Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2009-2010

[p. 257]

Juryadviezen en toespraken

Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 2010
Advies van de commissie voor schone letteren

Halverwege de wervelende roman Begeerte heeft ons aangeraakt schrijft auteur Bert Natter: ‘Hoe hebben we voelen geleerd? Door aan te raken. Wie muziek wil maken, moet voelen vergeten en beginnen met de kunst van het aanraken. Je raakt de toetsen aan en maakt muziek. Er is niets aan te voelen, want elke toets is hetzelfde, het gaat alleen om aanraken’. Met deze waarneming geeft de auteur zijn poëtica prijs; een schrijver wil graag emoties overdragen, maar net als in de muziek dient hij wel op de juiste manier zijn woorden te kiezen om het juiste effect te sorteren. Ook woorden moeten ‘aangeraakt’ worden, en dat betekent bezieling krijgen. In dat laatste betoont Bert Natter zich een meester.

Hoofdpersoon Lucas Hunthgburth is kenner van oude muziekinstrumenten. Hij is conservator van het Museum voor Oude Muziekinstrumenten, maar wordt daar ontslagen. Zijn liefde en kennis voor antieke klavecimbels speelt in de roman bijna op elke bladzijde een grote rol. Dat maakt Begeerte heeft ons aangeraakt tot een muzikaal boek. Bovendien is Lucas op zoek naar het raadsel van de inscriptie op een oud klavier. Dat voert de lezer naar de tijd van Huygens, die op het Haagse landgoed Hofwijck woonde.

Deze historische lijn is slechts een van de vele lijnen die Natter in zijn boek weeft. Een andere lijn is die van de vuurwerkramp in Enschede, waar zijn ouders een buurtwinkel drijven. Hun huis wordt verwoest. En erger nog, Lucas' beste vriend, de kunstenaar Zwier, vindt de dood onder een brok rondvliegend beton. Het verlies van zijn vriend vormt een mooie mineurtoon in Natters debuut. Deze tragisch verbroken vriendschap ligt aan de basis van de roman, eerder suggestief dan uitgesproken. De expressieve Zwier staat aan het begin van een succesvolle carrière als schilder van borsten. Het is natuurlijk geen toeval dat ook Lucas een obsessie heeft voor vrouwenlichamen.

In de roman spelen lust en seksualiteit een beslissende rol. Natter geeft sensualiteit in stijl weer, zoals in de volgende passage: ‘Door te strelen ontdekte ik een onbekend en ijskoud meisjeslijf, omhuld door dun en glad satijn, dat tot net over haar billen reikte. Ik streelde de enkels en gleed over de kuiten naar boven, de gladde huid gaf mee onder mijn vingers. “Ik ben het”. Het was jouw donkere stem.’

[p. 260]

Een ander motief dat sterk met de liefde is verbonden, is dat van Orpheus en Eurydice. De levende zanger Orpheus moet zijn geliefde achterlaten in het dodenrijk, al wil hij haar nog zo graag bij zich houden. Ook de liefde tussen Lucas en Dido is fataal.

De beginzin van de roman is intrigerend: ‘Als je ophoudt met zingen zal ik je alles vertellen’. Pas veel later, als het personage Dido zich aandient, krijgt deze zin zijn werkelijke, dramatische betekenis. Dido is de grote liefde van Lucas. Haar vader is overleden. Het begrafenisdiner is een welhaast surrealistische uitbeelding van gemankeerde toespraken, een regen van spruitjes, gedode, gebraden en vervolgens met sierveren opgesierde pauwen - de lievelingsdieren van de overleden vader - die voor veel commotie zorgen. Maar Dido is niet helemaal toerekeningsvatbaar, ze verblijft in een inrichting in Zuid-Laren. Komt Dido eenmaal in het verhaal, dan wijzigt zich de toon. Natters stijl verandert van heftig en bewogen, ook humoristisch, in emotioneel en geladen. Het afscheid aan de Waddenzee is aangrijpend; Dido zwemt naar het eiland, daar waar ze de gelukkige tijd van haar leven doorbracht.

Met dit slot plaatst Bert Natter het boek in een verrassend perspectief. De verteller richt zich rechtstreeks tot Dido, waardoor Begeerte heeft ons aangeraakt richting krijgt. Deze aanspreekvorm maakt de roman teder en indringend. Want, opnieuw halverwege, blijkt de hele roman met terugwerkende én vooruitziende kracht op dit moment te hebben gewacht. Lucas als de museumconservator dreigt een kleurloos bestaan te gaan leiden, is iemand die geobsedeerd is het verleden te behouden. Dat blijkt uit de fraaie en intrigerende verwijzingen naar de antieke klavecimbels, waardoor Lucas zo is geobsedeerd. De titel van de roman is ontleend aan de Internationale, het strijdlied van de arbeidersbeweging. Politiek geëngageerd zou de Commissie Begeerte heeft ons aangeraakt niet per se willen noemen, maar deze verwijzing tilt het boek wel op een maatschappelijk niveau.

De Commissie voor schone letteren is ervan overtuigd dat Bert Natter met Begeerte heeft ons aangeraakt het begin markeert van een beloftevolle literaire toekomst. Natter heeft durf en moed; moeiteloos zwenkt hij heen en weer tussen verleden en heden, tussen humor en ernst. Bovendien is hij er uitstekend in geslaagd om een ingrijpende maatschappelijke gebeurtenis zoals de vuurwerkramp die Enschede trof, in de roman een cruciale plaats te laten innemen. Deze overwegingen in ogenschouw genomen stelt de Commissie met overtuiging en eensgezindheid voor de

[p. 261]

Lucy B en. C.W. Van der Hoogt-prijs 2010 toe te kennen aan Bert Natter op grond van zijn roman Begeerte heeft ons aangeraakt (De Bezige Bij / Thomas Rap, 2009).

Elke Brems

Kester Freriks, voorzitter

Micha Hamel

Ingrid Hoogervorst

Gerard Raat

Het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten, overeenkomstig het advies van de Commissie voor schone letteren, de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 2010 toe te kennen aan Bert Natter op grond van zijn roman Begeerte heeft ons aangeraakt.