Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1892

[p. 47]

Bijlage II.

Verslag van den Secretaris.

M. H!

Al mocht het afgeloopen jaar voor de Maatschappij in vele opzichten voorspoedig zijn, toch leed zij reeds korten tijd na de vorige Jaarlijksche Vergadering een gevoelig verlies door het overlijden van haar verdienstelijken Secretaris, den Heer W.P. Wolters, aan wiens nagedachtenis onze Voorzitter reeds eenige woorden van hulde heeft gewijd. Ook behoef ik U wel niet te herinneren aan twee onzer Leidsche leden, de Hoogleeraren G.A. Wilken en A. Kuenen, ons in den loop van dit jaar ontvallen, daar hun roem ook vèr buiten onze Maatschappij en vèr buiten ons vaderland zal blijven voortleven. Behalve de reeds genoemden, betreuren wij nog het overlijden onzer medeleden D.M. Maaldrink te Twello, N. Bosboom te 's-Gravenhage, J. Moll te 's-Gravenhage, Th. M. Tromp te 's-Gravenhage, Dr. D. Burger te Amersfoort, J.B. Rietstap te 's-Gravenhage, Dr. J. Beckering Vinckers te Groningen, P.H. Witkamp te Wijchen bij Nijmegen, Jhr. Mr. D. van Akerlaken te Hoorn, J.H. Meyer te Amsterdam, M.L. van Deventer te Prinsenhage, L.H. Schutjes te Orthen, Mr. J. de Wal te Arnhem, Dr. F.G. Slothouwer te Leeuwar-

[p. 48]

den, Dr. D. Harting te Enkhuizen, F.H.W. Kuypers te Nijmegen, Mr. W.I. Baron d'Ablaing van Giessenburg te 's-Gravenhage, Dr. J.F. van Hengel te Hilversum.

Van de buitenlandsche leden, die ons ontvielen, herinner ik U slechts aan de beroemde namen van Friedrich Zarncke, Bernhard ten Brink en Friedrich von Bodenstedt.

Bij zijn overlijden vermaakte Mr. J. de Wal, oud-hoogleeraar te Leiden, die verscheidene malen het voorzitterschap onzer Maatschappij heeft bekleed, ons eene belangrijke verzameling van boeken en handschriften betreffende het Hooger Onderwijs, welk legaat door het Bestuur met dankbaarheid is aanvaard. Doch dit is niet het eenige blijk van belangstelling, dat de Maatschappij heeft ondervonden. Bij hare ontbinding heeft namelijk de Vereeniging van Nederlandsche Letterkundigen eene som van ƒ 800 ter beschikking der Maatschappij gesteld, opdat deze zoude worden besteed tot het aankoopen van boeken over buitenlandsche litteratuurgeschiedenis. Ook zijn wij bijzonderen dank verschuldigd aan den Heer J. Bosboom Nzn. te 's-Gravenhage, welke ons eene belangrijke verzameling handschriften, afkomstig van zijne tante Mevrouw Bosboom-Toussaint, benevens vertalingen van Majoor Frans in 't Duitsch, Zweedsch en Russisch, ten geschenke aanbood.

Op de Maandelijksche Vergadering van 2 October 1891 legde Mr. S.J. Fockema Andreae het praesidium neder en werd deze waardigheid opgedragen aan Dr. J.G.R. Acquoy, welke haar aanvaardde, niet omdat hij voor zich verlangde nog eenmaal het voorzitterschap te bekleeden, maar alleen uit liefde voor de Maatschappij. In die zelfde bijeenkomst trad Dr. P.J. Cosijn als bestuurslid op en werd het ambt van Secretaris-Bibliothecaris,

[p. 49]

dat gedurende de ziekte en na het overlijden van den Heer Wolters met welwillendheid door Dr. A. Kluyver was waargenomen, tijdelijk opgedragen aan het nieuw benoemde lid Dr. C.C. Uhlenbeck.

Prof. Acquoy opende de rij der sprekers op de Maandelijksche Vergaderingen met eene ‘Geschiedenis der Psalmwijzen, bij de Nederlandsche Hervormden in gebruik’. Het is bekend, dat deze wijzen ontleend zijn aan de Fransche psalmberijming van Marot en Beza. Spreker toonde aan, dat 83 melodieën door Louis Bourgeois deels zijn geredigeerd, deels gecomponeerd, terwijl zekere Maître Pierre te Genève, van wien verder niets bekend is, het werk met 40 oorspronkelijke en 27 aan Bourgeois ontleende zangwijzen heeft aangevuld. De heer Acquoy deed opmerken, dat al deze Psalmen in de oude Gregoriaansche toonsoorten zijn gesteld en oorspronkelijk op heele en halve noten werden gezongen. Door den invloed der nieuwe muziek sinds ongeveer 1600 zijn er evenwel verbasteringen in gekomen, die bij de uitgave der nieuwe Psalmberijming in 1773 officiëel zijn vastgesteld. Ware dit niet geschied, dan zou het kerkgezang der Nederlandsche Hervormden een archaïstisch karakter hebben behouden, door welks eigenaardigheid het zich van de hedendaagsche wereldlijke muziek ten eenenmale zou onderscheiden, indien althans de organisten de noodige kennis van de oude toonsoorten hadden, om iederen psalm te begeleiden naar zijn eigen aard.

In de Vergadering van November hield Prof. Land eene rede over ‘Arnold Geulincx als essayist’. Nadat hij in korte trekken het leven van den Leuvenschen hoogleeraar had geschetst, gaf spreker een uitvoerig overzicht van Geulincx' werkzaamheid aan de universiteit, waar hij zijn ambt bekleedde, in het bijzonder van

[p. 50]

de Disputationes quodlibeticae, welke in 1653 te Antwerpen het licht zagen en in 1665 te Leiden werden herdrukt. Prof. Land doet ons Geulincx kennen als een vriendelijk, opgewekt en geestig man, vol ernst en ijver om de waarheid te zoeken, van welke karaktertrekken de Disputationes, waarvan spreker er eenige in vertaling mededeelde, het beste getuigenis afleggen.

In December voerde Dr. du Rieu het woord over ‘Nederlandsche kolonies in Duitschland’, tijdens de twaalfde en dertiende eeuw gesticht, zoowel aan de Beneden-Elbe als in Holstein. Onder de bewijsgronden voor deze kolonisatie voert spreker aan, dat de Aartsbisschop van Bremen in het begin der twaalfde eeuw Nederlanders naar zijn aartsbisdom deed overkomen en hun stukken land toedeelde in erfelijk bezit. Ook hebben verschillende plaatsen in 't Bremensche en den omtrek reeds vroegtijdig namen, die aan Holland herinneren, zooals Holländerkerke en Holländerhufe.

De eerste rede in het jaar 1892 werd door Dr. A. Beets gehouden, welke de ‘Verdietsching van vreemde woorden’ besprak en curieuze bijzonderheden mededeelde omtrent dwaze purismen uit vroeger en later tijd. Spreker verklaarde zich evenwel niet tegen het beginsel van verdietsching, doch sprak de meening uit, dat purismen slechts dan veroorloofd zijn, als zij niet het uiterlijk hebben van navolgingen naar 't model van uitheemsche woorden, maar aan de eischen van ongedwongenheid en goeden smaak voldoen.

In Februari hield Mr. L.H.J. Lamberts Hurrelbrinck eene voordracht, getiteld ‘Het Beleg en Ontzet van Leiden ten tooneele gebracht’, waarin hij de verschillende tooneelstukken behandelde, welke de Leidsche gebeurtenissen van 1574 tot onderwerp hebben. In 't algemeen

[p. 51]

werden deze stukken bestemd om op den derden October te worden gespeeld. Spreker stelde in 't licht, hoezeer de meeste afwijken van de historische waarheid.

Op de Maandelijksche Vergadering van Maart besprak Prof. Cosijn het Oudgermaansche Hildebrandslied. Hij leverde eene critiek op hetgeen elders over dezen tekst is geschreven en sloot zich in hoofdzaak bij den Duitschen geleerde Kögel aan, die 't Hildebrandslied als oorspronkelijk Saksisch beschouwt. Het bezwaar, dat het woord suâsat tegen deze meening oplevert en door sommigen als onoverkomelijk wordt beschouwd, trachtte spreker door eene conjectuur (suâs sunu in plaats van suâsat chind) uit den weg te ruimen.

Prof. Fruin voerde op de Aprilvergadering het woord over ‘de Cause célèbre van Onno Zwier van Haren’, waarover hij vele nieuwe bijzonderheden aan 't licht bracht. Spreker maakte duidelijk, hoe eene indiscretie van den bekenden Staatsman tot eindelooze scènes aanleiding gaf en door de schoonzoons in volle oprechtheid, maar zeer oncritisch werd overdreven, hoe beide partijen in hun gelijk meenden te zijn, in één woord, hoe ook in deze tragedie minder kwade trouw dan wel onverstand de hoofdrol heeft gespeeld.

Behalve de voordrachten, kwamen er ook nog andere quaesties op de maandelijksche vergaderingen ter sprake; zoo deed Prof. Land eene mededeeling over 't woord sjamberloek, waaraan op eene volgende bijeenkomst door Dr. Kluyver het een en ander werd toegevoegd, en maakte Dr. J.W. Muller eenige litterarische bijzonderheden omtrent Borger's Ode aan den Rijn bekend.

Ik heb nog slechts mede te deelen, dat Dr. Beets tot lid der Taalkundige Commissie werd gekozen, en tot lid der Historische Commissie Dr. P.L. Muller.

[p. 52]

Naar ik vertrouw, is het U, mijne Heeren! uit dit korte overzicht gebleken, dat de Maatschappij met ijver voortgaat op den weg, vóór meer dan eene eeuw door haar ingeslagen, en dat zij ook op den thans voleindigden jaarkring met voldoening mag terugzien. En zekerlijk spreek ik in uw aller geest, als ik der Maatschappij een krachtig leven toewensch voor de jaren, die nog zullen komen, want haar ouderdom is geen beletsel om mede te gaan met de eischen van een nieuwen tijd, maar geeft haar slechts wederstandsvermogen te meer om aan tegenspoed het hoofd te bieden.

C.C. UHLENBECK.