Kroniek van het Sint-Elisabethsconvent te Huissen (1667-1752 en 1782-1801)

(Gelders Archief 0566-33) H.K.H.-Documentatiecentrum VIIa6

folio 187

1732

Dit iaer heeft God met verscheyde plaegen eenige landen, provincien en yken besogt. De eerste plaege is geweest onder het hoornvee en paerden, die op verscheyde plaetsen sigh vertoont heeft, en die yndelyck den 17 maert de stad Huyssen ontstoken heeft. De schrick int begin was groot, maer niet de schade, omdat weynig vee daeraen gestorven is. Drie paerden en twintig hoornbeesten waren daermede in ons bouwhuys des convents ontstoken, maer niet eene is daer van gestorven. Het ongemack besting in dit volgende: eenige kregen een blaer onder de tonge, een wynig ter syde de knoop; en deese blaeren waren ten deele wit, ten deele geel, begeven haer gelyk een vrat met hayr daer op gewassen. Deese blaaren moeten afgekrapt worden met een silvere instrument, als een schelling waer aen eenige krappies zyn, totdat de wont begint te bloeden. En dan moet men met een linne popie aen een stockie gebonden het bloed wel afgeveeght worden. Dan neemt men knoflook, kleyn gestoten, peperalsum, stinkende gouw, of homsen en zout, dit alles by malkanderen gestooten en daer wynazyn opgedaen of opgegoten, de kan of pot wel toegedeckt. Met dit alles moet de wond gewassen worden wederom met een schoon poppetie. Nadat het dan gewassen is, moet men nemen een kleyn lapie ongeblyckt linnen en daer mede de wond afvryven, om te zien hoe groot de wont is. En dan met blauwe fiterool even over gevreeven worden, maer niet veerder als de wont is, en dan wat zout kleyn gestooten, daerop geleyd worden.

Tot onderrechtinge dient, dat het silvere instrument, als daer mede een beest gekrapt is, eer het tot een andere beest gebruykt wort, moet eerst in 't vuur uytgebrand worden. En de handen wel afgewassen worden schoon en gedrooght, eer men wederom een andere beest begint. Dit waschwater moet op een plaets gegooten worden, daer geen beesten konnen drinken.

[p. 71]

folio 188

Dit bovenstaende is bevonden in ons convent alles van goede uytwerkinge te zyn. Maer moet niet versuymt worden twee of drie maal daaghs de beesten te visiteeren. Int iaer 1683 is er een diergelijke plaege onder de koeyen in Holland, Brabant etc ook geweest.

De tweede plaege waermede de provincien van Friesland en Holland zyn besoght geweest, is door zeewormen, dewelke in de somer en na-somer aen de paelen van de dycken, aen de sluysen en scheepen groote schade veroorsaekt hebben met de paelen en scheepen te doorbooren. Die zeewormen waren een vinger langh, de achterste helft was een lange start, het voorste, de kop, was grooter met twee tanden. daer se de paelen en scheepen mede doorboorden. De heere Staaten in Holland hebben publike gebeden geordonneert, dat Jodene en die van ander religien mede gedaen hebben. Syn doorluchtigheit, den pauselijke nuncius te Brussel, heeft aen alle catholyken der Vereenighde Nederlanden brieven gesonden, om van God die plaege af te bidden, vergunnende tot dien eynde een volle aflaet. Die eens gevast hebbende, gebieght en gecommuniceert tot dien eynde God zoude bidden. In Vlaanderen te Ostende, Nieupoort zyn die zeewormen mede geweest.

De darde plaege is geweest ontrent Francfoort, alwaer door een wolke-breuk soo een mennichte water tusschen den 29 en 30 september gevallen is, dat eenige steeden, dorpen, landerye veele en groote schaden geleden hebben, mennige menschen en vee verdronken zyn. Daer door quam een soo groot water in den Rhyn, dat den 3 october alle koeyen en paerden alhier uyt de buyten-weerden moesten gehaelt worden tot groote schade van ons en der ingesetenen. Na verloop van drie weeken is het vee wederom op de wyde gekomen. Boven in Duytsland, in Vrankryk, in Italien heeft het water mede door het overstroomen der rivieren groote schade veroorsaekt. En in november is er te Napels en Ryk van Napels soo een schrickelyke aardbevinge geweest, dat er eenige steeden bij na geheel geruineert zyn en veele menschen onder de puynhopen dood gebleven zyn.

folio 189

In de maand van februarius hebben de heere Staaten van Holland een gunstige Resolutie tot troost der Rooms-Catholyken laeten uytgaen, verlof gevende aen alle gepermitteerde priesters de H.H. Sacramenten in tyd van ziekte in andere gemeentens te mogen bedienen. Want die Jansenistenpastoors hadden, moghten in haere ziekte door andere priesters niet bedient worden volgens de resolutie den 10 mey 1704 gepubliceert, het welke nu ontrent die saek verandert is. De laeste resolutie is wel niet gedrukt, als die van 10 mey 1704, maer is door de heere Staaten kenbaer gemaekt aen de burgemeesters en regeerders der steeden, als mede aen bailliuwen ten plattelanden, die of mondelink of schriftelyk aen hunne onderhoorige priesters hebben bekent gemaekt. De stad Leyden heeft door het hier by gelyde geschrift aan de priesters bekent gemaekt volgens dit by gevoeghde geschrift folio 189.

Den 6 mey 1732 zyn de principale van de seculieren en regulieren geestelyke int Land van Kleef beschreven om te Marienboom tussen Santen en Calcar int klooster der Birgittinen by een te komen ter occasie van het gewonnen proces, dat de geestelyken geen accynsen moeten geven, om te beraemen op wat manier men tot executie zoude komen. Elk heeft eenig gelt daer toe gecontribueert, gelyk mede ons convent.

folio 190

Dit iaer heeft het convent merkelyke reparatie aen 't bouwhuys moeten doen. De varkenshocken, die van houd waren en geheel verrot, zyn afgebrooken en van steen wederom opgemetselt. De groote steene poort des slots aen het blykvelt hadde verscheyde borstingen in de muur. En voor ongeluk vreesende, soo heeft men omhoog die sware poort wat afgebrooken. In patershof is de galerye geheel vernieuwt en de oude afgebroken. In den boomgaert achter het ziekenhuis is een fraeye packwerk tegen de grave geleyd, daer het water van de stad syne lossinge heeft.

[p. 72]

In lange iaeren heeft onse Franse school soo wel niet gefloreert als deese somer, daer waren 28 pensionairen en drie kostjuffers.

In 't begin des octobers zyn de accynsen merkelyk verhoogt in de steeden van Kleefsland. Men soght alle de kloosters en geestelyke tot betalingen van die accynsen te brengen, maer die hebben haer selven daer tegen gestelt, soodat die nog vry zyn geraekt. Maer de borgers hebben die nieuwe verhoogde accynsen moeten betalen.

Den 12 december heeft ons convent door bevel des konings moeten opgeven het getal der dienstbooden van de kneghten en de meyden.