Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1920

[p. 38]

Bijlage V. Verslag der commissie voor taal- en letterkunde.

In de samenstelling der Commissie kwam een verandering door de dood van ons medelid, tevens erelid van onze Maatschappij, de heer J. Verdam. De voorzitter der Commissie heeft in de eerste bijeenkomst na het overlijden van Verdam er aan herinnerd hoeveel ook onze kring aan hem verplicht was, hoe hij aan de vergaderingen, die aanvankelik zich bijna uitsluitend met de redaktie van het Tijdschrift en het beramen van nieuwe uitgaven bezig hielden, nieuw en uitgebreider leven heeft weten te geven. In de plaats van ons betreurd medelid, koos de maandvergadering van September l.l. Dr. G.G. Kloeke.

Onder voorzitterschap van de heer Boekenoogen vergaderde de Commissie dit jaar acht malen, het eerst in September, het laatst in Mei; de heer Hesseling nam het sekretariaat waar.

De redaktie van het ‘Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde’ gaf aan de Commissie veel zorg. Kopij was in overvloed voorhanden, maar de steeds stijgende kosten van drukloon en papier maakten het uitgeven zo moeilik, dat in het begin van het jaar 1920 het voortbestaan van het Tijdschrift ernstig werd bedreigd. De Commissie wendde zich tot het Bestuur der Maatschappij met een zeer dringend verzoek om bijstand; van de Regering mocht daarop het Bestuur de toezegging verkrijgen dat een krachtiger steun, van staatswege aan het Tijdschrift te geven, zal worden overwogen. Ook de Maatschappij wenst door 't aanschaffen van meer eksemplaren, die als ruilmiddelen ten bate der boekerij kunnen worden gebruikt, hulp te verlenen. Indien de goede verwachtingen die wij mogen koesteren verwezenlikt zullen worden, is voorlopig 't gevaar afgewend dat het orgaan onzer Maatschappij, na 38 jaren met ere zo wel de studie van taal- als van letterkunde te hebben gediend, alleen door geldgebrek zou te niet gaan. Intussen zijn op nieuw de kosten vermeerderd, vooral door toenemende duurte van het papier; het is dus duidelik dat vermeerdering van het aantal intekenaren, in de eerste plaats onder de leden der Maatschappij, noodzakelik is, wil het Tijdschrift in onverminderde omvang zijn taak blijven volbrengen. De abonnementsprijs is voor de leden der Maatschappij zeer laag: ƒ 4.50.

[p. 39]

Van de uitgaven, onder toezicht der Commissie door de Maatschappij in het licht te zenden, is in de loop van dit jaar de slotaflevering verschenen der Spelen van Cornelis Everaert, bezorgd door de heren J.W. Muller en L. Scharpé. Een woord van dank hier aan beide heren gebracht voor de zorgen aan het tot stand komen van deze uitgave besteed, mag stellig rekenen op instemming van de zijde der leden onzer Maatschappij.

Nog een andere uitgave is in dit jaar gereed gekomen en wel de herdruk van ‘Bisschop David van Bourgondië en zijne stad’, bezorgd door Dr. Tenhaeff. Andere herdrukken zijn in voorbereiding.

Aan het einde der vergaderingen van onze Commissie werden verschillende wetenschappelike mededelingen gedaan. De heer Muller sprak over uitdrukkingen en zegswijzen die 't Frans en het Nederlands reeds in de Middeleeuwen gemeen hebben, over de etymologie van het woord pet, over de uitdrukking van de hoge boom teren en over een verzameling makaronistiese gedichtjes, uitgegeven door Napoleon de Pauw. De heer van der Meulen behandelde de woorden mallegazen (Kaapse zeevogels, Jan van Ghents), schevincken (huiden uit Rusland afkomstig), roodvonk en roohond. De heer Kloeke gaf een overzicht van de aanspreekvormen in de provincie Drenthe, waarbij hij deed uitkomen dat daar een onderscheiding wordt gemaakt tot aanduiding van het zachte en tere tegenover het ruwe en forse, een onderscheiding die zich ontwikkelt in de richting van een bepaling van het grammatikaal geslacht. De heer Hesseling vestigde de aandacht op hetgeen Erasmus' dialoog over de uitspraak van het Latijn en het Grieks ons leert over de klanken van het Nederlands in het begin der zestiende eeuw. De heer Boekenoogen deelde verschillende bewijsplaatsen mede van 't vroegtijdig gebruik van de woorden arbeidsloon, stapel en roezen; hij besprak ook de namen van molens in de Zaanstreek en om Haarlem, gaf de verklaring van die namen en maakte o.a. uit de aard van sommige molennamen op dat oudtijds mensen die niet voor poortsluiten de stad bereikten in de molens een onderdak konden vinden; de molenaars schijnen niet altijd gunstig bekend te zijn geweest.

Verschillende leden der Commissie waren niet in de gelegenheid wetenschappelike mededelingen te doen doordat de besprekingen in zake het Tijdschrift dit jaar zulk een groot gedeelte van de tijd in beslag namen.