De behandeling
Geslaagde tragi-komedie van Daniel Menaker
De titel van Daniel Menakers debuutroman, De behandeling, verwijst naar de psychoanalyse die de 32-jarige Jake Singer ondergaat om met zichzelf in het reine te komen. Zijn analist is de kleurrijke psychiater van Cubaanse afkomst dr. Morales. De behandeling is een boek dat grote emoties niet schuwt: liefde, verlies en dood, angst en vreugde... Menaker verwerkt het allemaal tot een roman die balanceert tussen tragedie en komedie. Een evenwichtsoefening die de auteur tot een goed einde brengt.
Jake Singer mag ogenschijnlijk niet klagen. Hij is leraar Engels aan Coventry, een chique middelbare school in New York. Jake leeft in een fraai appartement aan de Upper West Side en heeft een bescheiden kapitaal achter de hand. Bovendien beschikt hij nog over een extra vangnet: een credit card op rekening van zijn vader. Jake beseft dat zijn zelfbeklag daardoor klaaglijk en banaal kan overkomen. Toch antwoordt hij op een denkbeeldige vraag van z'n leerlingen: ‘Jongens, ik ben op weg naar mijn psychiater, dr. Ernesto Morales. [...] Want ja, jongens, ik zit echt in de problemen. Mijn moeder is gestorven toen ik zes was, op de dag voor Halloween [...] mijn vader en ik praten nauwelijks nog met elkaar en mijn vriendin heeft me twee maanden geleden verlaten.’ Het vat zijn situatie in een notendop samen. Singer zit diep in de put en hij weet bovendien dat zijn leed voor de meeste mensen oninteressant is. Ook zijn baan in het onderwijs is een bron van frustratie geworden. Zijn psychiater is dr. Morales. Singer omschrijft hem ergens als de ‘de homunculus-versie van een geschifte, halters pompende, zwartgebaarde katholieke Freudiaan uit Cuba.’ Zelf beklemtoont Morales in het afsluitend hoofdstuk dat hij de laatste Freudiaan is en dat na hem een behandeling enkel nog uit gedragstherapie en pillen zal bestaan. Zijn flamboyante persoonlijkheid, zijn inquisitie-achtige, niet-aflatende manier van vragen stellen en zijn interesse voor smeuïge seksuele details, dwingen Jake Singer steeds weer tot een (soms hilarisch) verbaal steekspel van woorden dat aan de films van Woody Allen doet denken. Dat ‘bekvechten’ levert prachtig proza op. Met zijn agressieve aanpak wil Morales Jake dwingen zijn positie van (verongelijkt) toeschouwer op te geven en volwassen te worden. Singer blijft tegenspartelen, maar internaliseert geleidelijk aan Morales' stem. Hij gaat zijn eigen manier van reageren bevragen én in vraag stellen. Het werpt
resultaten af. Professioneel gaat Jake erop vooruit. Na een verloren basketbalwedstrijd komt hij tussenbeide tijdens een woordenwisseling tussen de coach en een leerling. Hij loopt daarbij een messteek op. Het doet hem in aanzien stijgen bij rector Proctor. ‘Ik voelde me onbehaaglijk onder Proctors vleugels, maar ik begon me ook meer aanwezig te voelen in mijn leven, in mijn beroep althans’, bedenkt Jake bij zichzelf. Hij wordt ingeschakeld bij het verzamelen van fondsen voor de school. En dat zal ook zijn leven buiten de school gunstig beïnvloeden. Want tijdens een lunch om fondsen te werven voor Coventry maakt hij kennis met Allegra Marshall. Zij is weduwe, érg rijk, en heeft twee geadopteerde kinderen, George en Emily. Ze beginnen een passionele relatie. In deel twee, ‘De grote imponderabilia’, ontwikkelt Daniel Menaker een tweede verhaallijn. Meteen krijgt het boek ook een bijkomend accent: een spannend, haast thrillerachtig karakter. We maken kennis met Sarah Gibson. Zij is gescheiden en heeft een zoontje, Robby. Haar nieuwe vriend Paul, van wie ze zwanger is, komt om het leven bij een auto-ongeluk, vlak voor hun huwelijk. Sarah staat haar baby na de geboorte af voor adoptie. Wanneer een wat saaie advocaat - toevallig ook een Paul - haar hardnekkig het hof blijft maken, geeft ze te langen leste toe en huwt hem. Als hij verneemt dat zijn vrouw een baby heeft afgestaan, onderneemt hij stappen om die adoptie ongedaan te maken. Wanneer zijn vader, die arts is, zelf in het ziekenhuis belandt, zoekt Jake hem op. Het is een aarzelend begin van hernieuwd contact. Ze brengen samen de herstelperiode door in het vakantiehuisje van Allegra. Intussen blijft Jake op consult gaan bij dr. Morales, en ook de dialoog met de verinnerlijkte psychoanalist gaat onverminderd door. ‘Bewaar de kracht van uw woede, die aanzienlijk is, voor het geval u dat niet meer weet, voor een moment in het heden waarop er echt gevaar dreigt’,
vertelt de stem hem, wanneer hij geneigd is zijn vader weer eens een stekelig antwoord te geven. Dat moment komt eraan in deel drie. Paul Winship blijft proberen het adoptiefkind op te sporen. Hij achterhaalt welk adoptiebureau voor de plaatsing gezorgd heeft en zet de procedure in gang: het blijkt om de kleine Emily te gaan. Sarah - die niet op de hoogte is van Pauls pogingen - heeft hem intussen verlaten. Allegra is bijzonder overstuur. Wanneer Jake toevallig de naam en woonplaats verneemt van de biologische moeder, neemt hij een besluit. Hij gaat Sarah Wilson opzoeken. Het komt tot een confrontatie met de gefrustreerde Paul Winship.
Daniel Menaker is een geboren New Yorker. Hij studeerde Engels aan de John Hopkins University en was een tijdlang leraar. Daarna schreef hij voor ‘The New Yorker’ en momenteel werkt hij bij Random House. Eerder publiceerde hij twee verhalenbundels. In zijn debuutroman combineert hij met groot gemak verschillende en ogenschijnlijk tegenstrijdige genres: komedie en tragedie, thriller en romance, psychologische roman en ideeënroman. Dat hij erin slaagt al die elementen tot een eenheid te verwerken is één verdienste. De behandeling is geestig, spannend en ontroerend tegelijk. Belangrijker misschien is de helderheid waarmee hij de gevoelens van zijn personages verwoordt, zonder ook maar een moment in tranerigheid te verglijden. Vooral door die heldere precisie is dit een opmerkelijk debuut.
[Geert Swaenepoel]
Daniel Menaker: De behandeling, Atlas, 2000, 301 p., 950 F / 23,55 €, ISBN 90-450-0128-4.
Vert. van: The treatment door Guido Golüke
Auteursrechtelijk beschermd