Poëzie
Ik heb je liever
‘Te veel liefdespoëzie, te veel bloemlezingen uit de liefdespoëzie? Voor sommigen ja, voor wie verliefd zijn niet. Voor hen is het niet en nooit genoeg’ (Remco Campert). Het wezen van de liefde vatten, een enkeling mislukt hopeloos. Een bloemlezing uit honderd jaar liefdespoëzie kan ze misschien ten dele ontsluiten. 365 gedichten gebundeld. Om het jaar mee rond te komen zeg maar.
De liefde is zonder enige twijfel het meest gebloemleesde thema in onze poëzie. Behoorlijke selecties uit de Nederlandstalige dichtkunst werden bezorgd door o.a. Gaston Durnez en Willem Wilmink, en ook heel wat andere poëziebloemlezingen bevatten een afdeling omtrent de liefde. Eddy van Vliet (geb. 1942) is met Geen dag zonder liefde (zie p. 35) als bloemlezer zeker niet aan zijn proefstuk. Eerder verschenen van zijn hand Poëzie (1994), een korf gedichten uit het fonds van De Bezige Bij, ter gelegenheid van het 50-jarige jubileum van de uitgeverij. In 1978 en 1982 stelde Van Vliet twee verzamelingen samen met Cees Buddingh' als co-auteur: het fel gecontesteerde Poëzie is een daad van bevestiging, en vier jaar later Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten. Beide boeken verdroegen vlot een tweede druk.
Van Vliet heeft met zijn nieuwe bloemlezing betracht de liefde te vatten in al haar facetten: van verliefdheid tot volkomen liefde, van passie tot haat, van Eros tot Thanatos en alle tussenstadia die zich op deze assen situeren. Zowat elke dag wordt over liefde gewauweld, wordt ze platgetreden. Vaak wordt er ook iets zinnigs over gezegd, vooral dan door dichters, hoewel elke zegging eigenlijk ontoereikend blijft. Samen zijn dichters een stuk meer in staat om de liefde in haar verscheidenheid te ontsluiten. Vandaar ook de idee: 365 gedichten, een voor elke dag van het jaar.
Natuurlijk kunnen naast elke keuze vraagtekens worden geplaatst. De selectie lijkt me trouwens nogal Hollands van inslag: meer Nederlanders dan Vlamingen, maar dat is een gekend gegeven, en voor wat de Vlamingen betreft, veel werk dat bij Nederlandse uitgevershuizen werd gepubliceerd. Waarom bv. slechts één gedicht van Hubert van Herreweghen? Toch een dichter die bij de receptie van zijn jongste dichtbundel goed tot
Ik heb je liever dan brood,
al zegt men ook dat het niet kan
Ik heb je liever dan vrolijkheid of regen,
liever dan de stilte van drie uur
in de rustig in- en uitademende nacht.
De meeuwen scheren overdag met hun vleugels
langs de blonde warme lucht.
De wilde bloemen staan te lachen
in het warme bad van de zon.
De zon danst zijn toch maar kleine rol
met zoveel overgave dat het heel
stil wordt, hier, in dit deel van het heelal.
Ik heb je liever dan brood,
al zegt men ook dat het niet kan
Liever dan vrolijkheid of regen,
liever nog dan ik heb je lief.
zeer goed scoorde. Het blijft vanzelfsprekend het recht van de samensteller om voorkeuren te laten gelden en goed en wel beschouwd maakte Eddy van Vliet een weloverwogen keuze met doorgaans representatieve verhoudingen: de grote, gecanoniseerde dichters kregen plaats voor drie tot vijf gedichten. Bovendien hield Van Vliet ruimte vrij voor wat verrassingen, altijd leuk voor de leesbaarheid van een bloemlezing: Pieter Aerts, Patricia de Martelaere of Lisbeth van Thillo. Ook de keuze van Karel Sergen en Koen Stassijns, om het bij de Vlamingen te houden, valt toe te juichen. Van Vliet kiest in zijn doorsnede van 100 jaar Nederlandse liefdespoëzie uit Noord en Zuid meestal voor geladen, expressief-realistische lyriek, en voor wat postmoderne en experimentele(re) dichters betreft, weerhoudt hij ook hier de intentioneel expressievere verzen. Desondanks wordt het thema zeer gediversifieerd en vanuit een grote verscheidenheid benaderd. Dit wordt mede geaccentueerd door de alfabetische rangschikking: Adriaan Morriën, Roger M.J. de Neef, Martinus Nijhoff, Jan van Nijlen, Leonard Nolens, Nel Noordzij, Cees Nooteboom... Om maar te zeggen hoe tijdeloos en veelkantig grote poëzie - en grote liefde - kan of moet zijn.
Geen dag zonder liefde is ongetwijfeld een verantwoorde keuze, waarin een pluriforme kijk op de liefde wordt gepresenteerd, en die voor mijn part gerust bij de betere bloemlezingen mag geplaatst worden. Poëzieliefhebbers zullen altijd wel wat meer openstaan voor een aardig klinkende lofzang op de liefde. Als die dan ook nog wordt gebundeld in een verzorgde en erg originele vormgeving (cover en rug zijn een combinatie van matte en glazende vlakken), mag dit werk niet ontbreken op de boekenplanken van de eeuwig verliefden.
Stefan van den Bossche
Auteursrechtelijk beschermd