Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1929

[p. 77]

Bijlage VII. Verslag der commissie voor geschied- en oudheidkunde.

De commissie vergaderde bij de leidsche en oestgeestsche leden aan huis op 27 Sept., 25 Oct. en 29 Nov. 1928, 31 Jan., 28 Febr., 28 Maart en 25 April 1929.

Voorzitter werd de heer Bijleveld, secretaris de heer Van Blom.

Als buitengewone leden voegde de commissie zich toe dr. N.J. Krom, dr. J.A.J. Barge en dr. J.J. de Gelder.

De volgende leden bespraken de achter hunne namen volgende onderwerpen:

De heer Blok: Barend van Laar, scheepskapitein en vlootpredikant; Brittenburgiana; leidsche straat- en steegnanen;

de heer Knappert: west-indische archivalia betreffende de Bovenwindsche eilanden; ten verkoop aangeboden historische brieven;

de heer Overvoorde: handschriften van Willem Barendsz.;

de heer Molhuysen: de catalogus 1623 der Leidsche Universiteitsbibliotheek;

de heer Huizinga: joodsche genealogie in Duitschland; het begrip ‘ontwikkeling’ in de geschiedenis;

de heer Eekhof: de spreuk ‘in necessariis unitas, in non nocessariis libertas, in utrisque caritas’; balk-opschriften in de Pieterskerk;

de heer Bijleveld: handschrift van Gerard van Hasselt; beelden van Roomburg; de roman ‘Een Don Juan in de 17^de eeuw’; adellijke groningsche wapens; Jan Steen's schilderij van Lisse; het wapen der Wassenaars; het archief-Raab van Canstein en Corvinus; het wapen van Ellewoutsdijk;

de heer De Blécourt: klauwengang en stoppelweide; de leidsche kenningboeken uit den tijd van het beleg;

de heer Meyers: de klokkengieter Jan Huerken van Vechel; het landcharter uit 1275 van Grinbergen;

de heer Van Blom: het oud-archief van Vlieland; de Van de Velde uit de Lakenhal;

de heer Kleyntjens: Sasbold Vosmeer; mgr. Zwijsen in 1841;

de heer Krom: oudheidkundige vondsten in Palembang.

[p. 78]

Aanhangsel.

Op 12 Juni 1929, des avonds om 8 uur, sprak in de gebruikelijke, voor alle leden der Maatschappij toegankelijke (en ditmaal door een tiental hunner, niet-leden der historische commissie, bijgewoonde) vergadering het lid der Maatschappij jhr. mr. W.A. Beelaerts van Blokland over: de laatste huiskapelaan der heeren van Wassenaar en pastoor te Wassenaar. Aan zijn rede is het volgende ontleend.

Heer Dirk Wouterszoon, geboren te Katwijk aan den Rijn omstreeks 1504, heeft de priesterwijding ontvangen vóór 1528, toen hij, vermoedelijk reeds als huiskapelaan, het testament van de Douairière van Wassenaer, geboren van Halewijn, in het hof der heeren van Wassenaer aan het Lange Voorhout te 's Gravenhage (ter plaatse van het huidige Ministerie van Financiën) mede onderteekende. Haar schoondochter was Vrouwe Josina van Egmond, weduwe van den bekenden veldoverste van Karel V heer Jan van Wassenaer, burggraaf van Leiden, overleden tengevolge van een schotwond in 1523. Deze Josina van Egmond was een zuster van den Bisschop van Utrecht George van Egmond, dien onze huiskapelaan herhaaldelijk moet hebben ontmoet. Laatstgenoemde werd in 1534 benoemd tot pastoor van Wassenaar door heer Jan's erfdochter Maria van Wassenaer, gehuwd met den Zuid-Nederlandschen edelman Jacques de Ligne.

Behalve zieleherder was heer Dirk Wouterszoon ook liefhebber van oudheden - in het hof der heeren van Wassenaer werden vele Romeinsche en andere oudheden bewaard, afkomstig uit den Brittenburg bij Katwijk en Roomburg bij Leiden - en historicus. Het liefst schijnt hij zich op het gebied der genealogie te hebben bewogen en daardoor zekere vermaardheid te hebben genoten. Zoo is hij bij voorbeeld ter voldoening aan een verlangen van den Bisschop van Utrecht aan den arbeid getogen om eene fraaie genealogie met de portretten van diens voorouders samen te stellen. Dit in het Latijn opgezette werk was echter nog niet af, toen de Bisschop in 1559 overleed. Hij werkte het daarna om in het Nederlandsch en, na zijn voltooiïng, schonk hij het in 1562 aan den Graaf Lamoraal van Egmond, dien hij evenzeer kende, maar voor wiens portret hij vrij slaafs een houtsnede van heer Reinoud van Brederode uit 1551 volgde!

Tot zoover verliep zijn leven vrij rustig, maar in 1566 en 1567 had hij van molestaties in de kerk te Wassenaar te lijden, voornamelijk door het optreden van Jonker Herbert van Raephorst, een der verbonden Edelen. Hij bleef echter op zijn post; ook toen Lumey in den zomer van 1572, na de inneming van den Briel, in den Haag kwam. Van het feit, dat Lumey's moeder Margaretha van Wassenaer was, heeft hij toen partij getrokken om hem gunstig te stemmen waarin hij blijkbaar is geslaagd. Hij gaf hem

[p. 79]

namelijk een genealogie der heeren van Wassenaer, die hij eigenlijk voor zijnen meester, den Graaf de Ligne, had gemaakt. Ook schijnt hij er de hand in te hebben gehad, dat 's Prinsen stedehouder den rentmeester der Wassenaersche goederen, Mr. Jacob de Jonge, heeft erkend als uit zijn geslacht (van der Marck) gesproten, welke verklaring lange jaren later weder pasklaar is gemaakt voor Mr. Cornelis de Jonge van Ellemeet, die tot eene geheel andere familie de Jonge behoorde!

Deze goede verstandhouding met Lumey zal de oorzaak zijn geweest, dat onze pastoor den Haag heeft verlaten bij den terugkeer der Spanjaarden in 1573, na den val van Haarlem. Wel is hij zijn kerk getrouw gebleven, maar hij volgde sedert dien de vaan der opstandelingen, eerst naar Gouda, vandaar naar Rotterdam, om vervolgens over Delft weder naar den Haag terug te keeren. Zijne Wassenaarsche parochiekerk was middelerwijl, tijdens het beleg van Leiden, verbrand en zijne eigen financieele positie moet vrij droevig zijn geworden; vandaar dat hij zich in 1575 tot de Staten van Holland om onderstand heeft gewend. Een jaargeld werd hem toen toegelegd, hetwelk hij ongetwijfeld voor een niet gering gedeelte weder had te danken aan zijne genealogische talenten, ditmaal te werk gesteld voor het lid dier Staten Jonker Johan van Woerden van Vliet, die ook aan de Wassenaer's geparenteerd was.

Hij overleed te 's Gravenhage in 1580, waar de klok der Groote Kerk over den pastoor van Wassenar werd geluid, en hij werd begraven in zijne eigen kerk te Wassenaar, niettegenstaande die reeds sedert een paar jaren in Hervormde handen was overgegaan.

Het lid der Maatschappij, de heer Felix Driessen deed ten slotte nog een korte mededeeling van eenige door hem te Brugge en te Leiden gevonden archiefstukken, betrekking hebbende op de De la Courts.

Met beide sprekers traden eenigen der aanwezigen in een korte wisseling van gedachten.