Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1961

[p. 146]

Pater Cunibertus Sloots O.F.M.
(Leiden, 5 april 1893 - Venray, 22 januari 1960)

Gerardus Wilhelmus Sloots werd op 5 april 1893 in Leiden geboren. Aan zijn geboortestad en zijn doopkerk ‘De Hartebrug’ is hij heel zijn leven buitengewoon gehecht geweest en daaraan heeft hij in ettelijke publicaties uiting gegeven. Het gezin Sloots onderhield nauwe relaties met de Minderbroeders, die deze kerk bedienden, en drie begaafde zonen van dat gezin gingen bij de paters ‘op studie’. Henk (als Franciscaan Damasus geheten) was al in 1903 in de orde getreden, toen Gerard naar het oude Gymnasium te Megen vertrok. Later zou nog Jan volgen, die als kloosterling de naam Ephrem draagt. Van karakter geheel verschillend hebben zij de Nederlandse Minderbroedersprovincie op uitnemende wijze gediend ondanks hun wankele gezondheid. Op 7 september 1911 trad Gerard in de orde en koos als naam Cunibertus. De priesterwijding volgde te Weert op 10 maart 1918.

In tegenstelling tot zijn broers, die beiden universitaire studies mochten maken - Pater Damasus haalde in Leiden de leraarsbevoegdheid in de scheikunde, terwijl Pater Ephrem in Nijmegen in de theologie promoveerde - werd aan Pater Cunibertus, hoewel even begaafd, niet de gelegenheid geboden aan een universiteit zijn studie voort te zetten. Wellicht is hieraan de tuberculeuze aandoening schuld, waarvoor de jonge pater een rustkuur moest doormaken. Na zijn genezing werd hij naar Weert verplaatst, waar hij naast zijn talrijke godsdienstlessen en taak als biechtvader veel tijd besteedde aan archief- en bibliotheekwerk. Als hulp van de archivaris werd hij medeoprichter van het maandelijks tijdschrift van de Nederlandse Minderbroedersprovinice, waarin het wel en wee der kloosters en missies verhaald werd. Enig journalistiek talent toonde hij in zijn vele bijdragen aan allerlei godsdienstige geschriften en gewestelijke bladen. In 1931 werd hij archivaris van het provinciearchief te Weert. De ordening hiervan en de catalogisering van de bibliotheek, waarvoor hij terzelfder tijd ook verantwoordelijk werd, belette Pater Sloots zich in die eerste jaren aan uitgebreide historische arbeid te wijden. Door de buitenwereld bleven zijn verdiensten op de genoemde gebieden niet onopgemerkt. Een eerste erkenning viel hem ten deel, toen hij in 1933 tot lid van de Vereniging van Archivarissen werd toegelaten. Drie jaar later werd hij bij K.B. tot lid benoemd van de Rijkscommissie van advies inzake het bibliotheekwezen.

[p. 147]

Pater Sloots genoot van het speuren in de archieven en het catalogiseren van de oude drukken. Veel mooie aanwinsten werd de bibliotheek door hem rijker. Nu ontwikkelde hij zich tot een echte geschiedvorser, aan wiens speurzin niet het minste ontsnapte. Toen hij later tijd kreeg het archiefmateriaal voor zijn publicaties te bewerken, bleef hij ook in zijn geschriften de geschiedvorser, die de neiging heeft eigen vondsten te overschatten en vooral in het detail zijn kracht te zoeken. Toen hij nog behoorlijk gezond was, wist hij zich voor excessen te hoeden. Hij bleef zich in de meer algemene geschiedenis verdiepen en stelde zich op de hoogte van de bereikbare literatuur. Later, toen hij niet meer in Weert woonde en zijn gezondheid verminderde, begon hij geleidelijk de kracht te missen het archiefmateriaal te verwerken en in een synthese aan te bieden. Dat ondanks zijn gemak van schrijven veel studies niet geheel uit de grondverf gekomen zijn, ligt behalve aan zijn aanleg en opleiding aan de schaarste der beschikbare bronnen.

In 1936 verscheen het eerste grote werk van Pater Sloots. Het is niet verwonderlijk dat het over de Franciscaanse historie van de Sleutelstad handelt. Bij het eeuwfeest van de waterstaatskerk ‘De Hartebrug’ schreef hij het gedenkboek ‘Honderd Jaar Hartebrugskerk 1836-1936. Dit was de eerste aanzet tot een uitgebreidere studie De Minderbroeders te Leiden, die hij ter gelegenheid van het vijfde eeuwfeest in 1945 had willen uitgeven, doch die ten gevolge van de oorlog twee jaar later verscheen. Een lijvig gedenkboek bij het zilveren jubileum van het Sint-Bernardinuscollege te Heerlen was in 1938 zijn tweede grote publicatie.

In de oorlogsjaren kreeg Pater Cunibertus, toen het provincietijdschrift niet meer uit kon komen, gelegenheid zich geheel op zijn historische studie toe te leggen. Had hij voor de oorlog reeds een artikel gepubliceerd over de veelomstreden Maastrichtse ‘martelaar’ Pater Servatius Vinck O.F.M. (Studia Cath. 1939), nu verschenen vrij kort na elkaar vijf studies over Minderbroeders die door hun geschriften een zekere vermaardheid verworven hebben in onze Nederlandse kerkhistorie. Deze bio-bibliografische studies bevredigden Pater Sloots buitengewoon. Zijn liefde immers voor het oude boek, waartoe zijn confrater Pater Dr. Bonaventura Kruitwagen hem kon inspireren, vond hierin evenzeer voldoening als zijn historische speurzin. Het lidmaatschap van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, dat hem in 1943 te beurt viel, werd door hem bijzonder op prijs gesteld. Het toonde

[p. 148]

dat deze artikelen gewaardeerd werden. Het zijn: Pater Matthias Hauzeur, Een polemist - bijzonder tegen Samuel Maresius - uit de 17e eeuw. Ned. Archief voor Kerkgesch. N.S. Deel XXXIII; Pater Henricus de Bukentop O.F.M., een vermaard Scripturist en Bestrijder van de Versio Embrica. Franciscaansch Leven 1943; Pater Bartholmaeus d'Astroy; Publ. de Limb. 1946; Pater Cornelius Thielmans O.F.M. Leven en Geschriften (Bijdragen voor de geschiedenis van de Provincie der Minderbroeders in de Nederlanden I 1947); Pater Franciscus Claus O.F.M. Bijdragen II 1948.

Daarnaast verschenen er kleinere artikelen in Taxandria. De laatste twee met name genoemde artikelen zijn opgenomen in het tijdschrift, waarvan hij met Pater Dalmatius van Heel (+ 3 november 1954; zie Jaarboek van de Maatschappij der Ned. Letterk. 1953-55) de oprichter was. De initiatiefnemer is Pater Dalmatius geweest, maar de praktische leiding berustte geheel bij Pater Sloots, die het redactie-secretariaat voerde. Hoewel zomer 1946 de kopij voor het eerste nummer persklaar lag, verscheen de eerste aflevering der ‘Bijdragen’ pas in 1947. Intussen had Pater Sloots een zwaar offer moeten brengen. De oversten hadden hem nl. eervol ontslag gegeven als archivaris provinciae. Wellicht hebben de vele financiële en redactionele zorgen voor het tijdschrift Pater Sloots tot zekere hoogte in dit offer doen berusten, een feit is het dat zijn werkkracht niet verlamd werd. Nog woonachtig in Weert, voltooide hij zijn beste werk: Haga Mariana, Bisschoppelijk College Weert, 1648-1948. 300 Jaren Onderwijsgeschiedenis. Hoewel voor de historie van de Latijnse scholen in onze gewesten van bijzonder belang, heeft dit boek niet de aandacht gekregen, die het verdiende. Als geschiedschrijver is Pater Cunibertus hierin het best op streek, hij beperkte zich niet tot de externe historie alleen, maar wist ook de sfeer van zo'n college te schetsen. Na 1948 ging het met zijn gezondheid berg af. Pater Cunibertus verhuisde naar het gymnasium te Venray. De tien jaar die hij daar doorgebracht heeft waren niet de mooiste van zijn leven.

Voordat hij begin 1956 door een beroerte getroffen werd, gaf hij nog godsdienstlessen. De jongens luisterden graag naar hem, hij was een geboren katecheet, dit bleek ook uit het werk dat de vrucht was van zijn godsdienstlessen nl. Korte Kommentaar in vraag en antwoord op de Katechismus (Rijswijk 1948) dat in een tiental jaren meer den 30 drukken beleefde. Als zijn grote medebroeders Dirk Coelde van Munster en Franciscus Claus heeft hij door zijn ‘katechismus’ een onberekenbare invloed ten goede uitgeoefend.

[p. 149]

Van de beroerte in 't voorjaar van 1956 scheen Pater Sloots aardig op te knappen, maar de attaques volgden elkaar op. De arts vergunde hem slechts een paar uurtjes per dag voor de studie. De redactionele arbeid bleef hij - hoeveel het hem ook kostte - trouw. Het secretariaat verzorgde hij met de grootste zorg, elke brief beantwoordde hij onmiddellijk. Hij schreef nog korte artikelen in zijn tijdschrift, maar was niet meer bij machte het archivalisch materiaal te verwerken en in een synthese aan te bieden. Men doet hem dus onrecht, wanneer men hem naar zijn laatste artikelen zou beoordelen.

Pater Cunibertus was een merkwaardige persoonlijkheid. Hij was voor hen, die zijn arbeid waardeerden, buitengewoon hartelijk en medelevend, maar niet gemakkelijk voor hen, die kritiek leverden. Het was hem een doorn in 't oog, dat de jongeren, die academische titels behaalden, zo weinig waardering hadden voor het pionierswerk, dat hij en zijn oudere, ongeschoolde, medebroeders verricht hadden. Waarom toonden zij niet meet enthousiasme voor de studie van het eigen Franciscaanse verleden? Met zijn militante aard kon hij het niet van zich verkrijgen - hoewel zijn vroomheid zijn heftigheid temperde - een aanval op zijn werk onbeantwoord te laten.

De belangrijkste werken van zijn meer dan 200 nummers omvattende bibliografie zijn in dit levensbericht vermeld. Meer nog door zijn werk voor archief, bibliotheek en tijdschrift dan door zijn publicaties zal de herinnering aan hem levend blijven, terwijl hetgeen hij als katecheet en zielzorger voor velen betekend heeft, alleen door dezen dankbaar herdacht kan worden.

Pater ALBERTUS FICK O.F.M.