Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1886

[p. 336]

Levensschets van Jan van der Veen Az.

Op vijfenzeventigjarigen leeftijd overleed te Hoogeveen den 31 October 1885 een verdienstelijk burger en medelid onzer Maatschappij, nl. de heer Jan van der Veen Az.

Geboren den 6 Mei 1810 te Wier (prov. Friesland) uit het huwelijk van Albert van der Veen en Hijlcke van der Tuuk, kwam hij in 1829 met zijn vader te Hoogeveen wonen wegens de beroeping van zijn vader tot predikant aldaar. Toen kort daarop de opstand in België uitbrak, behoorde van der Veen onder de eersten, die zich als vrijwilligers aangaven, waarna hij bij de Drentsche schutterij werd ingelijfd. Als 1^e luitenant verkreeg hij later het eervol ontslag uit den krijgsdienst.

Den 5 Mei 1842 huwde hij te Ruinen met Gertruida Ansingh.

In 1839 werd van der Veen benoemd tot griffier bij het kantongerecht te Hoogeveen, welke betrekking hij met zeldzame nauwgezetheid bleef waarnemen tot 1877; en in 1857 tot schoolopziener, hetgeen hij bleef tot 1 Juli 1885.

De belangen van de Ned. Hervormde kerk werden door van der Veen trouw bevorderd in zijne hoedanig-

[p. 337]

heid van lid van het Prov. kerkbestuur van Drente en van de Synode, welke beide betrekkingen hij gedurende vele jaren met ijver waarnam.

Allen, die met van der Veen in een zijner ambtelijke betrekkingen in aanraking kwamen, prijzen als om strijd 's mans welwillendheid en voorkomendheid, terwijl al hetgeen hij te Hoogeveen ten nutte der zamenleving heeft gedaan hem in hooge mate de achting en vriendschap zijner medeburgers deed verwerven. Zijne vele vrienden uit elken stand der maatschappij, verliezen dan ook veel in hem, terwijl hij eene leegte in hun hart achterlaat die ter nauwernood kan worden aangevuld.

Van vele vereenigingen was van der Veen oprichter, bestuurder of lid. Deze alle hier op te noemen, zou waarschijnlijk te veel plaatsruimte vergen, maar toch mogen wij niet stilzwijgend voorbijgaan zijn lidmaatschap van het bestuur van het Prov. Museum van oudheden in Drenthe, terwijl de van dat bestuur uitgaande Nieuwe Drentsche Volksalmanak menige bijdrage van hem bevat, evenals bijna alle jaargangen van den ouden Drentschen Volksalmanak verrijkt zijn met eene bijdrage van zijne hand. Ook het departement van 't Nut van 't Algemeen te Hoogeveen heeft groote verplichtingen aan van der Veen, daar het aan hem zijn ontstaan heeft te danken. Trots de vele tegenwerking, die de denkbeelden en de richting dier maatschappij te Hoogeveen hadden te verduren, riep van der Veen met een zijner vrienden in het laatst van het jaar 1835 de eerste voorloopige vergadering tot oprichting van dat departement bijeen, en dikwijls uitte van der Veen in zijne laatste levensdagen den wensch de aanstaande herdenking van het vijftigjarig bestaan van het door hem opgericht departement (welke in December 1885 heeft plaats gehad) bij te wonen.

[p. 338]

Vereenigingen tot ontwikkeling en hulp van zijne medemenschen vonden in van der Veen steeds een warm voorstander en medewerker.

Niet het minst is van der Veen ook buiten zijne naaste omgeving als letterkundige bekend. Menig letterkundig tijdschrift telde hem onder zijne medewerkers. Als dichter, novellist en geschiedschrijver heeft hij ons vele voortbrengselen van zijn geest nagelaten. Wegens zijne verdiensten op dit gebied werd hij tot lid onzer Maatschappij en tot buitengewoon lid van het Friesch Genootschap benoemd.

Van hem zag het licht in poëzie: De Roover, een Drentsch verhaal (anoniem), Koevorden 1838; Welkomsgroet aan de bezoekers van Drenthe bij gelegenheid van het 20^ste Nederl. Landhuishoudkundig Congres te Assen, Assen; Nachtlichtjes, Rijmen, rakende vraagpunten van den dag (pseudoniem Frisius), Groningen 1865; 1815 Waterloo, 1865, twee liederen voor Drenthe, Hoogeveen 1865; Liedjes om te zingen bij de feestelijke opening van den Drentschen spoorweg, Assen 1870; 1572-1672, feestliedjes voor 1872, Assen 1872; Bij 's Konings komst te Hoogeveen, Hoogeveen 1873.

In proza verscheen van hem: Iets over oom Thomas (pseudoniem Paul Bodestaf), Utrecht 1842; Meester Paul, Waarheid en verbeelding (door den schrijver van: Iets over oom Thomas), Groningen 1844; Drentsch Mozaïk, 2 stukjes, Groningen 1844 - 48; Paul's verblijf op den Sperwerhorst, een romantisch verhaal, Groningen 1847; Een paar vertellingen, Meppel 1849; De laatste bewoners van Lijcklamastate (pseudoniem Frisius), Heerenveen 1852; Voor zestig jaren, een Drentsch verhaal, Sneek 1855; Remonstranten en Contra-Remonstranten, 2 dln., Sneek 1858; O, wat mooie sprookjes, een 5-tal uit de oude

[p. 339]

doos met platen, (anoniem), 's-Hage; Oranje boven, een bladzijde uit de Drentsche geschiedenis (Leeskabinet, 1864); In den geest van vader Nieuwold, novelle, 's-Hage 1864; Wat ik in 1848 zag en hoorde (Leeskabinet 1864); Eene Drentsche moeder uit de 16^de eeuw (1518), Dramatische schetsen, Assen 1868; Schreit het niet ten hemel? eene novelle (pseudoniem Frisius), Assen 1870: Veertig jaar geleden, herrinneringen uit het Drentsche schuttersleven 1830 - '34, met portret des auteurs, Assen 1870; Een koning onder de denkers (Baruch Spinoza) Leeskabinet, 1870; Een Nederlandsche schoolmeester in 1672, Assen 1872; Een en ander over de gemeente Hoogeveen, met kaart, Assen 1873; Een handvol uien met nog 't een en ander er bij (pseudoniem Frisius), Kampen 1864; Nieuw Drentsch Mozaïk, 1878; kort daarop: Drenthe 40 jaren geleden, een werk waarin hij menige wetenswaardige bijzonderheid in aangenamen vorm heeft medegedeeld; Douwe Osinga en zijn gezelschap of herinneringen aan de historische tentoonstelling van Friesland; in 1880: vrouw Lijsbeth's pleegkind; in 1884: Antiek en modern. Voorts nog verspreide versjes en novellen in Erato, Vergeet mij niet, Aurora, Castalia, de Tijdspiegel, Europa, het Leeskabinet, de Vaderlandsche Letteroefeningen, Lectuur voor de huiskamer enz.

Het behoort tot een van de groote verdiensten van van der Veen, dat hij het Drentsche volkskarakter en volksleven meesterlijk wist te schetsen, hij evenaarde daarin Lesturgeon en van Schaick.

Ik meen hiermede voldaan te hebben aan het verzoek, door het bestuur onzer maatschappij bij brief van 15 Febr. j.l. tot mij gericht.

Assen, Juni 1886. Oldenhuis gratama.