Hollands Maandblad. Jaargang 2009 (734-745)

[p. 33]

Melk en ijzer
door Gerry van der Linden

De melkfles was van glas en had een dop van zilverpapier. Yoghurt had een groene zilverdop en karnemelk een rode. Een kleintje slagroom had een gouden. Je moest zo'n dop met je duim indrukken om hem van de fles te krijgen, maar mij lukte dat niet. Broertje deed het voor. Hij drukte één keer kort en snel, de dop kreeg een kuiltje en hup, hij wipte van de fles. In die tijd hielp slagroom drinken om de gezondheid op peil te houden. Waarom ik moest aansterken met slagroom, zoals moeder zei, wist ik niet. Zo mager was ik nu ook weer niet. We spaarden de doppen voor de kindertjes in Borneo, want die hadden geen radio. Wij ook niet, maar wij hadden tenminste kleren aan ons lijf en het lied ‘de negertjes van Borneo, die willen graag een radio’ zongen we uit volle borst als we langs de deuren gingen om doppen op te halen. We brachten de buit naar meneer pastoor die in de tuin achter het parochiehuis de rozen aan het snoeien was. Gewichtig zetten we de ijzeren emmer tot aan de rand gevuld voor zijn voeten neer. Hij graaide met zijn zwarte mouw door de blinkende zilverdoppen en knikte goedkeurend. Wat er daarna mee gebeurde, wist niemand. Ik dacht dat meneer pastoor ze persoonlijk naar Borneo bracht met de allerbeste groeten en de radiogids. De buitendeur van ons huis had een brievenbus waaruit een touwtje hing. We hadden een tuin, maar die was niet groot, de straat was de echte wereld. Alleen om naar de wc te gaan, zei moeder, als ze het touwtje door de brievenbus trok, en niet de hele tijd in- en uitlopen met die vieze schoenen. Als je eraan trok, maakte het slot een klik, en dan stond de deur op een kier. Meestal herhaalde ik de handeling een paar keer, totdat moeder me naar binnen trok en me voor de keuze stelde: binnen of buiten. Als we de buitendeur niet goed hadden dichtgetrokken, werd ze boos, want dan waaide hij open en kon iedereen zomaar naar binnen kijken. In de hal slingerde wel eens een neergegooid kledingstuk. Broertje en ik bezaten samen een step, een rode met brede banden en een blauwe Donald Duck-bel op het stuur. Zodra ik de step uit de schuur haalde en mijn voet erop zette, duwde hij me eraf. Maar dan moest hij met één hand het tuinhek openen en met de andere de step vasthouden. Ik zette me schrap tegen het tuinhek, zijn schoenen met dikke spekzolen schopten alle kanten op. Zodra hij zich door de opening had gewrongen, stepte hij hard de straat in, helemaal tot aan de hoek. Daar ging hij triomfantelijk met de step tussen zijn benen staan, maakte enkele overwinningsrondjes en kwam weer terug. Dat herhaalde hij een paar keer. Voor mijn part mocht hij de step hebben. Maar ik wachtte hem op bij de hoek en verstopte me achter het bord waarop de slager zijn Brabantse bloedworst aanprees. Dat mijn spillebenen onder het bord te zien waren, besefte ik niet. Ik heb nooit leren steppen, wel om hard weg te hollen met de step aan mijn hand zodra ik de kans kreeg. Tot op heden kan ik niet steppen. Weghollen lukt nog maar matig. De straat was onze straat, af en toe klonk een fietsbel, er waren nog weinig auto's. Vader had een zeegroene Ford Corsair, die altijd recht voor de deur geparkeerd stond. Op zaterdagmiddag poetste hij hem op. Andere vaders uit de straat kwamen kijken en staken een sigaret op, terwijl ze de auto bewonderend betastten. Soms keek er eentje

[p. 34]

onder de auto of motorkap en riep iets naar mijn vader. Dan tuurden ze er een tijdje naar. Ik stond dan een beetje misselijk met een flesje slagroom in de hand achter het raam te kijken. Op zondag gingen we rijden. We reden naar de Karperdonkse Plas. Op de terugweg kregen we een frietje in een puntzak en geluk zoemde als een bromvlieg tegen de ruit. De Ford Corsair was de mooiste auto van de wereld. Ford Corset, zei mijn broertje. Daar kon mijn vader niet om lachen. Die fietste elke ochtend naar de gloeilampenfabriek waar hij werkte als procuratiehouder. Een moeilijk woord dat ik niet kon uitspreken. Later werd hij directeur van een afdeling en verhuisden we tot vreugde van moeder naar een betere buurt. Upperclass, noemde ze dat. Ze sprak het woord langzaam en nadrukkelijk uit, terwijl ze haar wijsvinger op haar wang gedrukt hield alsof ze de klanken een duwtje naar buiten wilde geven. De fiets van vader had een lederen zadel en een hoog stuur. Een echte herenfiets. Er hing een aktetas aan de zijkant vastgegespt. Daar gingen zijn lunchboterhammen in. Hij wilde geen boterhamdoosje onder de snelbinders. Later ging hij lunchen in Brussel en Parijs en bracht hij Franse kazen mee, die naar zweetvoeten roken en voor mij een felgekleurde mousse maillot waarmee ik op school in één klap een voorsprong had in populariteit. Vader spaarde alle vakantiedagen op en in de zomer gingen we vier weken naar het buitenland. Dat deed niemand in onze straat.

Ik vertel dit, omdat broer is teruggekomen. Dertig jaren is hij meegevoerd in de stroomversnelling van de tijd. Nu zit hij bij moeder met zijn nieuwe Amerikaanse vrouw. Zij is zwart en iedereen in huis gelooft er heilig in, want broer is religieus geworden. Mijn grote broer uit Curaçao is herrezen als intercontinentale gebedsgenezer en heeft trouwe volgelingen die hem bewieroken en altijd dankbaar zijn, maar niet eeuwig natuurlijk. Hij hield er zwerfhonden en praatte met papegaaien en heeft twee koffiekleurige dochters van een Curaçaose en een honingkleurig jongetje van een andere, jongere Curaçaose. Je kunt wel begrijpen dat het kwaad bloed heeft gezet, want een buitenvrouw is ook een vrouw en zijn ex-vrouw telt voor twee buitenvrouwen. Ze joeg hem van het eiland af. De dochters zijn vergiftigd door het kwade bloed, ze noemen hem papa halleluja. Hij leeft van donaties en heeft geen cent te makke. Dat wordt niet overal op prijs gesteld. Zijn soulmama uit New York bejubelt hem desondanks en dat zet nog meer kwaad bloed, want ze laten hem niet met rust, de vrouwen, en bovenal moeder niet, want hij woont in haar huis. Broer is teruggekeerd naar moederschoot en eist met zachte dwang zijn step terug en wie weet een laatste overwinningsrondje. Halleluja. Broer doet me aan vader denken. Die is al tien jaren dood en de Ford Corsair nog langer, over vader praten we eigenlijk niet meer. Heeft-ie wel bestaan? Hij stierf aan een ziekte die hij zijn leven lang onder de leden had. De ziekte van verwarring. Want verwarde hij niet, zoals zovele vaders van vroeger, liefde met geld en auto's? Ik wil niet te veel over hem zeggen, daar word ik droevig van, maar wist hij gewoonweg niet hoe zijn ijzeren hand zo nu en dan af te schroeven en op de bedsprei te rusten leggen? Kon hij daarom niet lachen om het grapje van mijn broer (Ford Corset, ha, ha)? Moeder ging na zijn dood met grote teugen ademhalen. Eindelijk kon ze haar tuintje wieden wanneer ze er zin in had. De kinderen waren groot en ver weg, er hing geen gerafeld touwtje meer uit de brievenbus. Kwiek stopte ze de viooltjes in koperen bakken en haalde het licht in huis. Het werd gezellig en bij elk bezoek baadden we ons in hemelse warmte. Want God werd haar nieuwe metgezel en ze bad iedere dag voor iedereen. We voeren er wel bij. Met broer leek het toen goed

[p. 35]

te gaan op het Caribische eiland. Hij had een baan, een stoere vrouw en twee giechelende meisjes aan zijn kolonistenbroek. En ik doorstond, zonder al te veel kleerscheuren, de stormen die ik zelf veroorzaakt had, maar hield daarover in moeders huis mijn mond. Maar toch, vaders genen winnen van moeders gebeden. Het is beangstigend om vaders hand aan de arm van broer te zien als hij de Bijbel pakt. En hoe ik nu met de handen voor mijn buik gevouwen onderuit ga zitten, zoals ik opa van moeders kant heb zien doen toen ik drie melkflessen hoog tegenover hem zat aan het schaaktafeltje. Glinsterend lagen de zilverdoppen naast het bord te wachten en zweepten me op tot koortsachtige zetten. Ik won en opa stak ze in zijn zak.

Jaren later was vader ineengeschrompeld tot een mager lijf dat met trillende hand een bakje dubbelvla oplepelde en de muur aftaste voor de bel naar morfine. Murw van angst lag hij op de operatietafel en de dokters naaiden hem dicht. Zo is het gegaan, zegt moeder, het weefsel was gerafeld als een oud gordijn. Maar ooit waren vader en moeder gelukkig. Ze wilden elkaar en kregen ons.