Leesidee. Jaargang 1

[p. 714]

Pockets

Van de pocketmarkt

De schatkist van de pockethuizen lijkt wel bodemloos. Een lukrake greep uit de inhoud levert steevast een handvol schittering. Soms ware juweeltjes, soms geslepen glas en wie niet uitkijkt, laat zich blijmaken met wat kopergeld. Vooral in het crime-aanbod is de kwaliteit zeer ongelijk. Patricia Highsmith, Frances Fyfield, Stephen King, Frederick Forsyth... en anderzijds Hamilton Crane, Gerard de Villiers, Lilian Jackson Braun. De keuze kan niet moeilijk zijn. En verder hebben we uiteraard de altijd gesmaakte Singels, Pandora's en Rainbows.

Een vlucht regenwulpen van Maarten 't Hart, Oeroeg, Hella S. Haasse, Bougainville, F. Springer en De kleine blonde dood van Boudewijn Büch behoren al tot de ‘gouwe ouwe’ uit de literaire schatkist van Singel 262. Maar ze willen dan ook pockets brengen die het zowel bij het ‘zeer grote publiek als aan de kassa hebben waargemaakt’. Met Brede heupen van Kristien Hemmerechts zitten ze dus ook goed en Paddy Clarke Ha Ha Ha van Roddy Doyle, die er in 1993 de Booker Prize mee won, kan tellen als kaskraker. Doyle was een gewaardeerd laureaat bij de pers en bij een ruim publiek, maar in de Nederlandse versie liet de vertaler nogal wat steken vallen.

Peter van Straatens colums zijn op hun manier ook vertrouwd, want hij beschrijft het Luxe-verdriet dat ons, kleine mensen, bezighoudt: dagelijkse perikelen en door-de-weekse tragiek, met licht-ironische pen genoteerd. Naar het sneeuwgebergte van Bart Vos is verder van ons bed. Het is het boeiende verslag van een expeditie naar de hoogste toppen van Nieuw Guinea; niet zozeer van een heroïsche beklimming dan wel van de aanloop ervan, van ontmoetingen met de bevolking en een aanklacht tegen de daar heersende wansituaties.

Vox tenslotte van Nicholson Baker, beschrijft hoe een praatje langs de sekslijn evolueert naar een persoonlijke conversatie rond erotische fantasieën. Een heus liefdeleven via de telefoon, zeg maar. Knap.

Pandora

Kazuo Ishiguro debuteerde in de jaren '80 met Versluierde heuvels. Hij behoort tot de nieuwe generatie Japanse schrijvers die, tegen het traditionele estheticisme in, de duizelingwekkende economische en maatschappelijke evolutie in het naoorlogse Japan verwerken. Versluierde heuvels is een beklemmende, fijn gestileerde roman over de ontoereikendheid van de traditionele waarden in een chaotische en meedogenloze tijd.

En er is nog een meesterwerkje te noteren bij Pandora: in Op het lichaam geschreven brengt Jeanette Winterson het vrij onopvallende verhaal over een liefde in een geraffineerd verbaal en thematisch experiment. ‘Ik hou van je’ is het tot op de draad versleten cliché dat het onzegbare moet vatten, maar dat opnieuw en opnieuw leugens creëert. Verder is Het hemelse gerecht van Renate Dorrestein een aanvankelijk plezierige mengeling van werkelijkheid en verregaande fantasieën. Het blijft zelden luchtig bij Dorrestein en ook hier weer schrijft ze naar een bijzonder grimmig einde toe.

Fay Weldon tot slot weet haar donkere kijk op de relatie tussen de seksen in het wat gezochte Het hart van het land venijnig-flitsend te etaleren.

Rainbow

Tabir Serail is het ‘dromenpaleis’, waar dromen uit de uithoeken van het rijk naartoe worden gebracht voor analyse en beoordeling. Wekelijks wordt een ‘meesterdroom’ geselecteerd en aan de Sultan aangeboden. Ismail Kadare heeft met deze grimmige metafoor de ijzingwekkende essentie van een meedogenloos totalitair raderwerk blootgelegd. Het dromenpaleis werd bij het verschijnen in 1981 meteen in Albanië verboden.

Trefpunt Plato is een ‘reisgids’ buiten het gewone. Klaus Held troont de lezer mee langs 23 historische plaatsen, waar een aantal wijsgerige vragen worden aangesneden. Ze leiden concreet en inzichtelijk tot een historisch-filosofisch overzicht, van Milete, waar de grondslag van Europese cultuur werd gelegd, tot Istanbul, waar Griekse filosofie en christendom elkaar raakten.

Twee opmerkelijke boeken uit deze selectie, die er voor de rest overigens ook mag zijn: van Benoîte Groult brengt Rainbow Een eigen gezicht, er is het monumentale Indiase epos Raj van Gita Mehta en Het verhaal R van Gaia Servadio.

AP-crime

Patricia Highsmiths (1921-1995) koude killer Ripley zag het licht in 1956. In Ripley onder water is hij voor de vijfde en laatste keer aan het werk. Een naburig echtpaar blijkt weet te hebben van zijn verleden en dat kan zo niet blijven. Niet de spijkerharde spanning, maar de psychische druk en de ambivalente gevoelens t.a.v. een meedogenloos misdadiger maken de suspense én het unieke karakter van de Ripley-romans uit.

Vuurdood was de eerste psychologische detective van

[p. 715]

Frances Fyfield in het Nederlands. Ze scoorde meteen met de sterke plot, de aansprekende sfeertekening, psychologisch stevig onderbouwde karakters en een niet gering literair gehalte. Fyfield mag in het genre onbeschroomd plaatsnemen aan de top, naast P.D. James en Ruth Rendell.

Rond de gruwelijke en onopgelost gebleven moord op een jonge vrouw kort na de Tweede Wereldoorlog schreef James Ellroy een van de beste en ook een van de donkerste thrillers van de laatste jaren. De Zwarte Dahlia gaat over de moord op een hoertje, die het leven van de rechercheurs Blanchard en Bleichert volledig gaat beheersen. Elke poging tot opheldering brengt een steeds gruwelijker beeld van de misdaad tegen de achtergrond van een totaal gedeformeerde maatschappij.

Fans van Dick Francis zitten goed bij AP-crime. Een gewaarschuwd man, Testrit in Moskou en Fatale finish draaien zoals vanouds rond de paardensport. Doodgeverfd staat qua setting een beetje buiten de Francis-traditie: de criminele praktijken doelen hier namelijk op geschilderde paarden.

Rainbow Crime

John Grisham spreekt over ‘het beste debuut op het terrein van de juridische thriller’ en de flap noemt Steve Martini een ‘meester’ in het genre. De rechtszaal is het actieterrein in Onweerlegbaar bewijs en Martini blijkt het Amerikaanse rechtssysteem goed te kennen. Tot nu toe het enige van hem in het Nederlands, maar we kijken uit naar meer. Een Dodelijke opdracht is precies wat V.I. Warshawski zich op de hals haalt. Opdrachtgeefster is tante Rosa, een vileinig vel, maar niet misdadig. Het is dus weinig waarschijnlijk dat ze iets te maken heeft met de aandelenzwendel waarvan ze verdacht wordt. Als Rosa haar meteen weer van haar opdracht ontslaat, staat Vic meteen op scherp... Nog niet eerder in het Nederlands verschenen, dit juweeltje van Sara Paretsky.

Verder doorloopt Rainbow de Kinsley Millhone-avonturen van Sue Grafton ietwat a-chronologisch: als derde krijgen we de A van alibi, maar het oordeel is hetzelfde als voor de H en de I: niet te missen. De vijand van de vijand is een knap vierde deel in Jan Guillou's ‘Coq Rouge’-serie. Humor vormt hier een mooi tegengewicht voor de harde actie en de zeer knappe held.

De eerste Irene Kelly-thriller van Jan Burke, Sporen uit het verleden, is weinig opvallend, en Martha Grimes schreef met Moord in de zwarte zwaan ook niet haar beste boek.

Poema's en Beertjes

Er is een nieuwe, vakkundige griezelroman van Stephen King verschenen bij Poema, De gloed, over een heel dorp dat een beangstigende metamorfose ondergaat. King knipoogt naar de science fiction én naar de actualiteit, maar ik vind zijn boeken waarin hij horror van een reëler gehalte brengt boeiender.

Staartjagers zang van fantasy-auteur Tad Williams is het verhaal van kater Fritti Staartjager, die op zoek is naar zijn verdwenen vriendin. Op zijn lange omzwervingen beleeft hij menig avontuur. Een en ander doet nogal aan Tolkien denken, tot de vertaler toe: Max Schuchart stond ook in voor In de ban van de ring.

De maniak van Ridley Pearson, Tijdbom van Jonathan Kellerman en Jay Brandons In staat van beschuldiging zijn niet onaardig, ze lezen makkelijk weg en ze houden best wel wat spanning in. Maar ze lijden alledrie ook aan hetzelfde euvel: langdradigheid.

Vermelden we verder nog Het Parsifal mozaïek, 750 dichtbedrukte bladzijden - voor minder doet Robert Ludlum het niet geloof ik; De terminal man, een jeugdzonde van Michael Crichton en Souvenir van een liefde van Danielle Steel, meeslepend en goed eindigend.

De Zwarte beertjes worden met een verschroeiend tempo aangemaakt en de kwaliteit laat wel wat te wensen over. De Sjöwall & Wahlöö-herdrukken zijn haast niet bij te benen, van Frederick Forsyth verschijnt regelmatig wat goeds, William Harrington is de geestelijke vader van inspecteur Columbo en dat waarderen we in hem. Maar wat valt er te zeggen over Hamilton Crane en zijn Miss Seeton dan dat ze maar aan de gang blijven? Of over de 53ste SAS-roman van Gerard de Villiers? Ik kan me niet voorstellen dat iemand het wil weten. Een selectief lijstje van het recente aanbod:

Peter Brackett: De rivalen, verfilmd met Julia Roberts en Nick Nolte.

Mary A. Evans: Nell, gebaseerd op de film met Jodie Foster.

Frederick Forsyth: De onderhandelaar, een klassethriller!

Ron Handberg: De Schreeuw om wraak, spannend en onderbouwd.

Michael Palmer: Dood door schuld, de vierde van Robin Cooks evenknie.

Douglas Scott: Macaber spel met de dood, een sterk boek, maar niet eenvoudig.

Sjöwall & Wahlöö: De verschrikkelijke man uit Säffle en De politiemoordenaar, resp. deel 7 en 9 uit de ‘Martin Beck’-serie.

Jen de Groeve