Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1961

[XII.]

xii. De voorzitter deelt mede, dat het Bestuur de Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1961, op voorstel van de daartoe benoemde Commissie, bestaande uit de heren Bomhoff, Van Huet, Kamphuis, Meeuwisse en Stutterheim, heeft toegekend aan Dr. S. Dresden. Het advies, dat te laat is binnengekomen en daarom niet meer in de beschrijvingsbrief kon

[p. 176]

worden afgedrukt, wordt nu door de heer Kamphuis voorgelezen. Het luidde als volgt:

De Commissie voor de Dr. Wynaendts-Franckenprijs 1961 heeft in overeenstemming met het Reglement, dat ditmaal de bekroning voorschrijft van ‘het best geoordeelde’ werk, zich bewegend op het gebied van essay en literaire kritiek, besloten hiervoor de in 1959 verschenen bundel essays De literaire getuige van dr. S. Dresden voor te dragen.

De Commissie is niet met algemene stemmen tot dit oordeel gekomen, hetgeen enigermate samenhangt met de verschillen in opvatting omtrent het begrip ‘essay’. Tijdens de besprekingen bleek namelijk, dat de commissieleden wel bereid waren het woord ‘essay’ zo ruim op te vatten, dat zowel de gedegen, van wetenschappelijk onderzoek en acribie getuigende studie als de spontane, speelse, min of meer onverplichtende improvisatie hiertoe behoort, maar dat van een deel der Commissie de voorkeur naar dit laatste genre uitging, terwijl anderen in hun oordeel toch ook bepaalde overwegingen betreffende wetenschappelijke kwaliteiten wensten te betrekken. Volgens het gevoelen van de meerderheid, waarbij de minderheid zich achteraf zonder bezwaar kon aansluiten, verdiende geen werk der laatste jaren zozeer in aanmerking voor bekroning te komen als deze bundel van dr. Dresden.

De Commissie acht deze verzameling opstellen te beantwoorden aan de eis van het Reglement en meent in dit boek een wellicht niet zo populaire, meer op het methodische dan op het pakkende gerichte wijze van literatuurbeschouwing te eren. Met een epitheton, ontleend aan de titel van een der vroegere bundels van deze schrijver, ‘bezonken’, lijkt de Commissie deze vorm van essayistiek juist gekarakteriseerd. Wie literatuurwetenschap bedrijft, loopt, in de woorden van Emil Staiger, groot gevaar òf de wetenschap òf de literatuur te missen. Het is de verdienste van Dr. Dresden, dat hij, zonder een criticus of moralist in engere zin te zijn, in zijn werk voldoende heeft behouden van het essay, opgevat als ‘poging, subjectief onderzoek, onbevooroordeelde studie’ om niet als historiserende compilator te worden aangemerkt, terwijl hij anderzijds het gebruik van de hulpmiddelen, die de filoloog en literatuurhistoricus ten dienste staan, niet uit de weg gaat. Juist in een tijd als deze, waarin een generatie leeft, die voor het merendeel gelooft, dat de literatuur met haar is begonnen, kan de ‘homme de lettres’, zoals deze met voetnotenapparaat en al in het werk van Dr. Dresden

[p. 177]

aan den dag treedt, van niet genoeg te waarderen betekenis zijn, met name waar hij zich er toe zet de verhouding van de literatuur tot het heden èn het verleden te bepalen. Het is goed te bedenken, dat een kunstwerk, of het nu een drama van Racine, een gedicht van Valéry of een roman van Camus is, nooit alleen maar een werk op zichzelf is, zoals het in de beschouwingswijze van de criticus vaak wordt opgevat, maar dat het een werk voor mensen is en ontstaan is in een bepaalde tijd, hetgeen inhoudt, dat men het in de loop der jaren verschillend kan ondergaan en duiden.

In deze essays zien wij een gevoelige en subtiele geest aan het werk, die met veel geduld, ongemene zuiverheid en voorbeeldige eenvoud de rijkdom van het verleden en de ingewikkeldheid van het heden tracht te doorgronden. Mocht een al te grote prudentie in Dr. Dresden's wijze van benadering de lezer soms het gevoel schenken, dat het resultaat, de conclusie, wel wat gering is in vergelijking met de lengte van de gedachtengang, dan dient deze te bedenken, dat iets ergers, een werkelijk kwaad - het bedrijven namelijk van een soort existentiële reportage, opgesmukt met grote woorden en uiterst persoonlijke evocaties - hier ten enen male is vermeden. De wetenschappelijke methode staat voorop, maar zij is toegepast met geest en fantasie. Tenslotte komt, naar het oordeel der commissie, de terughouding welke in het algemeen de werkwijze van deze auteur kenmerkt, in het laatste opstel, dat over de mémoires uit concentratiekamp en ghetto handelt en ook de titel aan het boek gegeven heeft, op haar voornaamst tot uitdrukking.