Leesidee. Jaargang 2

[p. 366]

Pockets

Van de pocketmarkt

Bij Singel 262 en Ooievaar zijn er nog een paar uitlopers van de Nederlandse boekenweek te vinden met vooral werk van eigen bodem; bij Rainbow was er ook een opvallende voorkeur voor Nederlandstalig werk. De AP- en Rainbow crimes pakken opnieuw met hun vaste waarden uit. Een pocketmarkt met kwaliteit en verscheidenheid.

Rainbow crime

Het Wytham mysterie van Colin Dexter was in 1992 goed voor een Gold Dagger. Een cryptische tekst in ‘The Times’ zou de sleutel kunnen zijn tot de raadselachtige verdwijning van een Zweedse toeriste. Twee weken later wordt een lichaam gevonden in de bossen van Wytham en voor iedereen - behalve Morse - lijkt de zaak opgelost. Goed voor 260 pagina's rustig en intelligent puzzelwerk. Tony Hillerman wil meer in zijn indiaanse thrillers steken dan spanning en intrige. De Navajo-inspecteur Joe Leaphorn neemt in Dief van het verleden de zaak van een verdwenen antropologe ter harte. Langzaamaan ontrafelen hij en Jim Chee de knoop. Er wordt nogal wat in de Navajo-cultuur gegraven en er hoort een vleugje magie bij. Een knap geschreven verhaal dat ook om andere redenen dan enkel de plot het lezen waard is. Wie het wel - en met succes - bij de zuivere crime story houdt, is Martha Grimes. Zij is Amerikaanse, maar haar detectives worden als door en door Engels ervaren. In Het heilzame halssnoer wordt een rustige, kleine gemeenschap opgeschrikt door een brute moord. Inspecteur Jury van Scotland Yard legt het verband met een vroegere diefstal en gaandeweg komt er meer aan het licht dan je zou verwachten. Een prettige, sfeervolle whodunit.

De sfeer is meer dan een tikkeltje gespannen in de Dave Robicheaux-detectives van James Lee Burke. Robicheaux opereert in New Orleans en de stad gaat ten onder aan corruptie, drugscriminaliteit en maffiageweld. De held zelf heeft te lijden van een drankprobleem en hardnekkige herinneringen aan Vietnam. In Neon glamour onderzoekt hij de moord op een zwarte prostituee en trekt zo de aandacht van geheel misdadig New Orleans. Eer iedereen zijn moordlust botgevierd heeft, zijn dus ettelijke bladzijden extreem geweld gepasseerd en Burke beschrijft aberraties van alle slag met een zeer plastische verve. Wat al te ruig naar mijn smaak, te meer omdat de kwaliteit van plot en karaktertekening er onder lijden. Van Sue Grafton krijgen we haar 10de Kinsley Millhone-avontuur, J van jaloezie, en Philip Kerr sluit zijn Berlijnse trilogie af met Een Duits requiem.

AP-crime

Er gaat geen jaar voorbij zonder een nieuwe Dick Francis en zijn procédé blijkt redelijk slijtvast te zijn. Vuurproef heeft een magnifieke plot. De paardenrennen komen slechts in de marge aan bod, de ontknoping zal plaatsvinden in een wijnkelder en er werd o.m. over geschreven dat ze ‘uniek [is] in de hele wereldmisdaadliteratuur’. In Op scherp wordt de zaak beslecht op de trein: Tom Kelsey moet de malafide Julius Filmer schaduwen, die een gezelschap uit het milieu van de paardenraces door de Rocky Mountains voert. Er reist ook een groep acteurs mee, die ter verstrooiing van de reizigers een stuk opvoeren. Wanneer feit en fictie door elkaar gaan lopen, komt de ontknoping in zicht.

AP-crime pleegt haar vaste waarde in de luchtige ontspanning-met-vaart nogal eens aan te vullen met de virtuoze psychologische ontrafelingen van Patricia Highsmith (1921-1995). David Kelsey laat zich drijven op zijn obsessie voor Annabella. Maar zij is getrouwd met een ander. Hij verliest zich in zijn fantasieën en daar komen ongelukken van. Van het beste wat ik ken in de misdaadliteratuur.

Rainbow

Lukt het een beetje? vraagt een vrouw terwijl ze onder de lakens naar haar bedgenoot gluurt, die daar geheel eigenrechtig en klungelig aan de gang is. Zo zijn mannen bij Peter van Straaten meestal bezig met seks, en lukken doet het zelden. Dat versta ik toch uit oneliners bij het bedgebeuren als ‘Geeft niks schat. Ik vermaak me wel.’ of ‘Weet je wie geweldig in bed schijnt te zijn?’ Een 100-tal ‘erotische’ schetsen, puntig becommentarieerd, werden voor het eerst gebundeld in deze pocket. Freek de Jonge doet het bijzonder goed op de scène en is al even gevat op papier. Het damestasje is een bundeling verhalen, liedjes en herinneringen die hij - bij wijze van promotie voor het boek - in de jaren '80 ook op de planken bracht. Voordeel van het boekje is dat je het razendsnelle tempo van de act even kan stilleggen en terugbladeren of hernemen. En dan blijkt pas goed hoe doordacht zijn kleine tekstjes opgezet zijn. Spaanse vrouwen, bewolkte luchten was een bestseller in Spanje en de eerste roman van Carmen Martín Gaite die in het Nederlands werd vertaald. Het is het verhaal van een vriendschap tussen twee vrouwen, die elkaar ooit vanwege een minnaar de rug toekeerden. Dertig jaar later ontmoeten ze elkaar opnieuw, een keerpunt in hun leven. In een persoonlijke correspondentie recon-

[p. 367]

strueren ze hun leven, hun verlangens en hun illusies. Een indrukwekkend portret en een groots literair werk. Grootse literatuur is Casablanca van Adriaan van Dis niet. Wel een kleurrijke en goed geschreven bundel semi-autobiografische schetsen en verhalen uit de Marokkaanse havenstad. Van Dis schrijft afstandelijk speurend naar wat er zich aan eigenaardigheden in de marge van de maatschappij afspeelt. Het enorme verkoopsucces van Casablanca had meer met Van Dis als mediafiguur dan met de kwaliteit van de bundel te maken.

De Petersburgse vertellingen van Nikolaj Gogol (1809-1852) bevat ‘De Newski prospekt’, ‘Dagboek van een krankzinnige’, ‘Het portret’, ‘De kales’, ‘De neus’ en ‘De mantel’. Laatste twee behoren tot zijn bekendste en nemen het Rusland onder tsaar Nicolaj I zwaar op de korrel. De vertaling is van Charles B. Timmer. Ten slotte is er nog Ver van hier, een bundeling van markante verhalen, verzameld uit vroeger werk van Carolijn Visser, en Overleven, hoe doe je dat? van René Diekstra, over hoe de mens zich staande houdt in zijn snel evoluerende technische leefwereld.

Singel 262

In de nasleep van de El Dorado-boekenweek verscheen bij Singel nog een schitterend boek van Inez van Dullemen, Het land van rood en zwart. Het is de geromantiseerde levensbeschrijving van de fotografe Gertrude Blom, die in de jaren '50 haar titanenstrijd leverde voor het behoud van de Zuid-Amerikaanse regenwouden. Het regenwoud is nu nog ‘een groot lijk van duizenden vierkante kilometers [...] het verbond tussen mens en natuur is verbroken’. Het boek werd in 1994 genomineerd voor de Librisliteratuur Prijs en won dit jaar de Henriëtte Roland Holstprijs.

Redmond O'Hanlon beschrijft in Tussen Orinoco en Amazone een tocht van vier maanden naar de Yanomani-indianen. Het is vooral een avontuurlijk bravoure-verhaal over een hachelijke reis en de permanente zoektocht naar ‘een goed verhaal’.

Sinds Benoîte Groult haar enorme succes boekte met Zout op mijn huid, wordt ook het werk van haar zus Flora Groult grif in het Nederlands vertaald. De zusjes schreven namelijk verschillende romans samen. De eindeloze liefde van een vrouw dateert al van 1984; Flora Groult beschrijft hoe de 45-jarige Iris haar leven overdenkt na de dood van haar ex-man. Gevoelig en scherpzinnig proza.

Het woud der verwachting is Hella S. Haasses eerste roman (1949). Het is een lijvige klassieke historische roman over de 15de-eeuwse politicus en dichter Charles d'Orleans. Samen met Oeroeg boekte Het woud der verwachting het meeste succes in het buitenland, zij het pas op het einde van de jaren '80 met de Engelse vertaling. Een juweel.

Verder valt het Himalaya-dagboek van Bart Vos te noteren, een verslag van binnenuit van drie Nederlandse Himalaya-expedities; De rekening ten slotte is een weinig opmerkelijk deel in Boudewijn Büchs afrekening met zijn jeugdtrauma's.

Ooievaar

Ook nog in de marge van de Nederlandse boekenweek drie mooie Ooievaars: twee opmerkelijke romans uit 1960 van Boeli van Leeuwen werden in één band gebundeld: De eerste Adam volgt de levens van pater Bodin en de jonge Adam Polaar tot ze elkaar ontmoeten op Curaçao. Hun achtergrond verschilt grondig en de confrontatie tussen diegene die de ‘mensheid’ voor ogen houdt en de wereldse altruïst, brengt geen uitkomst. De rots der struikeling reconstrueert het leven van de in Venezuela omgekomen Eddy Lejeune. Hij was daar op zoek naar diamant en de vraag stelt zich of het om een ongeluk, moord of zelfmoord gaat. In 1960 bekroond met de Vijverbergprijs.

Hugo Pos debuteerde in 1985 op 73-jarige leeftijd en zijn late beslissing werd algemeen toegejuicht. Het decor voor zijn verhalen is veelal geboorteland Suriname, ze vallen op door hun schijnbaar lichtvoetige anekdotiek in een heldere, fijnzinnige en ongecompliceerde vertelstijl. Uit zijn vijf verhalenbundels werden in Gedane zaken de beste 20 geselecteerd.

Maar ik blijf bevat drie romans van Astrid Roemer: ‘Nergens ergens’, ‘Over de gekte van een vrouw’ en ‘Een naam voor de liefde’. Drie romans over Suriname, ontworteling, racisme, botsende culturen. Astrid Roemer schrijft poëtisch, gedreven en sterk beeldend, maar dat sterk suggestieve proza leest vaak wat moeizaam.

Natuur zal kunst nooit blijvend evenaren bevat 100 gedichten die Peter Verstegen vertaalde, telkens met de oorspron-kelijke tekst afgedrukt. Verstegen liet zijn keuze vnl. afhangen van de vertaalbaarheid van een gedicht ‘zonder al te groot verlies aan betekenis, in een vorm die een behoorlijke afspiegeling vormt van de muzikaliteit, de structuur en de expressieve kracht van het origineel’. De selectie toont vooral veel klassieke auteurs; in een uitgebreide ‘Commentaar’ licht Verstegen de auteurs en hun werk toe.

In Kinderen verzamelde Willem Wilmink ‘meer dan honderd gedichten over hun wondere wereld’ en waar wenselijk licht hij auteur of gedicht toe. De keuze reikt van een vertaling uit Chretrien de Troyes' Yvain (12de eeuw) tot William Blake, Karel Waeri, Lucebert, Elisabeth Eybers, Wannes van de Velde...

[Jen de Groeve]