Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2003-2004

4. Verslag der werkzaamheden van de Zuidelijke Afdeling in het jaar 2003

Het vijftiende verenigingsjaar van de Zuidelijke Afdeling van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde werd geopend met de jaarvergadering, die plaatsvond op zaterdag 18 januari 2003 in het Bonnefantenmuseum te Maastricht. Tijdens het huishoudelijk gedeelte van de vergadering werden de jaarverslagen van de secretaris en de penningmeester over 2002 en de begroting voor 2003 gepresenteerd. De vergadering

[p. 216]

werd voortgezet met een voordracht van het nieuwe mnl-lid Dick Prak, leerplanontwikkelaar literatuur bij de Stichting voor Leerplanontwikkeling te Enschede, over het thema Literatuurgeschiedenis en cultuuroverdracht in het voortgezet onderwijs. Met de invoering van het Studiehuis in de nieuwe Tweede Fase van het havo/vwo is ook de positie van het literatuuronderwijs veranderd. De rol van de leraar verschuift van docent naar begeleider, en de leerlingen werken zoveel mogelijk volgens het concept ‘zelfstandig leren’. Tegelijkertijd is in de samenleving het bewustzijn van de waarde van het culturele erfgoed sterk gegroeid. Wat het literatuuronderwijs betreft, levert de confrontatie van deze twee factoren een spanningsveld op: laat zelfstandig leren zich verenigen met cultuuroverdracht? Is er nog een rol voor de literaire canon, en welke dan? In zijn presentatie gaf de spreker een beeld van de wijze waarop het onderwijs zich in dit spanningsveld beweegt, met een aantal praktijkvoorbeelden.

Na de jaarvergadering vonden nog drie werkvergaderingen plaats. Op zaterdag 22 maart sprak schrijfster Rascha Peper op een nieuwe locatie, namelijk een zaal van Grand Hotel de l'Empereur te Maastricht. In haar zeer goed bezochte voordracht vertelde de auteur over haar visie op het schrijven en over haar bronnen, werkwijze en romantechniek. Rascha Peper kiest in haar werk nadrukkelijk voor een niet-autobiografische aanpak. Zij laat zich onder andere inspireren door krantenknipsels, omdat de werkelijkheid vaak bizarder is dan de fantasie. Haar oeuvre is dan ook heel afwisselend qua karakters, stijl, plaats en tijd. Een constante factor is echter haar fascinatie voor ‘stille wateren en sluimerende hartstochten’. Verder las de spreekster enige fragmenten voor uit haar op dat moment nog niet verschenen roman Wie scheep gaat. Na afloop van de voordracht ontspon zich een levendige discussie.

Op zaterdag 13 september sprak de taalkundige dr. Jaap van Marle, thans decaan Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit, over Het verborgen voortbestaan van het Nederlands aan de Amerikaanse oostkust. Dat er zo'n driehonderd jaar na de stichting van Nieuw Nederland aan de Amerikaanse Oostkust hier en daar nog altijd Nederlands werd gesproken, is zelfs onder neerlandici nauwelijks bekend. Dat dit voortbestaan van het Nederlands onder een deel van de afstammelingen van de zeventiende-eeuwse kolonisten in Nederland zo onopgemerkt is gebleven, is opmerkelijk. Het is immers zeer uitzonderlijk dat een emigrantentaal drie eeuwen na de feitelijke emigratie nog altijd wordt gesproken. In zijn

[p. 217]

lezing ging spreker op een aantal aspecten van dit Nederlands aan de Amerikaanse Oostkust in. Wat weten we eigenlijk van deze variëteit van het Nederlands? Wat zijn de bronnen? Wie spraken deze taal, en waarom? Bij dit alles bleek sprake te zijn van mystificaties, vervalsingen, misverstanden en zoekgeraakte documenten. Van de taal als zodanig weten we misschien maar weinig, maar alleen al de door de spreker ondernomen speurtocht naar aanvullend materiaal mondde uit in een uiterst intrigerende onderneming.

De laatste vergadering vond plaats op zaterdag 22 november in Huize Heyendaal te Nijmegen. Hier sprak dr. Sophie Levie, hoogleraar literatuurwetenschap te Nijmegen, over het thema Biografisme: een nieuwe plaats voor de auteur in de literatuurwetenschap? Met de term biografisme wordt gedoeld op het negentiende-eeuwse gebruik om het werk van een auteur uit zijn biografie te verklaren, een gebruik waartegen literatuurhistorici aan het begin van de twintigste eeuw internationaal in opstand kwamen. Deze afkeer van de schrijver leidde tot een extreme concentratie op het literaire werk binnen het structuralisme en vervolgens louter aandacht voor de lezer in de receptie-esthetica. Nu echter de (cultuurhistorische) context waarin een werk is geschreven al een aantal jaren opnieuw in de belangstelling staat, is ook de maker van het literaire werk weer een gerespecteerd terrein van onderzoek. In haar lezing stelde Sophie Levie mogelijke toepassingen van de hernieuwde belangstelling voor de auteur in de literatuurwetenschap aan de orde, met als voorbeelden biografieën van twintigste-eeuwse auteurs als Proust, Valéry en Nabokov.

De vergaderingen werden door gemiddeld vijftien leden en genodigden bijgewoond. De convocaties zijn verstuurd naar de circa 240 leden van de Maatschappij die in het Zuiden van Nederland, in België en in het Duitse grensgebied woonachtig zijn. Het bestuur bestond in het verslagjaar uit dr. Marcel van der Heijden en dr. Nel Rogier, voorzitters, dr. Diederik Grit, secretaris en dr. Lizet Duyvendak, penningmeester.

Diederik Grit, secretaris