De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 145]

Maasdorp
door Th.A. Quanjer.
(Vervolg van blz. 139.)

‘Uw dienaar, mejuffrouw!’

rèverie.

‘Dag, Mijnheer!’

En Van Doren, stil-lachend, zegt tot zichzelven, als hij heengaat:

‘Nu! Dat is geen katje om zonder handschoenen aan te pakken, al is ze ook nog zoo fluweel-zacht!’

Hij keert met haar antwoord tot Gustaaf terug, en daarmede wordt aan diens liefde de doodsteek toegebracht. Neen! zoo koud, zoo gevoelloos beantwoord te zien zijne vurige betuigingen in den koepel op ‘Schoonoord’ - dat is méér dan hij lijdelijk kan verdragen! En hij rukt het goddelijke beeld zich voorgoed uit het hart. Hij zal voortaan hetgeen geschied is gaan beschouwen als een droom, die wel verleidelijk schoon is geweest, doch die bij het ontwaken niets heeft nagelaten dan eene vage herinnering aan een onbereikbaar ideaal.

VI.

Na eenige dagen heeft de verbandwisseling plaats. De hechtingsdraden der huid zijn verwijderd; de wond is, zooals de dokter verklaart, genezen, per primam intentionem; doch de hechtingsdraden van de pees mogen voorloopig nog niet worden verwijderd. Niettemin krijgt de patiënt toestemming, zijne kamer te verlaten, mits de noodige voorzichtigheid betrachtende.

Wat nu te doen? Persoonlijk zich naar Carla begeven? - Neen! dat gaat niet! Zoo kort na zulk een antwoord is het onnoodig, zich verder te verontschuldigen; daarop kan hij later wel eens terugkomen.

Hij heeft bovendien genoeg van dat standje. - Zou het niet veel beter zijn, een poosje naar buiten te gaan? Voor de promotie behoeft niet veel meer te worden gedaan, en de arts wenscht de

[p. 146]

wond eerst over eenige dagen opnieuw na te zien. Waarom zou hij derhalve dien tusschentijd hier blijven? - Zou zijne moeder niet schrikken, wanneer hij zonder voorafgaande kennisgeving op ‘Schoonoord’ verschijnt? Doch neen! vroeger ging hij zoo vaak op het onverwachtst, wanneer hem de lust bekroop, de lieve Maasdorpsche vrienden te verrassen. - Die drommelsche draagband echter? Ja! dat is wel lastig, maar hij zal zorgen, dat zijne moeder dien niet aanstonds bemerkt, en haar de toedracht der zaak voorzichtig weten mede te deelen.

Nog voordat het vier en twintig uren later is geworden, zit hij reeds op ‘Schoonoord’ zijne jongste avonturen te vertellen, waarbij zijne moeder hem beklaagt wegens de zoo ongelukkig bekomen wonde, terwijl de tantes den knappen neef beschouwen en bewonderen als een ‘preux chevalier’, die, alle gevaren trotseerende, zich het zwaard aangordde om eene harer sekse te wreken over eene schaamtelooze beleediging.

En nu hij in den avond zijne slaapkamer heeft betreden, gevoelt hij nog volstrekt geen lust, naar bed te gaan. Het is heerlijk-prachtige maneschijn, en nog lang zit hij te turen naar de sterren; intusschen peinst hij weder, nu over de naaste toekomst. Hoe zal de dominees-familie hem morgen ontvangen, wanneer hij zich komt aanmelden als de verloren zoon? Zal ook voor hem het gemeste kalf worden geslacht?

Doch vóór hij naar bed gaat, is ook deze strijd gestreden, en hij valt weldra in een rustigen slaap.

Dominee brengt gewoonlijk zijne ochtenduren door in zijne studeerkamer. 't Is dáár dat Gustaaf indertijd aan de vaderlijke hand van den ouderen vriend de eerste stappen heeft afgelegd op het pad, dat hem naar de universiteit moest voeren, en waar hij op die wijze voorloopig kennismaakte met Nepos en Cicero. 't Is ook van dáár uit, dat hij menigmalen door een lief, vriendelijk kopje met donkerblonde haren gelokt werd naar buiten, in den lusttuin der pastorie, om de klassieken voor eene wijl te vergeten onder balspel of vroolijk gestoei.

Als hij zich des ochtends aanmeldt en naar dominee vraagt, zegt Marieke:

‘Ja, jonker! Dominee is in de studeerkamer. U zult den weg nog wel weten.’

En op een ‘binnen’ na zijn aankloppen treedt hij onbeschroomd op dominee toe, die van verwondering zijn Gouwenaar bijna laat vallen, en op den draagband wijzende hem toevoegt:

‘Zoo, Gustaaf! Jij hier? - En dat wel geblesseerd? - Hoe komt dat, jongen? - Neen! geef me je linker maar! - en vertel eens - Maar ga toch eerst zitten - hier! - op dezen leuningstoel, dan kun je je arm een beetje steunen.’

‘Och, beste dominee! die wond heeft niet veel meer te beduiden - die is zoogoed als genezen; ik moet er alleen nog maar wat voorzichtig mee zijn. Straks vertel ik u wel, hoe dat gekomen is.’

‘Maar - zouden we niet eerst naar de huiskamer gaan?’ stelt dominee voor. ‘De dames zijn waarschijnlijk -’

Hier valt Gustaaf hem in de rede:

‘Hoe ik ook verlang, de dames te begroeten, zoude ik toch gaarne eerst met u een onderhoud hebben - ten minste wanneer u dat goedvindt, en ik niet ongelegen kom. Ik heb juist dát uurtje gekozen, vanouds wetende dat ik u hier alléén zoude aantreffen.’

‘Zooals je verkiest, Gustaaf! - Aan je toon zou ik zeggen, dat je me iets heel ernstigs hebt toe te vertrouwen, en daarbij die arm -’

‘Het zijn ernstige zaken, dominee! Doch, zooals in den ouden tijd, wensch ik u alles openhartig mede te deelen en uwen raad in te winnen.’

‘Wel, komaan!’ herneemt dominee, terwijl hij zijn stoel zoodanig verschuift, dat hij Gustaaf gemakkelijk in het gelaat kan zien, ‘Ik zal gaarne je bezwaren aanhooren, en je daarenboven, waar het mij mogelijk is, van dienst trachten te zijn, al ben je sedert lang mijn toezicht ontwassen!’

‘Och, dominee! ik verplaats me zoo gaarne in die goede oude dagen, toen u me steeds als vader ter zijde stondt en u me preest of beknordet, al naarmate ik uwe lessen had behartigd! - En thans, ik gevoel, dat u evenals toen mijn vaderlijke vriend nog wilt wezen.’

En nu vertelt Gustaaf hoe hij door de mooie Carla is betooverd geworden, hoe zij hem als het ware suggereerde door een enkelen blik harer verleidelijke oogen, en hij zich onwederstaanbaar voelde gedrongen om haar zijne vurige liefde te verklaren; dat zij hem echter spotziek afwees - herhaalde keeren; dat de bekoring te sterk was, ondanks de stem van zijn geweten; dat hij dientengevolge dominee, voor wien hij vroeger nooit iets verzweeg, en zijnen dames niet onder de oogen durfde komen, en dat hij daarom in den brief van Van Doren eene gereede aanleiding vond, om zoo spoedig mogelijk Maasdorp te verlaten, en bovendien ook - om in de nabijheid van Carla te zijn.

Nog deelt hij mede, hoe hij te Leiden gaandeweg leerde inzien, dat hij eigenlijk de speelbal was van eene mooie, verleidelijke coquette; en dat hij in die overtuiging vooral werd versterkt door het voorval op de societeit, en alles wat hem daarna ter oore kwam.

Bij al deze bekentenissen voert hij wèl te zijner verontschuldiging aan, hoe de verleidelijke schoonheid en de lieftallige maniertjes van Carla hem hebben verstrikt, maar daarnevens verbloemt hij in geen enkel opzicht zijne schuld tegenover zijne liefste vrienden.

Dominee heeft hem met oplettendheid en klimmende belangstelling aangehoord, zonder hem eene enkele maal in de rede te vallen. Nu Gustaaf evenwel zwijgt, neemt dominee het woord:

‘Het arme kind! Zoovele schoone gaven van lichaam en geest! Zoo'n mooi, lief en geestig meisje, zooals wij haar leerden kennen! En toch: het arme kind! - Het kwaad, dat al die voortreffelijke eigenschappen ontsiert, waardoor zij slachtoffers maakt onder de velen, die haren invloed niet kunnen ontgaan, dat kwaad kan ten slotte ook haarzelve diep rampzalig maken. Immers reeds nu wordt zij door sommigen met den vinger nagewezen, en wat kan haar de toekomst nog brengen! Op de vrouw, die als eene heilige moet tronen in haar huis, geëerd en geacht door allen in hare omgeving - op zulk eene mag niet de minste smet kleven! 't Is waar! de tegenwoordige richting weet veel af te dingen op die verheven roeping der vrouw; er wordt dagelijks al meer en meer gesproken en geschreven over hare “rechten”, over hare “gelijkstelling met den man” niet het minste door haar eigen sekse. Men ziet haar zich aangorden ten strijd tegen chimères, men hoort haar utopieën verkondigen - Maar,’ zoo breekt hij plotseling af, ‘dit heeft eigenlijk niets te maken met de onderhavige zaak. - Bovendien bemerk ik, dat je me slechts een half oor leent; wèl een bewijs, dat je nog meer op je gemoed hebt! - Raad ik dat goed?’

‘Ja, dominee! Ik heb u thans ronduit, en, naar ik hoop, duidelijk medegedeeld, wat er vreemds geweest is in mijn gedrag gedurende de paar laatste maanden; maar ik heb u daarmede nog niet geheel het doel mijner komst verklaard. Eerstens zoude ik gaarne van u willen weten, of ik, ondanks al het gebeurde, uwe achting heb behouden?’

‘Maar, Gustaaf! twijfel je daaraan? - Zie eens hier! Uit alles wat je me ongevraagd, zoo openhartig bent komen vertellen, heb ik de conclusie getrokken, dat in hoofdzaak de omstandigheden de schuld zijn geweest. Want dat je bekoord werdt door zoo'n prachtig mooi meisje is waarlijk geen wonder. Dat je hare partij hebt getrokken, toen je haar schandelijk hoordet beleedigen, strekt je niet tot oneer. Dat je vervolgens door allerlei gegevens bent gekomen tot

[p. 147]

het inzicht, dat zij je op den duur niet zou passen, het pleit voor de deugdelijkheid van je verstand, hetwelk je ten slotte hebt gelegd op de weegschaal, tegenover hare schoonheid en de bekoring van je zinnen. - In dit alles is niets, waardoor je mijne achting verbeurd hebt. Wêl was het me hoogst onaangenaam, dat je met ons minder vertrouwelijk begont te worden, dat je ons ten minste blijkbaar zocht te vermijden. Dat is één punt, waaromtrent ik je ongelijk moet geven. En dan - het duel - dat keur ik per se af; dat begrijp je wel, zonder dat ik me daaromtrent verder behoef uit te laten; doch ook om die reden behoef je niet aan mijne achting te twijfelen.’

‘Dus ik mag hieruit opmaken, dat u de pastorie weer voor mij openstelt als vanouds? Dat ik die weer mag beschouwen als mijn tweede thuis evenals vroeger?’

‘Mijn beste Gustaaf! het is immers niet onze schuld, dat je hier minder dikwijls begont te komen! Wij hebben altijd te veel van je gehouden, om geen leedwezen te gevoelen, toen wij bemerkten hoe jij je van ons gingt vervreemden.’

‘Dus - de dames?’

‘Ik ben overtuigd, Gustaaf! ook uit haren naam te spreken, wanneer ik je verklaar, dat je hier altijd welkom zijt.’

‘Dus dáárop ben ik weer gerust; maar - als ik ten minste niet te veel vorder van uwen tijd en uw geduld, dominee,’ zoo herneemt Gustaaf, een weinig haperend, na eene korte pauze, ‘dan zou ik u gaarne nog meer vertellen: er is nog iets, dat me ernstig bezwaart.’

‘Zoo noodig, kun je gerust over mijn ganschen ochtend beschikken; ik heb volstrekt geene dringende bezigheden.’

Dominee staat even op, stopt een versche pijp en gaat dan weer oplettend luisteren, als Gustaaf het woord nogmaals heeft genomen, beginnende met herinneringen uit den tijd, toen hij als kleine jongen hier dagelijks kwam spelen met Anna, en hij aldus in haar een vroolijk, prettig speelkameraadje vond. Dan vervolgt hij, hoe zij hem met de jaren liever was geworden, en hij haar leerde waardeeren als eene trouwe, hartelijke zuster; hoe hij zich in het diepst van zijn hart menigmaal voorstelde, dat zij hem in de toekomst nog veel méér mocht worden; dat die gevoelens in den laatsten tijd wel tijdelijk op zijde gedrongen werden, doch nooit konden verdreven worden uit zijn hart, en dat juist die betere gevoelens hem er ten slotte toe brachten, om den zoo snel opgekomen hartstocht voor Carla bijna even zoo spoedig te onderdrukken. Dit alles vertelt hij zeer omstandig, daarnevens voegende allerlei kleine voorvallen uit zijne herinnering, om te bewijzen, hoe een diep-geworteld gevoel voor Anna hem ondanks zijne tekortkomingen toch steeds is blijven bezielen.

Dominee heeft hem geduldig aangehoord, doch nu Gustaaf zijne ontboezemingen eindigt met te vragen, mede uit naam zijner moeder, om de hand van dominees dochter, nu wordt hij als het ware gansch iets anders als de oudere vriend, die zoo goedig-oplettend heeft zitten luisteren. Hij staat op, legt zijne pijp neer, en spreekt dan op een hem geheel ongewonen toon, schoon nog altijd vaderlijk welwillend:

‘Daarop kan ik moeilijk antwoorden met een enkel woordje. Ik beken je ronduit, Gustaaf, dat mijne vrouw en ik, misschien ook wel Anna, ons sedert eenigen tijd hebben voorgesteld, dat de vraag, die je nu hebt gedaan, ons wel eens kon worden voorgelegd, en, ja! - waarom het verzwegen? - het scheen ons voor Anna eene zeer gewenschte verbintenis, daar wij, als ouders, ons voorstelden, hoe wij in dat geval haar, onzen grootstee schat, gerust konden toevertrouwen aan een jonkman, dien we kenden als flink, degelijk en eerlijk, en die haar daarenboven eene positie zou kunnen aanbieden, verre boven onzen bescheiden staat en onze middelen. Zou het wonder zijn, indien Anna misschien in jou den man harer keuze gezien heeft? Daar stelt zich onverwacht eene derde tusschen die twee, en - Neen, Gustaaf! Val me nu niet in de rede! - Een mooi, lief, verleidelijk meisje werpt door een enkelen blik een slagboom tusschen het paar. Hoe moet Anna zich daarbij hebben gevoeld? Heb je dat wel eens goed overdacht? Kan je je niet voorstellen dat, wanneer bij haar sprake geweest is van liefde, daaraan minstens een zeer gevoelige schok is toegebracht? Of is het alleen de man, die zich gevoelig mag toonen voor veronachtzaming, voor miskenning, voor trouweloosheid? - Neen, neen, Gustaaf! je hebt te licht gedacht over dat alles. - In ieder geval zullen we thans niet voor eene tweede maal overijld handelen. Zooals ik je straks gezegd heb, en wat ik je gaarne wil herhalen, je hebt mijne achting geenszins verbeurd, maar ik mag daarom de toekomst van mijn Anneken niet in handen stellen van iemand, die zoo kortelings - zij het dan ook door eene tijdelijke verblinding - zich gansch andere illusiën vormde. Het zou kunnen gebeuren, dat je nogmaals spijt gingt voelen.’

‘Beste dominee, ik heb -’

‘Zeg eens, Gustaaf! Wanneer denk je eigenlijk te promoveeren?’

‘Binnen enkele weken, dominee, de dissertatie is bij den uitgever.’

‘En wanneer ga je weer naar Leiden?’

‘De dokter moet aanstaanden Vrijdag mijn pols nazien, en daarom -’

‘Nu! dan geef ik je dezen raad: beschouw in de eerste plaats je vraag van straks als niet gedaan; in de gegeven omstandigheden wenschte ik, dat je haar voor mij hadt verzwegen. Ga reeds morgen terug naar de academie! Onderzoek je hart zorgvuldig, nogmaals en nogmaals! Ontwijk vooral het gezelschap van Carla niet; maar beproef herhaaldelijk en deugdelijk in hare nabijheid, of er nog niet wat van haren invloed op je is overgebleven. - En mocht je dan later, bijvoorbeeld over een jaar, terugkomen, en met de hand op het hart kunnen verklaren: zie, dominee! Ik heb uwen raad gevolgd, en er is me hier niets overgebleven dan trouwe liefde voor uwe dochter! - dan, Gustaaf, maar ook eerst dan, zal het oogenblik zijn gekomen, dat wij ons Anneken - indien zij het wenscht - aan je zullen kunnen afstaan. Intusschen, je begrijpt, dat ik haar straks ons onderhoud zal mededeelen - dat ben ik aan vrouw en kind verplicht. Want, weet! er is erg geleden, al heb je dat niet gezien! Het zoude niet goed zijn, ditmaal de dames te ontmoeten. Ga dus, Gustaaf! ga heen! Handel steeds, zooals hart, eer en plicht het je voorschrijven! Wees daarbij overtuigd, dat je in ons welmeenende vrienden achterlaat, en dat wij je te allen tijde op den levensweg het beste toewenschen!’

En een warme handdruk bezegelt dominees laatste woorden, terwijl hij Gustaaf met zacht geweld naar buiten voert.

VII.

Het is doodstil in de ziekenkamer, waar, ondanks het middaguur, slechts een gedempt licht heerscht, dat flauw afstraalt op het gelaat der kranke, daar op het gemakkelijke rustbed.

De natuur vermocht niet haren weldoenden slaap uit te storten op het afgetobde lichaam; de kunst moest haar bijstaan, om eene korte verpoozing te schenken aan het lijdensgevoel, dat zelfs nu nog trekken van smart te voorschijn roept op dat vermagerde gezicht. Toch is reeds herhaaldelijk gebleken dat ook die kunstmatige rust der zieke ten goede kwam; dat zij na een paar uren sluimerens kalmer ontwaakte en nieuwe krachten verzameld had, om straks de zich weer verheffende pijnen beter te kunnen doorstaan.

Weest stil dus! Dat niets dezen slaap verstore! Het minste geluid zoude de arme zieke terugvoeren tot de werkelijkheid, waarin haar zoo weinig goeds meer verbeidt!

(Wordt vervolgd.)