De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 110]

Monsieur De l'Espinay.
Eene episode uit het leven van Elisabeth Stuart, Koningin van Bohemen, 1645-1646.
Door Dr. Jan ten Brink.
(Vervolg van blz. 100.)

Zoodra ze tegenover hem aan het kleine tafeltje zat, zei ze met een alles overwinnenden glimlach:

‘Et maintenant c'est: Louise tout court!’

Ze reikte hare hand aan l'Espinay, die met schitterende oogen hare vingers aan zijne lippen drukte, en ze daarna zacht in de zijne gesloten hield, telkens ze van nieuws vurig kussende.

Louise liet hare hand aan hem over, terwijl het op hare wangen purperde, en hare groote blauwe oogen fonkelden van gelukzaligheid. Haastig ving ze nu aan hem te vertellen, wat er dien dag gebeurd was; hoe Elisabeth na den maaltijd aan Hare Majesteit een bijzonder onderhoud gevraagd had, waarbij de beide Prinsen zich aansloten; hoe Mevrouw Van der Mijle haar het heftig tooneel tusschen moeder en dochter had beschreven; hoe allen zich tegen hem vereenigden, hoe de Koningin, gesteund door Craven en Van der Mijle, hem verdedigde. En daarop vroeg ze haastig, of er iets bijzonders gedurende de wandeling in het Voorhout was geschied.

L'Espinay hield hare kleine, welgevormde hand in de zijne, en verslond haar met smeekende blikken van bewondering en aanbidding. Maar om zich eene houding te geven, begon hij even snel als Louise te verhalen, wat er geschied was. Ditmaal trilden de vingeren van Louise in de hand van den Opperstalmeester. Dat men hem zoo onbeschoft beleedigde, dat de Koningin hem zulk een ongemeen groot bewijs van hare hoogachting schonk, trof haar in de hoogste mate. Ware ze bij het gezelschap geweest, ze zou gaarne hetzelfde voor hem gedaan hebben. Ze zeide dit met hooger blos, de oogen neerslaande. Ze gevoelde zich geheel in de macht van den Graaf. Er scheen uit zijne donkerbruine oogen iets geheimzinnigs, iets majestueus, te stralen, dat haar gebood zich in zijne armen te werpen. Ze kon aan de tooverkracht van zijne blikken niet ontkomen, en sloot voor een pooze de oogen.

De Graaf ging intusschen voort met verhalen. Hij stelde haar gerust. De vijandschap van hare beide broeders, van hare zuster Elisabeth, liet hem geheel onbewogen. Niets kon hem deren, zoolang Hare Majesteit hem beschermde, zoolang de Prinses hem hare sympathie bleef schenken. Het jonge meisje boog het hoofd, zoodat de bruinblonde krullen over hare oogen vielen. Ze schiep er een hemelsch genoegen in naar den klank zijner stem te luisteren, en hoopte, dat hij voort zou gaan met spreken. L'Espinay schilderde zijn gadeloos geluk. Het onschatbaar voorrecht, hem ten deel gevallen door in den dienst van Hare Majesteit te zijn aangesteld, door zijn leven te mogen wijden aan hare zaak, door de genegenheid te winnen eener Koninklijke jonkvrouw als de Prinses Louise Hollandina, - zou hij nimmer in woorden kunnen uitdrukken. Hij roerde telkens zacht hare vingers aan, en poogde een blik uit hare diepblauwe oogen op te vangen. Maar Louise hield het hoofd gebogen, geduldig luisterend. De betoovering, die van dit bijeenzijn uitging, werd gedurig sterker. Ze verlangde uren zoo te mogen luisteren naar zijne stem, met hare hand in de zijne...

Doodelijk verschrikt hief ze plotseling het hoofd op.

Men poogde de deur van haar atelier te openen, maar zij had bij het binnenkomen het slot doen overgaan, uit vrees plotseling verrast te worden. Er werd met kracht aan de deur gestooten. Eene luide stem riep:

‘Louise! Louise!’

Zonder een seconde te verliezen, greep ze l'Espinay bij de hand. Beiden hadden de stem der Koningin herkend. Ze opende eene zijdeur, en fluisterde:

‘Attendez!’

Toen vloog ze naar de hoofddeur, en opende haar zoo snel ze kon.

Elisabeth Stuart trad statig binnen, en liet den lakei Joost Joosten Duijnsbergen de deur sluiten. Zoodra ze alleen waren begon de Koningin:

‘Waarom was je deur gesloten?’

‘De vaak overviel me zoo fluks! Ik sloot de deur - en sliep wat in mijn stoel. Ik ontsprong, toen ik uwe stem vernam!’

‘En waar is de Graaf de l'Espinay?’

‘Sedert lang weg! Hij heeft mij vertrokken, wat er gepasseerd is in het Voorhout!’

De Koningin keek hare dochter oplettend aan. Het was nog niet donker in het atelier. De invallende schemering belette alleen alles duidelijk en scherp waar te nemen. Daarna zweeg de moeder, en zuchtte diep. Ze zonk in een stoel bij de met allerlei voorwerpen overladen tafel. Louise zette zich op een schilderstoeltje naast haar.

De Koningin zat ineengedoken tegen de rugleuning van haar zetel, en zweeg geruime pooze. Toen sprak ze met een zachte, haperende stem:

‘Louise! Mijn lief kind! Je weet, dat ik altijd patiëntie in mijne adversiteit heb genomen! Maar vandaag gaat het boven mijne kracht! Elisabeth en mijne zonen verzetten zich tegen mijne autoriteit - men heeft mijn stalmeester in het openbaar met injuriën getracteerd - men trotseert mij...’

Ze zweeg. Tranen verstikten hare stem.

Louise greep hare hand, en beproefde alles te zeggen, wat haar uiterst gevoelig hart haar ingaf. De Koningin luisterde, zweeg, en scheen tot eenige kalmte te komen. Toen zeide ze zeer zacht:

‘Er is nog iets, chérie! Ze maken er mentie van, dat l'Espinay te hooge faveuren geniet van mij en mijne dochters - men werpt deze calumnieuse propoosten op, om mij en u te grieven. Gebruik daarom de opperste prudentie in uwe discoursen met den Graaf - er wordt hier in Den Haag te veel over ons gesproken!’

De deur van het atelier werd geopend. Mevrouw Van der Mijle verscheen. Ze kwam Hare Majesteit een dringend verzoek doen. Na al de ontroering en het leed van dezen ongeluksdag ware het raadzaam zoo snel mogelijk rust te nemen en over het gebeurde zoo min mogelijk te denken en te spreken. Ze verzocht de eer te mogen hebben Hare Majesteit naar hare bijzondere vertrekken te vergezellen. Ze drukte hare zorg en genegenheid op zoo roerend eenvoudige wijze uit, dat de Koningin haar arm aanvaardde, en uit het atelier vertrok. Vooraf zeide ze op zeer nadrukkelijke wijze:

‘Louise! Sois sage, mon enfant. Sois sage!’.

De Prinses slaakte een zucht van verademing. Ze koesterde het innigst mededoogen voor hare lijdende moeder, maar in haar hart klonk een lied van jubel en victorie. Ze zou l'Espinay gaan verlossen uit zijn kerker, en hem door eene deur uit haar boudoir laten ontsnappen, ongezien van den spionneerenden lakei. Het was nagenoeg duister geworden. Eerst begaf ze zich naar de hoofddeur van haar atelier, en sloot zonder eenig gerucht het slot. Daarna opende ze de deur van haar boudoir. Aanvankelijk zag ze niemand, daar de vensterluiken door hare kamenier gesloten waren, en er nauwelijks eene schemering van licht in het kleine vertrek te bespeuren was. Ze trad zonder eenig gerucht binnen, en fluisterde:

[p. 111]

‘Monsieur de l'Espinay!’

Vlak aan haar oor fluisterde eene stem:

‘Me voilà!’

De Prinses gevoelde het blauw satijn van zijn pourpoint aan hare wang, en zijn adem aan haar voorhoofd. Zonder zich lang te bedenken sloeg ze beide armen om zijn hals, en gevoelde zij, dat zijne beide krachtige armen hare leest omsloten. Eene zachte, schuchtere omhelzing volgde. Beiden zwegen, beider hart klopte met onstuimige slagen. Louise onttrok zich snel aan zijne liefkoozing, en fluisterde aan zijn oor, dat ze hem door de zijdeur van haar boudoir naar buiten zou brengen, dat hij daar niet kon waargenomen worden door den spion aan hare deur, dat hij zoo ongemerkt zijn weg naar en door de stallen moest nemen. Hij dankte haar met woorden, waarin heel zijne aanbidding en hartstocht blaakte - hij waagde het zijne hand nogmaals om hare leest te slaan. En wederom wierp ze zich in zijne armen, en kuste ze hem vuriger, inniger. Toen snelde ze plotseling naar de deur, die ze zacht opende. Het schemerde nog op het portaal, waar niemand zich liet zien. Louise was snel verdwenen. L'Espinay sloop met lichten tred langs de trappen naar de stallen van Hare Majesteit.

Er scheen eene ongemeene beweegkracht in hem gevaren. Hij vloog snel door de stallen, inspecteerde alle lokaliteiten, gaf zijne bevelen aan de knechten, die de wacht moesten houden, en snelde door de smalle steeg naar het Nachtegaalspad. Hij kon zich nauwelijks beheerschen - hij wilde zijne verrukking luide uitspreken voor ieder voorbijganger, hij kon het hevig kloppen van zijn hart niet bedwingen. Verscheidene onsamenhangende woorden werden snel door hem gepreveld. Eenmaal noemde hij den naam van Louise, als een juichkreet hem ontsnappende. Hem trof eensklaps een lichte schrik. Hij dacht aan eene andere Louise, die door hare liefde zijn leven in gevaar had gebracht, hem als balling buiten zijn vaderland had gestooten. Zou de liefde voor deze tweede Louise hem even noodlottig zijn? Een gevoel van onrust deed hem huiveren. Snel werd deze aandoening onderdrukt. De kus van Louise Hollandina tintelde hem door het hart. Het bloed vloog ziedend door zijne aderen, hij scheen vleugelen aan zijne voeten gebonden te hebben. Hij stormde langs Voorhout, Vijverberg, Buitenhof en Halsteeg. Er brandden tal van kaarsen in het heerenlogement: Het Gouden Hoofd. Daar er geene luiken voor de vensters waren aangebracht, kon hij zeer gemakkelijk eenige bezoekers onderscheiden, die met groote kroezen bier in de hand zeer luidruchtig tot elkander spraken.

Hij herkende zijne landgenooten, verschillende Fransche officieren in dienst der Republiek. Met lichten tred vloog hij de gelagkamer binnen. Zoodra men hem zag, steeg een juichkreet omhoog. Het voorgevallene in het Voorhout werd druk besproken. Men vroeg zich af, wat l'Espinay in dit uiterst moeilijk geval zou moeten doen? Daar zaten aan eene lange smalle tafel langs den wand van de gelagkamer: Armand de Grammont, Comte de Guiche, Henri de la Beaume, Marquis de la Vallière, Henri de Fleury de Coulan, heer van Buat, de Markies de la Vieuville, luitenant-kolonel, de Graaf des Loges, luitenant-kolonel, de Markies de Louvignies, François de l'Aubespine, Marquis de Hauterive, luitenant-kolonel, en nog een zeer deftig edelman, welk en l'Espinay niet kende. Van alle kanten werden vragen tot hem gericht. Hij poogde ze zoo goed mogelijk te beantwoorden - maar zorgde er voor niets onvoorzichtigs te zeggen. Men ruimde hem eene plaats in naast den Markies de la Vieuville, die, toen de eerste aandrang van de vragers wat bekoelde, hem eerst in kennis bracht met den edelman, door hem te voren nog nimmer ontmoet.

Deze was kolonel in Staatschen dienst, kwam uit Maastricht, waar hij in garnizoen had gelegen. Armand de Caumont la Force, Markies van Montpouillan, was door zijn huwelijk met eene dochter van den Veldmaarschalk Joan Wolfert van Brederode - Anna Wilhelmina, uit den eersten echt van Brederode met Anna van Nassau - verwant aan de Oranjes, en stond aan het hoofd der Fransche kolonie in Den Haag met den Vicomte de Machault. Hij toonde zich zeer ingenomen over zijne kennismaking met l'Espinay, en verklaarde hem, dat hij juist een omstandig verhaal omtrent het voorgevallene van dien middag had vernomen.

Teunis, de bierknecht, bracht l'Espinay eene schuimende kroes van het beste Delftsche bier. Hij keek daarop de gelagkamer eens rond, en ontdekte mooi Anneke achter het staand tresoor, waar ze zorgde voor bekers, kannen en kroezen, terwijl Teunis en Aaltje de gasten bedienden. Terstond groette hij haar met eene beweging van zijn hoofd. Ze wenkte hem even glimlachend, maar schonk verder uitsluitend hare aandacht aan de bediening, terwijl haar vader Jacob Corneliszoon in een zijkamertje zich met het openen van nieuwe fusten bier bezighield.

De Fransche edelen en officieren hadden het druk over het gebeurde. Ze verzochten l'Espinay, daar niemand hunne discoursen kon volgen, om in het belang van zijne eer en veiligheid hun zooveel mogelijk op de hoogte te brengen. De luitenant-kolonel des Loges, die l'Espinay bijzonder genegen was, betoogde in het breede, dat na het voorgevallene al de Fransche officieren zich als één man moesten scharen aan de zijde van l'Espinay. Deze vertelde zoo kalm en voorzichtig mogelijk, hoe men in Den Haag er veel over te spreken had, dat hij zoo hoog in gunst was gestegen aan het hof van Boheme. Alleen de dolle Palatijnsche Prins Philips had wegens eene ontmoeting in den zomer van het vorige jaar hem zijn steeds stijgenden wrok getoond, maar zich wel gewacht, hem openlijk den voet dwars te zetten. De onverwachte komst van den Prince héritier Palatin, Karel Lodewijk, had sedert den vorigen dag vele oneenigheden in het paleis tengevolge gehad. Deze scheen door Philips opgestookt. Anders ware er geene aanleiding geweest tot zijne beleedigende handeling. Hij was machteloos iets tegen zijn aanrander te doen, daar de Koningin hem zelven in bedwang hield, en hem zijn hoed persoonlijk had ter hand gesteld.

De heer van Buat kwam nu met de mededeeling, dat de Prins Karel Lodewijk in gezelschap van twee pages en twee lakeien naar Delft vertrokken was, nog geen uur geleden. Hij wist het van zijn rijknecht die de lakeien gesproken had. Het doel van hun tocht was Rotterdam, om zich vandaar in te schepen naar Londen. Het was duidelijk, dat de Prins zich onttrok aan de gevolgen van zijne daad - hij was een lafaard even als zijn broeder Philips.

De Markies de la Vieuville nam nu het woord, en zeide dat de zaak hiermede voldoende was opgelost. Daar de Prins Karel Lodewijk naar Engeland was vertrokken, rustte op den Graaf de l'Espinay geene enkele verplichting, dan alleen het krachtig behartigen der belangen van Hare Majesteit als haar stalmeester. Bovendien, het had der Koningin behaagd hem een éclatant bewijs te geven van hare hooge onderscheiding, zoodat zijne eer volkomen sain et sauf was. Met dit advies vereenigden zich al de aanwezige officieren. L'Espinay toonde zich over deze beslissing buitengewoon voldaan, omdat er anders geene aanleiding was tot uiting van zijn geluk, dat met breede golven door zijne ziel stormde, sedert hij Louise Hollandina in zijne armen had geprangd.

Met groote hoffelijkheid verzocht hij de heeren, of men hem wilde vergunnen, ter eere van den nieuw aangekomen Markies van Montpouillan, eene kan van den besten Franschen wijn uit de kelders van het Gouden Hoofd te schenken? Dit aanbod werd met vreugde aanvaard. L'Espinay begaf zich nu naar zijn corpulenten vriend Jacob Corneliszoon, en vond hem bij het staand tresoor naast mooi Anneke. Vader en dochter waren zeer vereerd door het bezoek van zoovele schitterende edellieden, wier hoeden met kleurige pluimen, wier hooge rijlaarzen van zacht geel leer, wier met goud en zilver geborduurde baudriers, een schilderachtig

[p. 112]

tafereel vormden. Jacob Corneliszoon zag evenwel goed toe, dat zijne knappe dochter niet langer in de gelagkamer bleef, dan voor eene deftige bediening noodzakelijk was. Hij kon niet beletten - en wilde het tevens niet in het belang zijner zaak - dat jongelieden, als Guiche, la Vallière of Buat, soms met eene eenigszins gemaakte beleefdheid het woord richtten tot zijne Anneke, maar deze toonde zich niet zeer ingenomen met de onderscheiding, en voelde zich niet op haar gemak, als ze in het Fransch moest spreken. Daar het hem zelven evenwel ook ontbrak aan een voldoenden voorraad Fransche woorden en volzinnen, hield hij Anneke bij zich in de gelagkamer, omdat hij de wenschen zijner gasten niet gaarne wilde misverstaan.

L'Espinay reikte hem en Anneke ongedwongen de hand, vroeg eerst, of Anneke niet boos was, omdat hij hare lessen in het Hollandsch zoo dikwijls verzuimde, en gaf toen zijn wensch te kennen: een groote schenkkan van den allerbesten Chambertin met de fraaiste roemers uit het tresoor zijn vrienden aan te bieden. Anneke antwoordde, snel glimlachend, dat Monsieur de l'Espinay het wel nimmer ver in het Hollandsch zou brengen, dat zij zorg zou dragen voor wijn en roemers. L'Espinay nam zijne plaats weer in naast den Markies de la Vieuville, die hem met een geheimzinnig oogknippen in het oor fluisterde:

‘La petite bourgeoise est vraiment gentille, mon cher!’

‘Aussi honneste, que gentille, Monsieur le Marquis!’

L'Espinay gaf dit antwoord met zoo grooten ernst, dat de Markies terstond over iets anders sprak.

Teunis bracht nu de mooiste kristallen roemers uit het Gouden Hoofd, Aaltje droeg een groote zilveren schenkkan van acht mengelen. Er was maar één stem over den geurigen wijn, waarvan het eerste glas gewijd werd aan den Markies de Montpouillan. Het gesprek werd nu zeer levendig. Men behandelde politieke stoffen - en vooral werd gevraagd, of de geruchten van vrede nu eindelijk tot een feit zouden worden, of de Hoog Mogende Heeren dan zouden overgaan tot het afdanken van een al te talrijk leger. Dit vraagstuk ging allen ter harte. Ze dienden in het leger der Republiek - een leger, door het beleid en de talenten van Maurits en Frederik Hendrik, door heel Europa beroemd en gevreesd. Het zou hun ter harte gaan hunne compagnieën en regimenten te zien uiteenspatten.

De Heer van Buat deelde daarop mede, hoe hij er zeker van was, dat Zijne Hoogheid Willem II, zoo hem in deze zaak eenige beslissing mocht worden overgelaten, er niet in zou toestemmen, dat deze afdanking op al te ruime schaal geschiedde. De Republiek zou pais kunnen maken met Spanje, maar wie stond er voor in, dat niet eerlang geschillen met Frankrijk of Engeland zouden dreigen. Het zou zoo gemakkelijk niet vallen een leger als het tegenwoordige op de been te brengen, en daarom juist zou afdanken tegen het belang van den Staat zijn.

De Graaf des Loges voegde er bij, dat men altijd groote garnizoenen in de op den vijand veroverde vestingen: 's Hertogenbosch, Breda, Maastricht, zou moeten aanhouden, en dat de vredesonderhandelingen nog lang zouden kunnen duren. De Markies de Montpouillan vestigde er de aandacht op, dat de Republiek het minst te duchten had van haren bondgenoot Frankrijk, maar, dat sedert de nederlagen van Koning Charles I in Engeland eene republiek ontstond, die met de zusterrepubliek der Geünieerde gewesten in conflict zou moeten komen, omdat beider belangen ter zee en in de overzeesche koloniën geheel tegenstrijdig waren.

Over dit onderwerp werden verschillende meeningen geuit. De Fransche edelen toonden tevens hunne bekwaamheid in het leêgen van groote roemers met Chambertin, hetgeen hunner levendigheid en welbespraaktheid niet weinig ten goede kwam. Buat wikkelde zich weldra in een bijzonder gesprek met den Graaf de Guiche en den Markies de la Vallière over de jongste Haagsche nieuwtjes, terwijl de anderen hunne staatkundige discussiën voortzetten. Alleen l'Espinay zweeg, en dwaalde met zijne gedachten naar het atelier zijner Prinses. De stemmen zijner vrienden gingen aan zijn oor voorbij. Hij wenkte met het hoofd, als men zijne meening scheen te vragen: deed iedereen bescheid, die het glas ophief, en droomde door. Zoo dikwijls hij zich in de omarming van Louise Hollandina terugdacht, was het hem of een zuidenwind vol bloesemgeur langs zijn voorhoofd en slapen streek. Aan naderend gevaar behoefde hij niet meer te denken. Hij vertrouwde op zijne gelukster, en zijn geoefenden arm.

Langen tijd had hij gedroomd - heel lang. Toen bemerkte hij, dat zijne vrienden zich tot scheiden gereed maakten. Er was heel wat Chambertin gedronken - en het was laat geworden. L'Espinay zag in het rond - Anneke en haar vader hadden zich verwijderd. Hij ging dus met zijne kameraden uit het Gouden Hoofd zonder afscheid te nemen. Luide klonken hunne schreden en stemmen in het voorportaal, en in de Hoogstraat.

Ter opkamer zaten Jacob Corneliszoon en Anneke.

Ze zwegen. Ze hadden getwist. De vader had gezegd:

‘Ze gaan. Meneer Espinay en heeft mijn wijn niet betaald!’

‘Wees gerust! Hij is een edelman!’

‘Die recht edel is, laat het aan zijne daden zien!’

‘Het heeft geen vijg om 't lijf. Hij komt morgen terug!’

En daarna zwegen beiden.

Anneke was zeer weinig opgewekt. Ze wist maar al te goed, dat de Graaf de l'Espinay geen de minste verplichting had, noch aan haar, noch aan haar vader, maar toch kwelde het haar, dat hij maar zeldzaam verscheen in het Gouden Hoofd. Van dit gevoel wilde ze hoegenaamd niets laten blijken aan haar vader.

‘Dat's nou al eveleens, Anneke!’ begon Jacob Corneliszoon weer - ‘maar jij spreek altijd te bijster voor Meneer Espinay - hij en kan geen kwaad doen bij jou! 't Is heel mooitjes, dat de Fransche heeren hier zoo festeeren, maar geef ze zuinig bescheid - heerenboeken zijn kwaad om te lezen!’

‘Ze gluren niet eens naar me!’

‘Pas op, Anneke! Je bent een meid als een kruid! Ze zouën je graag wat nieuws vertellen, die kwiksche jonge officieren, pas op! Ze willen wel hijliken, maar niet trouwen!’

‘Wees gerust, vader! Ik acht al die leuren niet een boon!’

Jacob Corneliszoon zuchtte diep:

‘Mijn lieve Anneke! Waarom gebruik je mijn raad niet? Jan Jansz. Herweg uit den Koning van Engeland is een hupsche vrijer! Hij heeft al lang de muts op jou! 't Is een perel van een knecht. Als moeder zaliger nog leefde....’

Anneke keek naar het portret boven de schouw.

Er parelden tranen in hare oogen. Ze antwoordde met bevende stem.

‘Als moeder zaliger nog leefde, zou je me niet plagen met een vrijer, dien ik niet en wil!’

Jacob Corneliszoon stond op.

‘Genoeg, Anneke! Ik ben dees praat al wars! We komen geen stap verder! God geve, dat je niet te laat berouw krijgt, als je met schade en schande en opspraak bij de vrome lieden je ongeluk zult bezuren!’

De vader liep haastig naar de gelagkamer - de dochter verborg het mooie kopje in beide handen, en weende bittere tranen.

(Wordt vervolgd.)