Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2005-2006

12. Verslag van de Werkgroep 18e Eeuw over het verenigingsjaar 2005-2006

De Werkgroep 18e Eeuw is in 1968 opgericht om het onderzoek op het terrein van de 18e-eeuwse geschiedenis in België en Nederland te stimuleren en om mensen met belangstelling voor de 18e eeuw met elkaar in contact te brengen. Voorts ziet de werkgroep het als haar taak om Belgisch en Nederlands onderzoek op het terrein van de 18e eeuw internationaal onder de aandacht te brengen. De Werkgroep 18e Eeuw vertegenwoordigt Nederland en België in de International Society for Eighteenth Century Studies (isecs). De voorzitter van de werkgroep is lid van het uitvoerend comité van het isecs-bestuur, evenals oud-voorzitter en ‘elected member’ Ernestine van der Wall.

Het ledenbestand is in de afgelopen jaren constant gebleven: ook dit jaar telt de werkgroep 270 leden. Door de introductie van de nieuwe website ligt het in de lijn der verwachting dat het ledenbestand in het komende jaar zal stijgen. De druk bezochte algemene ledenvergadering werd voorafgaande aan het jaarlijkse symposium gehouden op 27 januari 2006. Koen Buyens is afgetreden als bestuurslid, toegetreden is de Utrechtse hoogleraar Historische Nederlandse Letterkunde Lia van Gemert. Overige bestuursleden zijn: Joris van Eijnatten (voorzitter), Anna de Haas, Hanco Jürgens (secretaris), Hendrik van Leusen (penningmeester), Eveline Koolhaas-Grosfeld en José de Kruif.

Het tweedaagse symposium ‘Ballingschap, vormen van uitsluiting in de Nederlanden in de achttiende eeuw’ was een groot succes. Het werd in samenwerking met de Vereniging het Bilderdijk Museum georganiseerd door Joris van Eijnatten en Rinus van Hattum. Uitgever Verloren bood onderdak in de Torenlaankerk te Hilversum. De eerste dag was thematisch opgezet, de tweede biografisch. Joris van Eijnatten hield een algemene inleiding, waarna Sjoerd Faber het rechterlijk en bestuurlijk bannen besprak, Harm den Boer Joodse ballingschap, Frans Grijzenhout ballingschap in beeld, Piet Visser doopsgezinden en ballingschap en Joost Rosendaal familiehereniging van Bataafse ballingen. Op de tweede dag wer-

[p. 167]

den lezingen over de volgende bannelingen gegeven: Gerrit Paape (Peter Altena), Betje Wolff en Aagje Deken (Myriam Everard), Hendrik Onderdewijngaart Canzius (Ed Arnold), Hebelius Potter (Ellen Krol), Rijklof Michaël van Goens (Wim van den Berg) en Willem Bilderdijk (Rinus van Hattum en Gert-Jan Johannes). Het congres was druk bezocht en leverde publiciteit op in de vorm van een bespreking door Dirk Vlasblom in de wetenschapsbijlage van NRC Handelsblad, getiteld ‘Inpakken en wegwezen, Nederland was tolerant en repressief’ (4 februari 2006).

Ook dit jaar is de kernredactie van De Achttiende Eeuw, bestaande uit Inger Leemans, Edwin van Meerkerk (secretaris) en Tom Verschaffel, voortvarend te werk gegaan. Van de redactieleden heeft Jacqueline de Man afscheid genomen, in haar plaats zal Willeke Los als eindredacteur zitting nemen in de kernredactie. Vorig jaar verscheen als eerste het tweede nummer van 2004: een themanummer over de natuur in de 18e eeuw, dat artikelen van Hanco Jürgens, Christian Bertram, Rina Knoef, Frans Grijzenhout en Arianne Baggerman en Rudolf Dekker bevat, die zijn voortgekomen uit het jaarcongres van 2003-2004. Daarnaast werd in hetzelfde themanummer een artikel van Dorothee Sturkenboom opgenomen over Rademachers maidenspeech voor het Natuurkundig Genootschap der Dames. In het eerste nummer van 2005 verschenen artikelen waarin lijnen voor nieuw onderzoek zijn uiteengezet, zoals dat van Margaret Jacob over Bernard Picart en de ‘Turn toward Modernity’ en van Wijnand Mijnhardt over de historiografie van het Nederlands republicanisme. Van de hand van Henri Krop verscheen een stand van zaken over nieuwe visies op de (Nederlandse) Verlichting, van Ruben Mantels een artikel over de markies du Chasteler in het historisch bedrijf van de Oostenrijkse Nederlanden, van Marleen de Vries over de relatie tussen bestsellerauteurs en hun uitgevers en van Daniel Tröhler over het republikeinse discours over openbare deugden in Zwitserland en Nederland. Uit deze lijst blijkt hoezeer de redactie ernaar streeft om het blad een internationale uitstraling te geven. Niet alleen worden in toenemende mate ook Engelstalige artikelen opgenomen in het blad, ook zijn er nieuwe rubrieken ingevoerd, zoals de ‘Acta Helvetica Neerlandica’ (Mijnhardt/Tröhler) en een veelbesproken vervolg hierop in de vorm van een ‘Kritiek-Antikritiek’ (Velema/Mijnhardt) in het tweede nummer van 2005, dat begin dit jaar verscheen. Naast deze polemiek verscheen in dit nummer een microhistorisch artikel van Harald Deceulaer over de wereld van de Vlaamse smokkelaar Colingris en het artikel van scriptieprijswinnares

[p. 168]

Merel Stikkelorum én de artikelen van de hand van Koen Buyens, Bram van Oostvelt, Henri Vanhulst en Rudolf Rasch, die zijn voortgekomen uit het symposium ‘Muziek in de stad’ (2004-5).

Bijzondere aandacht van het bestuur ging uit naar het pr-beleid, onder meer door de instelling van de Scriptieprijs 18e Eeuw. De juryleden voor de scriptieprijs waren Joris van Eijnatten, Inger Leemans en Ernestine van der Wall. Winnares van de Scriptieprijs 18e Eeuw 2004 is Merel Stikkelorum voor haar masterscriptie ‘Gelijkheid voor joden in Bataafs Den Haag. Een onderzoek naar het Haagse Departement van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen 1796-1798’. Eervolle vermeldingen gingen naar Dries Raeymakers voor een licentiaatsverhandeling over het duel in de Zuidelijke Nederlanden en Annemarieke Blankesteijn voor een bachelorscriptie over Utrechtse hoogleraren tijdens de patriottentijd. Met veel succes is in mei 2005 de website gelanceerd, waarin de meest actuele informatie over de 18e eeuw is opgenomen. De website kent verschillende rubrieken zoals de werkgroep, de eeuw, het nieuws, het tijdschrift, het bestuur, de symposia, de scriptieprijs, het lidmaatschap, isecs, de statuten en links. Aan de website toegevoegd is het rijk geïllustreerde en zeer informatieve Magazijn van de Verlichting, dat is opgezet door de helaas te vroeg overleden Hein Leferink. De Werkgroep is de erfgenamen zeer erkentelijk voor de overdracht. Het magazijn, een mer à boire, biedt chronologische en thematische overzichten van literatuur, beeldende kunst en filosofie van de achttiende eeuw, met de meest fantastische links naar titelpagina's, vindplaatsen, etc. Daarnaast worden de leden van de Werkgroep middels de elektronische nieuwsbrief op de hoogte gehouden van het werkgroepnieuws, alsook van de meest recente literatuur, congressen in binnen- en buitenland, call for papers, exposities en andere aankondigingen. In totaal zijn er zes nieuwsbrieven en twee algemene aankondigingen op deze wijze aan de leden verstuurd. De voorbereidingen voor het volgende (tweedaagse) jaarcongres over de Nederlands-Duitse culturele betrekkingen in de 18e eeuw zijn in volle gang. Het congres wordt georganiseerd in samenwerking met de Nijmeegse onderzoeksgroep Hoog-Nederduitsch en zal plaatsvinden in het Rijksmuseum Twenthe, dat over hetzelfde thema een expositie zal inrichten, waarmee het een interessante culturele manifestatie belooft te worden.

Hanco Jürgens, secretaris