Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1959

[p. 133]

Sir William Alexander Craigie
(Dundee, 13 augustus 1867 - Watlington (Oxon.), 2 september 1957)

William Alexander Craigie werd geboren te Dundee op 13 augustus 1867. Zijn ouders waren ‘Lowland’ Schotten, maar hij erfde ‘Highland’ bloed van zijn moeder en herinnerde zich dat hij enig Gaelic (Schots Keltisch) leerde van zijn grootvader van moederszijde toen hij nog pas drie of vier jaar oud was. Hij bezocht de West End Academy in Dundee, waar hij van de toenmalige ‘Headmaster’, George Clark, o.a. phonetiek leerde. In Clark's handen zag hij het eerste deel van de New English Dictionary, die in zijn later leven een zo grote plaats zou innemen. Reeds terwijl hij deze school bezocht begon hij een studie van de schotse schrijvers van de 14e en 15e eeuw, met behulp van een verkorte uitgave van Jamieson's Dictionary. Hierbij zette hij tevens de eerste schreden op het pad dat hem tot een der grootste lexicografen zou maken: hij noteerde nl. in de marge van dit woordenboek die woorden en vormen die hij er niet in aantrof. Hij maakte zich tevens een grondiger kennis van het Gaelic eigen. Van 1883-'88 studeerde hij aan de Universiteit van St. Andrews, de oudste in Schotland. Daar hij spoorstudent was, betekende dit een dagelijkse reis van twee maal 23 KM met eenmaal overstappen. Ondanks het tijdverlies dat dit veroorzaakte, blonk hij niet alleen uit in de verplichte vakken, maar leerde hij zichzelf ook nog Frans, terwijl hij op een avondschool te Dundee Duitse les nam. Tijdens een college in het Grieks deed hij de merkwaardige ontdekking in het tiende boek van Plato's Republiek, waarvan melding wordt gemaakt in het 3e deel van Jowett en Campbell's editie van dit werk. Gedurende zijn laatste jaar te St. Andrews bestudeerde hij een handschrift van Wyntoun's Chronicle of Scotland en ontdekte hoe dit werk oorspronkelijk geschreven was. Reeds in deze tijd bracht een boekje met noorse liederen, dat hij ten geschenke kreeg, hem ertoe te beginnen met de studie van het Deens en IJslands, op welk laatste terrein hij later zo'n groot autoriteit zou worden.

In 1888 verkreeg hij een ‘Guthrie scholarship’ waardoor hij naar Balliol College in Oxford kon gaan, dat hij echter na één trimester verwisselde voor Oriel College waar hij werd opgenomen als Bible Clerk. Behalve de geijkte onderwerpen voor zijn Universitaire examens, die hij met ‘first class honours’ aflegde, legde hij zich tevens toe op de Scandinavische talen en het Keltisch, terwijl hij bijdragen leverde voor

[p. 134]

Schotse tijdschriften. Wegens zijn belangstelling voor het Scandinavisch verleenden de Provost en Fellows van Oriel hem de middelen om deze studie voort te zetten en gedurende de winter van 1892-3 bestudeerde hij handschriften in de bibliotheken te Kopenhagen, waaronder dat van Skotlands Rímur, de IJslandse balladen over de samenzwering van Gowrie, die hij later zou uitgeven. (1908).

In 1893 werd hij aangesteld als assistent van de hoogleraar in het Latijn te St. Andrews. Gedurende de vier jaren die hij dit ambt bekleedde, begon zijn samenwerking met Andrew Lang, welke leidde tot een uitgave van Burns.

In 1897 volgde zijn aanstelling bij de New English Dictionary. Nadat hij enige tijd samengewerkt had met de twee redacteuren, Dr. (later Sir James) Murray en H. Bradley, begon zijn werk als zelfstandig redacteur met de letter Q. Hij verzorgde met zijn staf van assistenten de letters N,Q,R,U en V,Si-Sq en Worm-Wyzen (1901-27), het Amerikaanse materiaal, de letters L-R en U-Z, en de historische Inleiding in het Supplement (1933). Naast dit werk, waarvoor hij zelf duizenden fiches maakte en waarbij al het materiaal door zijn handen ging, vond hij nog tijd voor andere werkzaamheden. In 1905 werd bij benoemd tot Lector in de Scandinavische Talen aan het Taylor Institute te Oxford, en in 1915 werd hij verkozen tot Rawlinson and Bosworth Professor of Anglo-Saxon, waarbij ook het Oud IJslands werd gevoegd. In 1925 aanvaardde hij de benoeming tot hoogleraar in het Engels te Chicago, welk ambt hij bekleedde tot 1936. Deze benoemingen betekenden geen noemenswaardige vermindering in zijn bijdragen tot de New English Dictionary. Zijn tijd in Amerika gebruikte hij tevens voor het verzamelen van materiaal voor de Dictionary of American English on Historical Principles welke hij tot stand bracht tezamen met J.R. Hulbert (4 dln. 1936-44). Na het tot stand komen van de NED in 1928 verleenden de Universiteiten van Oxford en Cambridge hem resp. op 5 juni en 7 juni een eredoctoraat (D. Litt., resp. Litt.D.). Op 28 juni werd hij benoemd tot Knight Bachelor. In 1925 was hij intussen begonnen met zijn eigen Dictionary of the Older Scottish Tongue, waarvan de druk tijdelijk gestaakt moest worden in de oorlog midden in het tweede deel. Na de oorlog werd dit werk weer opgevat, de laatste jaren met hulp van een assistent. In 1952 had hij het echter reeds alleen tot het einde van de letter H klaargemaakt.

Hij stond achter de stichting van de Rímur Society en in 1938 verscheen met een inleiding van zijn hand een facsimile uitgave Early

[p. 135]

Icelandic Rímur. Na de oorlog begon hij met de heruitgave van Vigfusson's Icelandic-English Dictionary, waarvan de eerste uitgave begonnen was door Cleasby, voortgezet door Vigfusson, en gebaseerd op het materiaal van Gislason. Deze heruitgave bevat een Supplement van de hand van Craigie, dat uiterst belangrijke correcties bevat gebaseerd op de handschriften. De uitgave hiervan mocht hij nog beleven (1957).

Zijn werkkracht was ongelofelijk groot. Gedurende het merendeel van zijn Oxfordse jaren werkte hij niet alleen aan het Woordenboek, maar gaf hij tevens college en had hij nog een of twee andere projecten onder handen.

Als men het geheim van zijn uitgebreide werkzaamheden tracht te doorgronden, komt men tot de conclusie dat dit te danken is aan de samenwerking van een aantal gelukkige factoren. Ten eerste dat, hoe ruim zijn belangstelling ook was, deze zich hoofdzakelijk concentreerde op het gebied van de taal en de letterkunde, zodat zijn veelzijdige studies allen elkander versterkten en leidden tot een natuurlijke synthese. Ten tweede ziet men hoe hij reeds op jeugdige leeftijd de grondslag legde voor al zijn verdere werkzaamheden. De kiemen van zijn veelvuldige en uitgebreide werkzaamheden liggen in zijn jeugd. Ook was hij immuun voor afleiding en verstrooiïng. Altijd stond hij gereed met raad en daad anderen bij te staan in hun studie. Niemand klopte ooit tevergeefs bij hem aan om hulp of advies in taalkundige kwesties. Zijn gastvrij huis stond altijd open voor vrienden en bezoekers. Maar na elke onderbreking hervatte hij zonder gejaagdheid of verder tijdverlies zijn werk waar hij het had neergelegd. Zoals een vriend het eens uitdrukte: ‘His secret is that he is always at it’. En daarnaast bezat hij de gave dat hij de moeilijkste problemen op het eerste gezicht kon oplossen.

Verscheidene malen had ik het voorrecht hem te bezoeken in zijn huis te Watlington, gelegen op een der uitlopers van de Chiltern Hills, gewoonlijk in gezelschap van mijn vriend Dr. L.F. Powell, die mij voor het eerst bij hem introduceerde. De voorlaatste maal was dit op zijn 85e verjaardag in 1952. En als ik dan terugdenk aan die bezoeken, treft mij weer dat deze grote geleerde de eenvoud zelf was. De kleine tengere gestalte, het lange, smalle gelaat met de scherpe neus, de stalen bril, waarachter de schrandere ogen flikkerden, de zachte, ietwat droge stem met het uitgesproken Schots accent dat hij nooit heeft afgelegd, deze man was wars van alle uiterlijk vertoon en ijdelheid, men voelde onwillekeurig dat hij bij alles en iedereen onmiddellijk en feilloos tot de

[p. 136]

kern doordrong, en dat al het andere voor hem slechts bijzaak was. De talloze ere-doctoraten die hem verleend werden, de ere-functies waarmede hij werd bekleed, de ‘knighthood’ aan hem verleend, dit alles maakte voor hem niet het minste verschil. Hij bleef de eenvoudige mens, die toen hij zijn werk als redacteur van het Woordenboek opvatte, begon met een vurenhouten tafel zonder laden en daarmede altijd tevreden zou zijn gebleven als niet een van zijn assistenten het nodig had geoordeeld hem een bureau te bezorgen. Zelfs op zijn 85e jaar prefereerde hij bij zijn werk een houten kruk zonder leuning en een stalen pen.

Als docent muntte hij uit door de breedheid van zijn kennis en de helderheid van zijn uiteenzettingen en de volkomen afwezigheid van elke pose, uiterlijk vertoon of zucht om te imponeren. En toch toen hij in 1948 op zijn 80e jaar in IJsland een voordracht hield, was de grootste zaal van de Universiteit stampvol en luisterde het gehoor als betoverd gedurende een uur naar hem.

Groot was ook zijn belangstelling voor het Fries, dat hij als de dichtstbijzijnde verwant van het Engels op het vasteland beschouwde. In 1909 bezocht hij Friesland en maakte kennis met Dr. P. Sipma. Het resultaat was dat Sipma's Phonology and Grammar of Modern West-Frisian door de Philological Society en in het Engels werd gepubliceerd (1913). Hij werd dan ook bij de stichting van de Fryske Akademy in 1938 tot een van de twee aanvankelijke ereleden benoemd.

In het eind van mei 1957 kreeg hij een hartaanval, waarvan hij zich nimmer geheel hersteld heeft. Hij ontsliep vredig op 2 september daaraanvolgend.

A.A. Prins

Lijst der voornaamste geschriften.

Voor een meer volledige lijst verwijs ik naar A Memoir and a List of the Published Writings of Sir William A. Craigie (Oxford, 1952), uitgegeven ter gelegenheid van zijn 85e verjaardag, aan welk geschrift ook de meeste feitelijke gegevens in bovenstaand levensbericht zijn ontleend.

1896	The Poems and Songs of Burns (met A. Lang).
1896	Scandinavian Folklore.
1901	Bellenden's Translation of Livy. S.T.S. Vol. I; Vol. II, 1903
1901-27	The Oxford English Dictionary (NED); Supplement, 1933
1906	The Religion of Ancient Scandinavia.
1908	Skotlands Rímur: Icelandic Ballads on the Gowrie Conspiracy.

[p. 137]

1913	The Icelandic Sagas.
1919	The Maitland Folio Manuscript S.T.S. Vol. I; Vol. II, 1927
1923	The Asloan Manuscript. S.T.S. Vol. I; Vol. II, 1925
1923	Specimens of Anglo-Saxon Prose. Pt. I; Pt. II, 1925; Pt. III, 1929.
1923	Specimens of Anglo-Saxon Poetry. Pt. I; Pt. II, 1926; Pt. III, 1930.
1927	English Spelling: Its Rules and Reasons.
1931	A Dictionary of the Older Scottish Tongue.
1933	The Northern Element in English Literature.
1936-44	A Dictionary of American English on Historical Principles. (met J.R. Hulbert). 4 Vols.
1952	Sýnisbók Íslenzkra Rímna (Specimens of the Icelandic Metrical Romances). 3 Vols.
1957	Supplement to Vigfusson's Icelandic-English Dictionary.