoorde tot de xiii prochien.

1391 Maseleene van Lede. - Lede is in de Kortrijkse bronnen de gewone verkorting voor Lendelede, in de roede van Menen.

1412 Heinric van Loe. - Lo, oud stadje in W.-Vl.

1407 Jaquemaerd vander Loengen. - Luingne, een van de 13 parochies^(12).

1402 Ost van Maerke vleeschauwere. - Marke grenst ten westen aan Kortrijk en viel eveneens onder de 13 par.

1391 van Willem Maldeghem vander ouder halle; 1408 dat Belye van Maldeghem Willems bastaerde dochtre van Maldeghem. - Maldegem (O.-Vl.) tussen Brugge en Eeklo.

1417 Jan van Meennine. - In Kortrijk spreekt men uit mjènn, maar buiten Kortrijk zegt men mjènde. Deze epentetische d is gemakkelijk fonetisch te verklaren, vgl. donder (Duits: Donner), hoenders (Mnl. hoenre, D. Hühner), K. paander (Fr. panier)^(13).

1421 Symoen van Moersele dit de Cupere. - Moorsele, gem. roede van Menen.

1391-92 ghesent Roeger van Meulenbeke te Rysele = ghesent... Rugger van Molenbeke. - Meulebeke in de roede van Tielt, of Molenbeek bij Brussel?

1391 ghegheven her Janne van Mosscheron dit Broukaert priestre; 1391 Jan Mosscheroen van dat hi ghemeest heift anden torre vander Stanke. - Moeskroen was een van de xiii prochien.

1408 Rugger van Mouden. - Moen, roede van Harelbeke.

1391 Janne van Nivele. - Nijvel in Brabant.

1411 Gheeraerd vanden Nokere = 1417 Gheeraerd van Nokere. - Nokere, gem. in O.-Vl., bij Kruishoutem. In het register van de kennissen

(12) Vgl. 1446 Tonyne Nys weduwe van Jan Outerlinge in de prochie van Curtricke; 1554 Boudewyn (nys van) Overloenge f. Jans (Rumbeke). Dit werd mij vriendelijk meegedeeld door de hr. J. Berteele. - Vgl. ook: 1372 van Jakemine dou Rieu wanof Jhan van over Lunge (Stadsarchief Kortrijk, Register Vierschaar 1367-80, fol. 50); 1398 Rogaut Outerligne (Dottenijs - Rijksarchief Brussel, Rekenkamer nr. 44.553, Poorterslijst fol. 23 v^o).

(13) De n is een dentale nasaal, waarbij de tongpunt een aanrakingspunt vindt tussen boventanden en boventandwortels en de huig neergelaten wordt, waardoor de lucht én door mond- én door neusholte naar buiten kan stromen. Wordt echter gedurende de artikulatie van de n de huig te vroeg opgetrokken, dan blijft de nasaliteit weg en ontstaat er een d (een gewone dentaal).

[p. 122]

van de Wezerij (1422-24) komt ook Nokere als een gemeente uit de kasselrij Kortrijk voor.

1392 ghegheven... Osten van Oeteghem. - Otegem, roede van Harelbeke.

1424 Willem van Oodeghem^(14). - Ooigem, roede van Harelbeke.

In 1407, '18, '19, '22, '28 wordt Zeger van Outerive als weesheer vermeld. Hij hield ook het toezicht over het geschut van de stad: 1418 Zegher van Outerive... besich gesijn hadde int bospoeder; 1418 engienen vander steden verwaert heft; 1422 Zeghere van Outrive ende zine ghezellen scutters vanden voetboghe; 1422 Zeghere van Outrive... aertillerie ...verwaert; 1423 Zeghere van Outrive van dat hij toezienre was. - Bij de jaarlijkse inschrijving van de buitenpoorters werd Outrijve onder de 13 parochies vermeld^(15). Het komt echter noch in de lijst van de verbeurde goederen van 1382, noch in de poorterslijst van 1398 voor.

1391 vrauwe Kateline Passchendaels. - Passchendale, gem. in W.-Vl., bij Roeselare.

1421 Danin van Rechem. - Rekkem (xiii prochien).

1414 Jan van Rijssele. - Rijsel (Lille), dép. du Nord.

1417 Michiel van Robais; 1422 Jan van Roubais priestre. - Roubaix, dép. du Nord.

1417 Doernicstrate... Joeris van Roeslare. - Roeselare behoorde tot de kasselrij Ieper.

1418 jeghen Jhanne van Ruuslede; 1423 Janne van Ruusselede zelversmet. - Ruiselede, roede van Tielt.

1413 Jan van Zoest buter Steenpoerte de houde. - Soest in Duitsland of in Nederland^(16)?

1403 ter presencien van... Willem van Spiere; 1414 Willem vander Spyere. - Spiere behoorde tot de 13 parochies.

1411 Jan van Staden. - Staden bij Roeselare. De uitspraak van het woord is, door synkope van de d, samengevallen met die van het ww. staan.

1417 Willem van Zulte. - Zulte (O.-Vl.) viel onder de roede van Deinze.

1413 Zeghere van Thielt. - Tielt in de kasselrij Kortrijk.

(14) In Kortr. Psnn. staat van Oodeghem verkeerdelijk onder nr. 603, bij van Oeteghem.

(15) J. Soete, De kasselrij Kortrijk. De Toerist, 1952, jg. XXXI, blz. 347.

(16) Soest, in het arr. Amersfoort, provincie Utrecht, zie A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, dl. X, Gorinchem, 1847, blz. 546.

[p. 123]

1399 Suster Marie van Huutkerke prieuse van onser Vrauwen ospitale in Curtrike. - Uitkerke, bij Blankenberge. Let op de hyperkorrekte h in Huutkerke, en de fonetische spelling van hospitaal.

1421 van Janne van Wadripondt van zinen goede ten Ackere. - Wattripont, arr. Doornik. In 1112 is voor deze gemeente de vorm Wadripont geattesteerd^(17).

1422 Pierin van Werkin; 1437 Michiel van Werckene = 1438 ondere Michielle van Werchem. - Werken, W.-Vl. (tussen Torhout en Diksmuide).

1402 inde Bruchstrate... toe plach te behoerne Woutren van Wervicke. - Wervik behoorde eigenlijk niet tot de kasselrij Kortrijk. ‘Het was een van de Westvlaamse “smalle” steden die bij geen enkele kasselrij hoorden en onder het Brugs kwartier vielen’^(18). Het grenst echter ten westen aan de kasselrij Kortrijk en daar zeer talrijke inwoners van Wervik zich als buitenpoorter van Kortrijk lieten inschrijven, staat Wervik in de dokumenten gewoonlijk onder de roede van Menen vermeld.

1414 Jan van Winghene. - Wingene, roede van Tielt.

De studie van de herkomstnamen is vooral belangrijk omdat men daaruit de herkomst van de bevolking van een stad of gemeente kan afleiden. Vanzelfsprekend hebben wij hier slechts een deel van de herkomstnamen besproken, nl. die van een gemeentenaam afgeleid, maar zulke namen geven ons ook het meest zekerheid. Er zijn b.v. zoveel plaatsnamen ‘ter Beke’ dat uit een toenaam ‘vander Beke’ helemaal niets over de herkomst kan worden afgeleid⁽¹⁹⁾. Zo valt het op dat onder de 55 hierboven voorkomende gemeentenamen, er 30 in de kasselrij Kortrijk lagen. Hieruit blijkt de aantrekkingskracht van de hoofdplaats van de kasselrij. Het poorterschap is hier natuurlijk niet vreemd aan. Wie niet in de stad woonde, kon het poorterschap verwerven door het inschrijvingsrecht te betalen en met zijn gezin driemaal per jaar gedurende veertig dagen in de stad te komen wonen⁽²⁰⁾. Zij werden buitenpoorters genoemd. Dit brengt mee dat het grootste deel van de Kortrijkse bevolking uit de kasselrij gerekruteerd werd, wat trouwens - mutatis mutandis - nog

(17) A. Carnoy, Origines des noms des communes de Belgique, Leuven, 1949, II, blz. 738.

(18) K. Maddens, De Leiegouw, 1960, jg. II, blz. 266.

(19) De Flou I, kol 689-693 vermeldt voor de kasselrij Kortrijk alleen al, het toponiem ter Beke in Bellegem, Deerlijk, Dentergem, Geluwe en Wervik, Gullegem, Kortrijk-Buiten, Lauwe, Menen, Moeskroen, Ooigem en Tielt-Buiten.

(20) J. Soete, a.w., blz. 348.

[p. 124]

altijd het geval is⁽²¹⁾. Als men de toenamen van Kortrijk met die van de kasselrij vergelijkt, dan komt men zeer vlug tot de vaststelling dat er weinig Kortrijkse toenamen zijn die niet ook in de kasselrij voorkomen.

Het is normaal dat in bovenstaande lijst de naam ‘van Curtricke’ niet voorkomt. Het heeft geen zin in Kortrijk zelf iemand deze naam te geven. Het valt echter op dat ook onder de moderne familienamen de naam ‘van Kortrijk - de Courtrai’ haast geen sporen heeft gelaten. Dat de naam vroeger wel bestaan heeft - het kan wel moeilijk anders - blijkt uit volgende excerpten⁽²²⁾:

1199 Signum Danielis de Cortraco⁽²³⁾.

1204 febr. (= 1205) ad opus Walteri de Curtraco clerici nostri⁽²⁴⁾ = 1208 Waltero de Curtraco clerico suo⁽²⁵⁾ = 1219 Walterus de Curtraco Flandrie prothonotarius⁽²⁶⁾ = 1222 quod Waltero de Curtraco Flandrie prothonotario clerico et fideli meo⁽²⁷⁾ = 1243 ab heredibus Walteri de Curtraco⁽²⁸⁾.

1258 magister Walterus de Curtraco canonicus sancte Pharahildis Gandensis⁽²⁹⁾ = 1258 in magistrum Walterum de Curtraco⁽³⁰⁾.

1282 et Iacobum de Curtraco canonicum Comminensem⁽³¹⁾ = 1282 Jacobus ecclesie Comminensis canonicus⁽³²⁾.

± 1300 ad obitum Petri presbiteri de Curtraco⁽³³⁾.

± 1300 onus capellanie decani Sygeri de Curtraco⁽³⁴⁾ = 1323 van mester Zeghere van Curtrike deken van der voerseider kerken⁽³⁵⁾ = 1323

(21) Wij wijzen erop dat in bovenstaande lijst voor elke herkomstnaam slechts één voorbeeld gegeven werd en dat aldus het aantal naamdragers buiten beschouwing gelaten werd.

(22) De afkortingen worden kursief opgelost.

(23) Stadsarchief Kortrijk, fonds Onze-Lieve-Vrouw, nr. 5.

(24) St. K., O.-L.-V., 21.

(25) St. K., O.-L.-V., 31.

(26) St. K., fonds abdij van Groeninge, nr. 1² (nr. 3 bij: B. Van Dorpe, De abdij van Groeninge, 1238-1578, Kortrijk, z.d.).

(27) St. K., Groeninge nr. 1³ (nr. 4 in inventaris van B. Van Dorpe).

(28) St. K., Groeninge nr. 8 (kopie); (nr. 18 bij B. Van Dorpe).

(29) St. K., O.-L.-V., 111.

(30) St. K., O.-L.-V., 112.

(31) O.-L.-V., 158, Brugge Rijksarchief, Blauw nummer 9.384.

(32) O.-L.-V., 159, Brugge Rijksarchief, Blauw nummer 9.383.

(33) Archief O.-L.-Vrouwekerk Kortrijk, Liber Fundationis, fol. 102.

(34) Ibid., fol. 94.

(35) St. K., O.-L.-V. 255.

[p. 125]

maart (= 1324) Sijgerus decanus dictus de Curtraco decanus et capitulum beate Marie Curtracensis⁽³⁶⁾.

In Moorsele: Nicholaus (censorarius) de Curtacum (sic)⁽³⁷⁾.

In Dottenijs: 1392 a Daneel Courtray; 1396 Jehan de Courtray eschevins le conte en la mayerie de Dotenijs⁽³⁹⁾.

In de Poorterslijst van 1440 vinden we eveneens onder Dottenijs: Hannekin Courtray f. Rogers, Maertin Courtray f. Jans, Hannekin ende Pot^(39bis) Courtray f. Wouters, Maeye Courtray, Jane Courtray wedewe Pieter Odevaers.

Ieper: 1328 Gherard van Cortrike; 1392 Clais van Cuertrike dit Keeterzwijn; 1397 Griele van Curtrike; 1350 Anne de Courtray... Anne fille jadis Wautier de Courtray; 1388 Simon de Courtray = 1391 Simoen de Courtray = 1396 Symoen van Curtrike⁽⁴⁰⁾.

Brugge: 1301 pro Egidio de Curtraco; 1303 te Elyas van Curtrike; 1298 Lelye de Curtraco; 1298 Jacobo de Curtraco; 1303 twelke was Jacops wijf van Curtrike; 1298 Johanni de Curtraco; 1303 te Jans van Curtrike; 1303 van Joes van Curtrike; 1303 van Joris van Curtrike; 1298 Roberto de Curtraco; 1303 van Robbrechts van Curtrike; 1298 a Weitino de Curtraco = 1303 Weitine van Curtrike coussceppere⁽⁴¹⁾.

Mechelen: 1500 de Cortrike; 1501 de Cortrijcke; 1509 van Cortrijcke; 1677 Cortery; 1729 Cortrijck; 1732 van Corterijck⁽⁴²⁾.

(36) O.-L.-V., 258, in kopie: Doc. Cap. Cortr. I, 276 (Stadsbibl. Kortrijk, Fonds G.-V.). - Zeger van Kortrijk werd te Gullegem rond 1285 geboren en werd zo aanvankelijk Zeger van Gullegem genoemd (b.v. 1308 Seger de Geudelghem). Te Parijs aan de Sorbonne werd hij van Kortrijk genoemd (b.v. 1315 Sigerus de Curtraco). Hij overleed op 10 mei 1341. Zie H. Vercruysse, Etude critique des sources relatives à la personnalité du sorboniste Siger de Courtrai, doyen de la Collégiale Notre-Dame à Courtrai. Hand. G.O.K.K., z. d., dl. IV, p. 55-56.

(37) J. Schmid, Onderzoek van persoonsnamen in een XIIIde-eeuws register van hoofdcijnsplichtigen der St.-Pietersabdij te Gent (1236-± 1265), Licentiaatsverhandeling Gent, 1955, p. 120.

(39) Ibidem, fol, 217.

(39bis) Vermoedelijk korte vorm van Philippot, vleivorm van Philippe.

(40) W. Beele, Bijdrage tot de studie van de persoonsnamen uit het Ieperse in de XIIIde en XIVde eeuw, Lic.-verh. Leuven, 1959, blz. 146-147.

(41) R.M. Verkest, Anthroponymische studie aan de hand van de Brugse stadsrekeningen van 1298-1303, Lic.-verh. Leuven, 1949, blz. 123.

(42) J. Mertens, Studie van de Mechelsche persoonsnamen voorkomend in de sterfteregisters (1506-1797), Lic.-verh. Leuven, 1943-44, blz. 499.

[p. 126]

Oost-Brabant: 1362-63 Gerardus de Cortrike; 1360 Willem van Cortrike ...in Bevekeem; 1340 Jans van Cortrike⁽⁴³⁾.

Sint-Truiden: 1456 Paschasius de Cortricke⁽⁴⁴⁾.

Pas-de-Calais: 1820 Courtrait, in Héminel en Marquion (Arras); Courtray, in Marquion⁽⁴⁵⁾.

Rijsel: En l'an 1339, à l'espinette [steekspel], à Lille, alla Jehan Bernier le moyen à la journée du grant quaresme juster [jouter = een steekspel houden] ... Et fut adont roy de l'espinette celle année Pierre de Courtray, lequel porta de sable, à trois aigles d'or et à deux testes, le bec et les pieds rouges⁽⁴⁶⁾.

In de Brugse dokumenten, uitgegeven door Gilliodts-Van Severen⁽⁴⁷⁾, komt de naam veelvuldig voor: 1197 Rogerus castellanus Curtracensis, ‘Sigillum Rogeri de Curtrac’ (Int., 178); 1297 Johanni de Curtraco (Int. 346); 1298 Jakemes de Courtray (I, 62); 1298 Robert de Courtray (I, 61); 1302 van decteghelen... Robrechts huus van Curtrike mede te deckene dat staet tiegen toliestraetkin (I, 95); 1302 Evrars de Courtray (I, 138); 1302 Woutre van Curtrike hoftman van den coussceppers (I, 89); 1302-03 a monsigneur Sohyer de Courtray (I, 156); 1304 Helyas van Curtrike (IV, 270); 1306 Petrus de Curtraco scabinus de Brugis (I, 233); 1328 Jehan de Courtray fil Loncgherard (I, 398); 1332 Jan van Curtrike fs. ser Robbrechts (I, 444); 1335 Jan van Cortrike (I, 473); 1357-58 Jacob van Cortryke (II, 88); 1372 ghecocht jeghen Janne van Curtrike den zelversmid den ionghen (II, 229); 1380 Jehan de Courtray (II, 359); 1397 Jacques van Cuertrike fs. de Wautier (III, 387); 1435 Margriete fa. Jans van Cuertrike (Int., 410).

Ook zonder voorzetsel: 1362 Item Courtraye, ons princhen heraud, als hie huwede (III, 139).

(43) C. Baert, Oostbrabantsche persoonsnamen uit de XIVde eeuw (ca. 1300-1431), Lic.-verh. Leuven, 1946, blz. 311.

(44) M.H. Ghysen, Anthroponymie van Sint-Truiden van 1250 tot 1500, Lic.-verh. Leuven, 1954, blz. 85. - In de laatste drie gevallen kan ook Kortrijk-Dutsel bedoeld worden.

(45) R. Boyenval - R. Berger - P. Bougard, Répertoire des noms de famille du Pas-de-Calais en 1820, Arras, 1960, p. 121.

(46) Kervyn de Lettenhove, Récits d'un bourgeois de Valenciennes (XIV^e siècle), Leuven, 1877, p. 50.

(47) L. Gilliodts-Van Severen, Inventaire des archives de la ville de Bruges, Première série: treizième au seizième siècle, Brugge, 1871-1882.

[p. 127]

In de Brugse poortersboeken werden twee inwijkelingen ingeschreven, blijkens hun naam van Kortrijk afkomstig, maar uit Brabant en het Noorden komend. 1419 Jan van Curtrike filius Gheraerds van sHertogenbussche; 1428 Aleyd van Curtrike filia Willems van Zwollen⁽⁴⁸⁾.

We verwijzen hier ook nog even naar de familienaam de Courtroisin: 1375 Guillaume de Courtroisin chevalier, seigneur de Melle et de Hersiaus; 1382 van minen heeren den Cortrysien... van minen heere den Cortresien (Herzeeuw)⁽⁴⁹⁾.

In Deventer tenslotte, vinden we in de 14de eeuw de twee vormen, nl.: Albert van Coertrike; Clawes Cortrosyn⁽⁵⁰⁾.

Eens te meer weerspiegelen de persoonsnamen het leven van onze voorouders. Uit de herkomstnamen blijkt dat men ook vroeger wel af en toe een andere verblijfplaats zocht. Uit Frankrijk, Henegouwen, Brabant, Holland, zelfs Duitsland, maar vooral dan uit de kasselrij Kortrijk, kwam men zich te Kortrijk vestigen. Anderzijds zwermden ook de Kortrijkzanen uit. Zij trokken minder naar de naburige gemeenten in de kasselrij - wie het stadsleven gewoon is, went moeilijk aan een dorp - maar gingen zich bij voorkeur in andere steden vestigen, als Ieper en Brugge.

F. Debrabandere.

(48) R.A. Parmentier, Indices op de Brugsche poorterboeken (2 delen: 1418-1450-1794), Brugge, 1938, I, blz. 54-55.

(49) Zie F. Debrabandere, Hoe heten de inwoners van Kortrijk? De Leiegouw, 1959, jg. I, blz. 244.

(50) W. Draaijer, Persoonsnamen voorkomende in de cameraars-rekeningen van Deventer van 1337-1393. Ts. Ndl. Taal- en Letterk. Leiden, 1917, jg. XXXVI, p. 193.

(47) L. Gilliodts-Van Severen, Inventaire des archives de la ville de Bruges, Première série: treizième au seizième siècle, Brugge, 1871-1882.