Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1965

V Verslag aangaande Zuid-Afrika

Die volgende besonderhede is tydens die laaste dae van die maand Desember 1964 opgestel en vorm die derde verslag aangaande die lede van die ‘Maatschappij’ (en hulle werksaamhede) wat in die Republiek van Suid-Afrika woonagtig is.

Die ledetal bedra tans vyftig met prof. dr. T.H. le Roux, van Pretoria, as dié Suid-Afrikaanse lid wat reeds gedurende meer as 'n halwe een sy plek in die geledere van die lede van die ‘Maatschappij’ inneem. Prof. dr. le Roux se lidmaatskap dateer van 1910, die jaar waarin die Unie van Suid-Afrika tot stand gekom het. Sy hoë leeftyd belemmer hom nie om by voortduring nog sy beste kragte aan die beoefening van die wetenskap

[p. 154]

te wy. Dit blyk op oortuigende wyse uit sy jongste, besonder belangrike publikasie oor die dagboek van die voorste Voortrekker, Louis Trigardt, 'n werk wat tydens die afgelope jaar verskyn het.

Prof. dr. William Mortimer Robertson Malherbe, wat sedert 1913 lid van die ‘Maatschappij’ was, het in Maart 1964 in die ouderdom van 88 jaar op Pretoria heengegaan. Voor die einde van die vorige een het hy as 'n jong student na Nederland gegaan om hom aan die Ryksuniversiteit van Leiden in die regte te bekwaam. Die uitbreek van die Driejarige Oorlog (1899-1902) het hom laat besluit om sy studie te onderbreek. Hy het aan die krygsverrigtings deelgeneem, twee jaar in 'n Britse krygsgevangekamp deurgebring om daarna na Nederland terug te keer en sy studie te voltooi. Na sy terugkeer in sy geboorteland het dr. Malherbe o.m. as redakteur van die toenmalige blad ‘Die Brandwag’ (Pretoria) opgetree om in 1922 die grondslae van die Afrikaanse regsfakulteit aan die Universiteit van Stellenbosch te lê. Tot sy aftrede, in 1954, was prof. dr. Malherbe aan genoemde universiteit werksaam.

Teenoor hierdie verlies kan met dankbaarheid melding gemaak word van die verheugende feit dat twee Suid-Afrikaanse kandidate, prof. dr. Willem J. de Kock, hoofdredakteur van die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek (S.A.B.W.) en dr. Frederik J. Snyman, hoofdredakteur van die Afrikaanse Woordeboek en opvolger van dr. P.C. Schoonees, tydens die jongste jaarvergadering as lede gekies is.

Voordat oorgegaan word na die werksaamhede van verskillende lede word die welwillende aandag gevestigd op 'n huldigingsrede wat deur Regter V.G. Hiemstra uitgespreek is in verband met wyle Henry Allen Fagan (4.4.1899-6.12.1963) en waarvan die teks in die jaarboek van die Suid-Afrikaanse Akademie (1964) gepubliceer is. Soos bekend was wyle sen. Fagan 'n gewaardeerde lid van die ‘Maatschappij’.

Prof. dr. G.S. Nienaber het die erepenning vir Afrikaanse Taal en Letterkunde (1964) van die Suid-Afrikaanse Akademie ontvang vir sy werk ‘Hottentots’; dr. P.C. Schoonees, oud-redakteur van die Afrikaanse Woordeboek, het 'n ere-doktorsgraad van die Universiteit van Natal ontvang op grond van sy verdienstes t.o.v. die Afrikaanse taal en die bevordering van die Afrikaanse kultuur in Natal.

Die Universiteit van Suid-Afrika (Pretoria) het prof. dr. S.P.E. Boshoff'n soortgelyke onderskeiding aangebied en op dieselfde wyse die verdienstes van die Vlaamse skrywer Stijn Streuvels in verband met sy waardevolle bydrae met betrekking tot die Afrikaanse prosa erken.

[p. 155]

Soos in die verlede vermeld is, beklee verskillende Suid-Afrikaanse lede van die ‘Maatschappij’ belangrike posisies binnekant die raamwerk van die Suid-Afrikaanse Akademie.

Prof. dr. P.J. Nienaber is onder-voorsitter van die Akademieraad en voorsitter van die fakulteit Kuns en Geesteswetenskappe, prof. dr. G. Beukes is een van die lede van die Akademieraad en van genoemde fakulteit. Ander lede van die fakulteitsraad is proff. G.S. Nienaber en P.S. du Toit.

Lede van die komitee insake die Akademie se Instituut vir Naamkunde is proff. P.J. Nienaber, S.A. Louw en H.J.J.M. van der Merwe. Proff. S.P.E. Boshoff, P.J. Nienaber en H.J.J.M. van der Merwe is komiteelede van die Instituut vir Linguistiek, terwijl proff. G.S. Nienaber en H.J.J.M. van der Merwe die belange van die Akademie se Instituut vir Teksuitgawes behartig.

Prof. Dr. W. de Pauw is een van die lede van die Akademie se aksie-komitee met betrekking tot Nederlandse voorgeskrewe boeke vir Suid-Afrikaanse middelbare skole en universiteite. Proff. F.E.J. Malherbe, M.S.B. Kritzinger en dr. P.C. Schoonees is bestuurslede van die afdeling Kuns en Kulturele Wetenskappe van die Akademie, proff. W.J. de Kock en G.S. Nienaber is komiteelede van die Akademie se komitee i.s. Heraldiek en Genealogie, terwyl prof. dr. H.J.J.M. van der Merwe op die Vaktaalkommissie dien.

Lede van die Akademie se Taalkommissie wat tewens lede van die ‘Maatschappij’ is, is prof. dr. S.P.E. Boshoff, prof. dr. D.F. Malherbe, prof. dr. T.H. le Roux, prof. dr. Meyer de Villiers, prof. dr. G.S. Nienaber, mnr. L.W. Hiemstra, prof. dr. H.J.J.M. van der Merwe en dr. F.J. Snyman.

Op 31.3.1964 was die ledetal van die Akademie se fakulteit Kuns en Geesteswetenskappe 129 (Akademielede) en 254 (fakulteitslede), in vergelyking met 123 en 203 in die voorafgaande jaar.

Op grond van bovengenoemde gegewens word dit duidelik dat voortdurend daarna gestrewe moet word om 'n nouer samewerking tussen die ‘Maatschappij’ en die Suid-Afrikaanse Akademie te verkry, 'n belangrike aangeleentheid wat o.i. nie oorbeklemtoon kan word nie. Mag hierdie aangeleentheid die voortdurende aandag van die kant van u bestuur geniet!

In hierdie verband haal ons die volgende gedagte aan wat deur die Vlaamse letterkundige André Demedts na aanleiding van 'n besoek aan

[p. 156]

Suid-Afrika in sy bydrae ‘Terug van de reis’ in die ‘Tydskrif vir Letterkunde’ (Johannesburg, Augustus 1964) uitgespreek is. Demedts het verklaar:

‘Door een goede verstandhouding tussen overheid en volk, helderder inzicht, besliste wil, is het mogelijk Zuid-Afrika, België en Nederland in ieders voordeel nader bij elkander te brengen’.

Ofskoon ons op hierdie oonblik nog nie oor voldoende besonderhede oor die verloop van die simposium beskik nie wat in Amsterdam op inisiatief van die ‘Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging’ (N.Z.A.V.) oor die kulturele betrekkings tussen die twee lande gehou is (‘Nederlandse Post’; Kaapstad, Des. 1964), is dit verheugend om te kan vasstel dat hierdie onderwerp die belangstelling geniet wat dit werd is!

Met dankbaarheid word hier vermeld dat die besoek wat deur mnr. Ton Koot, sekretaris-generaal van die ‘Rijksmuseum’ en lid van die ‘Maatschappij’ kragtens die kulturele ooreenkoms tussen Nederland en die Republiek aan Suid-Afrika gebring is, van Suid-Afrikaanse kant verwelkom is en dat hierdie besoek as geslaag beskou kan word.

Waar sowel prof. dr. Willem J. de Kock as dr. Frederik J. Snyman tans lede van die ‘Maatschappij’ is, is dit vanpas om 'n paar besonderhede in verband met hulle werksaamhede mee te deel.

Op 31.3.1964 het die hoofdredakteur gerapporteer dat 'n begin gemaak is met die toewysing van artikels vir deel I van die S.A.B.W., wat van 500-600 biografieë sal bevat. Die hulp is ingeroep van erkende vakmanne in die Republiek en in die buiteland. Die voorneme bestaan om in die loop van die volgende paar jaar ongeveer 3,000 biografiese artikels in albei landstale te laat verskyn.

Ongeveer 'n jaar gelede is die miljoenste kaartjie in die woordversameling van die Afrikaanse Woordeboek getel. Volgens 'n mededeling wat in April j.l. deur die Minister van O.K.W. aan die Volksraad verstrek is, sal deel 5 van die Woordeboek (J.; gedeelte van K.) waarskynlik teen die einde van 1965 gepubliseer word. Tot April 1964 het die Regering ruim R 653,000 in verband met die Woordeboek uitgegee. Die eerste redakteur, prof. J.J. Smith, het in 1926 met die samestelling van die Woordeboek begin en volgens skatting sal dit nog 45 jaar duur voordat die hele werk voltooi sal wees.

In Februarie 1964 is die A.P.B.-prys vir letterkunde (R 2,000) aan Ingrid Jonker toegeken vir haar digbundel ‘Rook en Oker’. Die beoor-

[p. 157]

delaars was prof. dr. Rob Antonissen (Grahamstad), prof. dr. D.J. Opperman (Stellenbosch) en dr. Ernst van Heerden (Johannesburg). Gedigte van Ingrid Jonker is o.m. in Nederlands, Sweeds, Duits en Engels vertaal. Radio Nederland het ook van haar gedichte uitgesaai.

Die bekende Hertzogprys van die Suid-Afrikaanse Akademie is ook na R 2,000 verhoog. Soos bekend is hierdie prys in 1914 ingestel en is die eerste Hertzogprys in 1915 aan dr. J.D. du Toit (Totius) toegeken vir ‘Trekkerswee’.

In die Suid-Afrikaanse pers is melding gemaak van die besoek van mnr. H.W.R. Bekking, van Amsterdam, in verband met die beoogde oprigting van die ‘N.V. Zuid-Afrikaanse Boekerij’ in Nederland en die inrigting van twee voorraadsentrums van Nederlandse boeke in Suid-Afrika (Kaapstad, Pretoria).

Die Pretoriase boekhandel- en uitgewersbedryf J.L. van Schaik het in Julie 1964 'n halve eeu bestaan. In die loop van hierdie tydperk het 'n groot aantal letterkundige werke, toneelstukke, romans, digbundels en jeug- en kinderboeke by Van Schaik verskyn. Bij gelegentheid van die goue jubileum van die firma het die publikasie ‘Vyftig Jaar. Gedenkbundel saamgestel uit die publikasies van J.L. van Schaik Beperk by geleentheid van die vyftigjarige bestaan van die uitgewery 1914-1964’ verskyn.

In die jubileumuitgawe kom 22 lewensbeskrywings van Afrikaanse skrywers en skryfsters en voorbeelde van hulle prosa voor. Ons noem hierdie boek omdat dit 'n deel van die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde weerspieël.

In die loop van hierdie oorsig is die maandblad ‘Nederlandse Post’ genoem. Hierdie blad staan reeds 'n groot aantal jare onder redaksie van prof. dr. H. Bokhorst.

Tenslotte word die volgende lys van publikasies, wat in boekvorm verskyn het, aan u voorgelê. Die volgende gegewens is ontleen aan 'n lys van gekeurde boeke (1963), soos opgestel deur die Suid-Afrikaanse Akademie, die S.A. Akademie se ‘Nuusbrief’ en prof. dr. P.J. Nienaber se ‘Bronnegids by die studie van die Afrikaanse Taal en Letterkunde’, soos gepubliseer in die ‘Tydskrif vir Geesteswetenskappe’ (Pretoria, Junie 1964). Titels wat aan eersgenoemde bron ontleen is, is met Akad., 1963 aangedui. Die lys het, soos in die verlede, betrekking op publikasies wat deur lede van die ‘Maatschappij’ saamgestel is en maak geen aanspraak op volledigheid nie.

[p. 158]

Publikasies:

Bax, D. en Koeman, C.: Argitektoniese skoonheid in Kaapstad se Kompanjiestuin 1777-1805 (Akad., 1963).

Boeseken, A.: Simon van der Stel (1639-1712) en sy kinders (1964).

Boshoff, S.P.E.: Mense van gister, vandag en môre (Akad., 1963).

Boshoff, S.P.E., Kok, B. en Snyman, F.J.: Kruim en Kors (1964).

Coetzee, Abel: De hedendaagse Afrikaanse letterkunde, Brugge, 1963.

Dekker, G.: Oordeel en besinning, studies, beskouings en kritieke (1964).

Dekker, G.: Grettie die sterke (vertaling, derde druk, 1964).

Grové, A.P.: Die soek na kriteria (Akad., 1963).

Haarhoff, T.J.: Briewe aan Reinhard; 'n beskrywing in briefvorm van 'n reis in en om die Middellandse See, deur 'n kenner van die klassieke kultuur (1964).

Heerden, Ernst van: Op die mespunt (Akad., 1963).

Heerden, Ernst van: Wolk van die mooi weer (1964).

Jaarsveld, F.A. van: The Afrikaners Interpretation of South African History (1964).

Klerk, W.A. de: Vermaak se kind (Akad., 1963).

Klerk, W.A. de: Die laer (1964).

Kritzinger, M.S.B., e.a.: Groot Woordeboek (negende druk, 1964).

Merwe, H.J.J.M. van der: Inleiding tot die taalkunde (Akad., 1963).

Merwe, H.J.J.M. van der: Swart Afrika-Waarheen? (Akad., 1963).

Merwe, H.J.J.M. van der: Studierigtings in die taalkunde (1964).

Nienaber, G.S.: Hottentots (Akad., 1963).

Nienaber, P.J.: Bibliografie van Afrikaanse Boeke, deel V (Akad., 1963).

Nienaber, P.J.: Ses Digters (1964).

Nienaber e.a.: Mylpale (Akad., 1963).

Nienaber e.a.: Uit ons Letterkunde (Akad., 1963).

Opperman, D.J.: Dolosse (Akad., 1963).

Pelzer, A.N.: Verwoerd aan die Woord (Akad., 1963).

Roux, T.H. le: Die Dagboek van Louis Trigardt 1836-1838 (1964).

Scholtz, G.D.: 'n Swart Suid-Afrika? (1964).

Verskillende skrywers: Taal en Teken: Bundel opgedra aan prof. G.S. Nienaber op sy sestigste verjaardag 12 November 1963 (Akad., 1963).

Verskillende skrywers: Taalkundige Opstelle: van oud-studente van prof. T.H. le Roux ter geleentheid van sy tagtigste verjaarsdag 18 Maart 1963 (Akad., 1963).

Pretoria, Des. 1964

Jan Ploeger
Verteenwoordiger