Leesidee. Jaargang 3

Hopen boeken... Open boeken

Boeken zijn niet graag alleen. Een boek alleen ziet er verweesd uit en dat begint al bij de geboorte. Dankzij Gutenberg is zelfs een bibliofiel boek al minstens een identieke honderdling. Er is niets dat beter de honger van de mensheid uitdrukt naar een beter leven, naar een dieper inzicht in de manier waarop de wereld werkt, dan een heel palet vol exemplaren van hetzelfde boek. Zeker als er ook nog eens zo'n plastic jasje omheen zit dat moet verhinderen dat het zootje nat wordt of gaat verschuiven.
De parlementaire democratie, de emancipatie van de vrouw, het afschaffen van censuur en inquisitie, de ontvoogding van de arbeiders, de vrije uitwisseling van ideeën... Al die vandaag vanzelfsprekende dingen veronderstellen ergens een magazijn met duizenden paletten waarop nette stapels identieke boeken liggen. Natuurlijk is de kans groot dat die boeken in dat magazijn weinig met ideeën of met volksontwikkeling te maken hebben (Sex van Madonna en niet Das Kapital of de bijbel), maar daar gaat het even niet om. Door de boekdrukkuns zijn alle exemplaren van een boek gelijk. Bibliofiele boeken hebben dan wel vaak een nummertje in Romeinse en/of Arabische letters in een wanhopige poging om van elk exemplaar iets unieks te maken. Boekeigenaars schrijven er hun naam in of plakken er een ex-libris in of proberen op een andere manier om van het boek iets individueels te maken. Maar het mooie aan het boek na Gutenberg is nu juist dat alle exemplaren van het boek hetzelfde zijn en dat niemand dus iets unieks in zijn bezit heeft. Democratie en boekdrukkunst zijn zonder elkaar niet denkbaar en in de ideologische bovenbouw heeft Marx uiteindelijk toch gelijk gekregen. Dankzij de boekdrukkunst is alle kennis over de geschiedenis van de mensheid vandaag gemeenschappelijke eigendom. Vroeger waren ideeën duur. Je moest geld hebben om te leren lezen en alleen rijken konden zich boeken veroorloven. Dat is nu anders. Waar de grote denkers en wetenschappers nog niet zo lang geleden blij mochten zijn als ze een bibliotheek met 100 boeken konden verzamelen, kan vandaag iedereen voor een paar 1000 frank alles in handen krijgen wat Plato, Aristoteles, Nietzsche, Shakespeare of Goethe in hun leven bij elkaar hebben geschreven. De verzamelde werken van schrijvers of filosofen vormen een andere illustratie van het feit dat boeken niet graag alleen zijn. Behalve voor auteurs die te vroeg zijn gestorven of die gewoon weinig te zeggen hadden, bestaat zo'n verzameld werk in de regel uit meer dan één deel. Niets staat mooier in een boekenkast dan een werk dat uit meer dan één deel bestaat. En dat er ook nog eens zo uitziet, natuurlijk. Netjes naast elkaar op de boekenplank met dezelfde kleuren, hetzelfde lettertype, dezelfde auteursnaam: heerlijk! Maar het mooiste van alles is een stapeltje van die net niet identieke deeltjes van een verzameld werk op de tafel, met in het eerste deel een bladwijzer. Op pagina één.
[Geert Lernout]