Leesidee. Jaargang 1

[p. 638]

Pockets

Van de pocketmarkt

Er zijn literaire hoogtepunten te noteren deze maand. Martin Amis, Margaret Atwood, Doris Lessing, Gabriel García Marquez... herleven met stijl in klein formaat voor een kleine prijs. En de lat ligt hoog over de hele lijn: een ‘uitzinnige’ Camille Paglia mag naast 24 klassieke denkers staan, Bloks Bokkerijders en een eerste goedkope uitgave van de A tot Z-reeks presenteren wetenschappelijke grondigheid in een vlot verkoopbaar jasje.

Bij Pandora verscheen Op weg naar een dansfeest, het debuut van Richard Powers. Anno 1914 gaan drie Pruisische boeren op weg naar een feest. Een foto van hen op de drempel van de Eerste Wereldoorlog inspireert 70 jaar later de ik-verteller en de journalist Peter Mays tot een individuele zoektocht naar het verhaal achter de foto, ‘de overlevingscode die schuil gaat achter het verleden’. Een exuberant stuk proza en structureel een meesterwerkje.

Geld van Martin Amis is, aldus de ondertitel, een ‘afscheidsbrief van een zelfmoordenaar’. Het is daarnaast ook een apologie, een rauw uitschreeuwen eigenlijk van de paranoia en de fobieën van de onvrije grootstadsmens. John Self is een zakenman die rijk is geworden in de publiciteitswereld. Als hij een aanbod krijgt voor een film, staat hij voor de poort van het grote succes. Maar een leven dat aan je voorbijraast, heeft geen bestemming, geen toekomst. Een van de belangrijkste boeken van de laatste jaren. Lisa Alther debuteerde in 1975 met Kinflicks, een wervelende tragikomedie over het turbulente leven van Ginny Babcock. Door haar licht-satirische kijk maakte zij de -- tijdens de tweede feministische golf vaak loodzwaar uitgewerkte -- vrouwenproblematiek voor velen herkenbaar en verteerbaar. Kinflicks is nog steeds een van haar beste.

Nog lang en gelukkig van Jenny Diski is ook een komedie en dan ook nog een ‘onzedige’, zegt de cover. Daphne Drummond is 68 en uit op een minnaar. Haar huisbaas, die zich dagelijks in een walm van alcohol voortbeweegt, kan wel dienen. Ze zal werkelijk al haar argumenten moeten bovenhalen om hem te overtuigen. Jenny Diski heeft een speciale voorkeur voor excentriciteiten en randgevallen. Ze kan het ongelooflijke en het ongeloofwaardige zeer overtuigend aanbrengen.

Aletta Jacobs is een feministe van de eerste golf. Ze was de eerste vrouwelijke studente in Nederland en later de eerste vrouwelijke huisarts. Ze bepleitte het gebruik van voorbehoedsmiddelen, werkte aan een reglementering voor de prostitutie, ijverde voor de rechten van de vrouw en algemeen kiesrecht... Herinneringen is haar autobiografie en dateert van 1924.

Een Banana-manie zoals in Japan hebben we hier niet gehad, maar de liefdesverhalen uit Kitchen van Banana Yoshimoto werden geschreven volgens een recept dat blijkbaar zeer velen blijft smaken: liefde, eenzaamheid en dood, aantrekkelijk verpakt in een fijnzinnig, maar niet al te zwaar wegend proza.

Kampdagboeken van Beb Vuyk bevat naast drie verhalen ook haar aantekeningen en dagboeken van februari tot september 1945. Vuyk schrijft afstandelijk en sober, en dat maakt mede de kracht uit van dit werk. In de vloedgolf van herdenkingsuitgaven dit jaar blijft dit een opmerkelijk egodocument.

Vermelden we verder nog dat Pandora een nieuw soort lectuur wenst aan te boren in de reeks ‘Pandora Visie’. Je voelt het met je klompen aan, dit biedt ruimte aan meditatie, inspiratie, positief denken, affirmatief leven. Louise Hay bijt met Gedachten van innerlijke wijsheid de spits af. het eerste bezielende moment mist wat inspiratie, lijkt me.

Ooievaar

Doris Lessing schreef Oud en alleen in 1983 onder het pseudoniem Jane Somers om de critici om de tuin te leiden. Wat prima lukte. Een redactrice op het hoogtepunt van haar carrière, Janna Somers, die zich nog nooit om een ander heeft bekommerd, trekt zich nu het lot aan van een oude, vereenzaamde vrouw. De tegenstelling tussen succes en stijlvolle luxe enerzijds en verarming en lichamelijk verval anderzijds is scherp afgelijnd, de relatie tussen de vrouwen is warm en evenwichtig uitgetekend. De Trip van Tom Wolfe is een gejaagd docu-drama waarin de curieuze avonturen van Ken Kesey (jawel, die van One flew over the cuckoo's nest) en zijn Merry Pranksters worden beschreven. Of beter: geschreeuwd, gefreakt, geraasd. Want Wolfe wil ook in zijn stijl en taalgebruik het beeld van de hippiebeweging en de tegencultuur mee vorm geven. Een klassieker, met een heel duidelijke '68-stempel.

Het bitterzoete zuiden van Rita Mae Brown is dat van de V.S., Montgomery, Alabama in de jaren '20. Een rijke, maar ongelukkig getrouwde blanke vrouw doorbreekt de rigide sociale codes wanneer ze een verhouding aangaat met een jonge zwarte bediende. Dat hebben de hoeren van Montgomery op de anderen voor: ze leggen het aan met wie ze maar willen. Kleurrijk, humoristisch en minstens zo goed als Browns internationale successen Rubyfruit jungle en In haar tijd.

Ik vraag me af waarom Ooievaar zo lukraak bezig is

[p. 639]

het oeuvre van Anaïs Nin in stukken te scheuren. Toen in 1993 het Dagboek 1931-1934 verscheen, leek het voor de hand liggend dat de overige delen (in de jaren '70-'80 bij Bakker in zes delen verschenen en geen van alle nog op de fondslijsten) zouden volgen. Maar neen, toen kwamen Erotica, Henry en June, Lieve vogeltjes en nu is Een spion in het huis van liefde herdrukt, het vierde boek in een reeks van vijf. De uitgeverslogica is toch de mijne niet.

Anderzijds ben ik het weer helemaal eens met de snelle heruitgave van De roofbruid van Margaret Atwood. Drie vriendinnen, wier levens in het verleden duchtig in de vernieling werden geholpen door ene Zena, treffen deze kwaadaardige dame op een dag in een restaurant. En dat terwijl ze dachten dat ze dood was. Tijd voor actie dus. Andermaal een sterk boek van Atwood, die echt geen persoonlijke hoogtepunten aan elkaar hoeft te rijgen om aan de literaire top te blijven.

Een zoon gaat in De laatste tyfoon op zoek naar zijn vader en vindt een stuk Nederlandse oorlogsidiotie. Graa Boomsma herscheef zijn debuutroman, De idioot van de geschiedenis (1986), tot dit kleinood dat een historische roman, een reisverslag én een Vatersuche wil zijn.

Camille Paglia, hoogleraar beeldende kunsten, naar eigen zeggen ‘volgelinge van De Sade en Coleridge’ en ‘voorvechtster van esthetiek en decadentie’, zet zo de deur wijd open voor controverse rond haar persoon. In Het seksuele masker overschouwt ze 20 eeuwen westerse cultuur in een poging ‘het intellect te verrijken met het gevoel en bij de lezer een breed scala van emoties op te roepen’. Bijna 800 bladzijden passionele, ‘uitzinnige sensatiejournalistiek’ (haar woorden!) met orkaankracht. Je hoeft er niet per se voor te vallen, maar het is een boek waar je niet aan voorbij kan.

Het was niet uit postmoderne overwegingen dat de samenstellers van Denkers in de ring geen filosofische coherentie zochten in de 24 polemieken van wijsgeren van Plato tot Sartre. Noch streefden ze volledigheid na in dit overzicht van 25 eeuwen. Het criterium was goede polemiek te brengen, die ontstaat uit woede, vileine ergernis en venijn. En dat gaat in tegen de rationele en afstandelijke aard die we ons graag bij denkers voorstellen. Simpelweg bedoeld om er plezier aan te beleven.

De Bokkerijders van Anton Blok kan wél aanspraak maken op de epitheta ‘volledig’ en ‘definitief’. Zijn boek over de 18de-eeuwse benden die Zuid-Limburg teisterden, kan zonder meer een standaardwerk heten. En het leest ondanks de wetenschappelijke volledigheid vrij vlot weg. Deze pocket is overigens een herziene en aangevulde druk.

Wetenschap in actie van Bruno Latour bekijkt wetenschap in het licht van haar maatschappelijk belang. Sociale context en technische inhoud zijn aldus onlosmakelijk verbonden. Het belangrijkste boek over wetenschap van de laatste 10 jaar, schreef ‘De Volkskrant’. Uitdagend is het alleszins.

Verder is de trilogie Ex-schrijver, Ex-minnaar en Exdrummer van Herman Brusselmans in één band uitgebracht. Dat moet ik Brusselmans nageven, de titel, Plotseling gebeurde er niets, omschrijft het belang van deze uitgave zeer adequaat. D.A.F. de Sades Juliette, of De voorspoed van de ondeugd, voor kort nog in twee delen verschenen, is er nu ook in één band en het nieuwste criterium om verhalen te bundelen, is dat ze Korter dan kort moeten zijn.

Rainbow

Sinds enkele maanden werken de uitgevers Muntinga en Meulenhoff samen om het Meulenhoff-fonds opnieuw op de pocketmarkt te brengen (Meulenhoff startte er in Nederland als een van de eerste mee). Lieve Joris bundelt in Zangeres op Zanzibar acht verhalen over reizen waarop ze soms door illustere bekenden als V.S. Naipaul en Nagieb Mahfouz werd begeleid. Elk verhaal gaat over ontheemding of verloren eigenheid, elke reis leidt tot een ‘portret van eenzaamheid’.

Kroniek van een aangekondigde dood is dat kleine pareltje van Gabriel García Márquez, over een moord om de oneer van een vrouw, die doorheen het verhaal een ritueel karakter krijgt. Gevolgd door ‘Het verhaal van het verhaal’, over de ontstaansgeschiedenis van de roman. Mijn Michael van de Israëlische schrijver Amos Oz beschrijft hoe Michael en Channa, die elk hun eigen dromen hebben, uit elkaar groeien. Oz is een prominent activist van de Israëlische Vrede Nu-beweging en winnaar van de Duitse Vredesprijs; de staat Israël en de houding van veel jonge Israëli's t.o.v. de Arabische landen anno 1968 vormen het kader.

Nog uit het Meulenhoff-fonds komt Carla Bogaards' Meisjesgenade, een kleine roman over de liefde. Meulenhoff weze welkom.

Van Achilles tot Zeus, van Eric M. Moorman en Wilfried Uitterhoeve, is een eerste deel in pocket uit de Van A tot Z-reeks van uitgeverij Sun. Hier wordt beschreven hoe klassieke mythologische figuren voortleven in de kunst van de oudheid tot nu. De omvang van de stof noopt tot beknoptheid en selectie, maar als oriënterende leidraad is dit gewoonweg onmisbaar.

Schoftentuig, raast Walter de Rochebrune, een van Wim de Bie's gekende typetjes. Hier vijf gesprekken met hem, afgewisseld met columns over allerlei onderwerpen. Satire die ‘moet gelezen worden. Moet geprezen worden’, zegt de flap en daar sluit ik me graag bij aan. De Bie kreeg er de Henriette Roland Holst-prijs voor.

Jen de Groeve