Hollands Maandblad. Jaargang 2008 (722-733)

[p. 26]

Tussen kartonnen muren
door Katinka van der Kooij

Het licht hoeft niet aan. Ik weet waar alles staat. Bovendien is het midden in de nacht en wie weet wat de mensen ervan denken als ik zelfs in deze duisternis niet slaap. We staan hier nogal hutje mutje, camper tegen caravan. Pal voor mij is een rode tent komen staan. Het meisje dat hem opzette, droeg precies dezelfde spijkerjurk als ik vandaag draag.

Het was een goed idee de caravan van mijn ouders mee te nemen. Vlak voor ik vertrok heb ik wat ansichtkaarten met witte punaises aan de muur geprikt. Een kameel en sjeik in de woestijn van Dubai, de Golden Gate Bridge. Op de achterkant stond ‘Lieve Els’ dan een anekdote over het land waar Alex werkte, en onderaan ‘Zoen Alex’.

Tussen de kartonnen muren van de caravan staat een bankje dat ook bed is. Verder zijn er een opklaptafel en een keuken. De trots van mijn moeder. Een aanrecht, daarboven kastjes, gevuld met borden, kommen, bestek. En twee planken vol glazen: borrelglazen, waterglazen, wijnglazen en bierglazen.

Ik heb er een maand over gedaan om boodschappen te doen. Elke zaterdag één fles bordeaux, wat bier, of whisky. Misschien kreeg ik gasten, je weet nooit. De flessen staan netjes naast elkaar op het aanrecht. 's Nachts staan ze er bescheiden bij. Maar overdag glinstert het zonlicht in de alcohol. Vooral de whisky lijkt dan op fonkelend gif.

Nu is het donker en voel ik mij prettig. In mijn warme hand houd ik een koud biertje; het flesje is nog dicht. Het is vier uur 's ochtends en ik heb alle tijd. Ik sta hier al vijf weken. De laatste week van augustus was het zo druk dat ik me onrustig voelde door de opgewonden stemmen van tieners, de gillende fluitketels en de startende auto's. Nu, halverwege september, is het rustig en zijn alleen de gepensioneerden overgebleven. Ook Martha is stiller. Soms mis ik haar geblaf zelfs. Ondertussen raakt mijn reisdoel met de dag verder uit het zicht. Dat is geruststellend en beangstigend tegelijk.

‘Ga eens wat met iemand drinken.’ Mijn zus zei het alsof het niets was. Ze was de eerste die ik sprak sinds de begrafenis. Op een avond stond ze op de stoep. ‘Om te kijken of ik thuis was.’ Maar sinds de begrafenis ben ik bang voor bezoek. Alex lag er prachtig bij in het uitvaartcentrum, precies zoals ik hem 's nachts in het schemerdonker zag. Zonder rimpels, zonder wallen, zonder tekenen dat de dood nabij was. Stil, zonder de hoest die longkanker schreeuwde. De muziek van onze geschiedenis dwarrelde door de ruimte en voor het eerst sinds ik de ambulance belde, ontspande ik.

Na de mis stond ik tegenover de condoleancestoet en hoopte dat mijn glimlach niet van Alex' dode versie te onderscheiden was. We hadden elkaar hervonden in de lome stilte van de dood. Vrienden verdrongen zich om mij nat op de wangen te zoenen, mij te vertellen hoe erg het was, wat een schok, zo jong al en hij had niet eens gerookt. En ze gooiden mijn dag één voor één aan duigen. Ik wilde in ons bed liggen, onze geuren ruiken en onze dromen leven.

Des te beter de vrienden, des te meer ik ze wantrouw. Zij willen praten,

[p. 27]

weten hoe het met mij gaat nu Alex er niet meer is. Maar ze vergissen zich. Hij is er wel. 's Ochtends in bed, leg ik mijn hand op Alex' helft om te voelen of hij al opgestaan is. Dan zet ik twee mokken koffie en vragen we elkaar of we goed geslapen hebben. Vervolgens kijk ik in de kast welk overhemd hem het beste zal staan. 's Middags koop ik het vlees dat hij graag eet. Zo wil ik leven.

Omdat de anderen zich zo vergisten, had ik een paar weken mijn telefoon niet opgenomen, andere routes door de stad gelopen, internet niet aangezet. Je kunt je niet voorstellen hoe snel ik niet meer in mijn oude leven paste. Ik groeide naar iets nieuws. Een tijd vond ik het prima. Overdag werkte ik aan de digitalisering van de collectie van de gemeentelijke bibliotheek, een bezigheid waarbij weinig collega's mijn stille gesprekken met Alex verstoorden. Tijdens het koken vertelde ik Martha over mijn dag, tijdens het eten knikte ik tegen de nieuwslezer op televisie en na het eten nam ik een slaappil om vroeg in te dommelen. Slapend was Alex er altijd. Ik kocht zelfs een dictafoon om onze nachtelijke droommomenten te dicteren zodat ik die later kon afluisteren. Maar de cassette met mijn dromen is nog leeg.

Een van die vrienden stond ooit in wit sporttenue voor de deur. ‘Het is niet meer hetzelfde op de tennisclub. We missen hem, jou ook. Kom toch weer eens.’ De laatste zin die een vriend in ons huis uitsprak. Ik had hem aangekeken. ‘Ik ga maar eens aan de afwas.’ Mijn handen trokken een elastiekje van een stapel reclamefolders. Elastiekjes kwamen altijd van pas.

Ook Martha kwam van pas. Ze leek elke dag meer op Alex. Haar enthousiaste gegraaf, haar neiging een buikje te ontwikkelen, haar warme hoofd in mijn schoot. Wanneer ze haar brokken opschrokte, dacht ik aan Alex die zijn eten zo snel at dat ik er boos van werd. Ik was vaak boos. Te vaak. Over Martha wind ik me niet op. Wanneer haar brokken binnen een paar minuten door de hele keuken liggen, geef ik haar meer en geniet ik van haar onbesuisdheid. Wanneer ze hard tegen voorbijgangers blaft, ben ik trots op haar. Wanneer ik dikke hondenharen in ons bed vind, geniet ik van haar gezelschap.

De dag dat mijn zus langskwam, vond ik het niet meer prima. Het leek alsof ik al mijn slaap voor een heel jaar had weten te verbruiken en ik was meestal tot midden in de nacht klaarwakker. Een gesprek met Martha was heel aangenaam maar ik miste net die ene verrassende opmerking die de dag deed dansen. Ik kreeg weer zin om iets te doen maar er was niemand om me te vertellen over een nieuwe film of interessante wandeling.

‘Hoe lang geleden is het dat je voor het laatst iets met iemand ging drinken?’ De zin van mijn zus ploegde door mijn hart als een slagersmes. Snel had ik eroverheen gepraat. Het was onzin dat het mij niet lukte om contact te maken. Nog maar een jaar geleden had ik tientallen vrienden omhelsd op de begrafenis van Alex!

Maar de zin van zus bleef knagen. Nieuwe mensen ontmoeten was wellicht een optie. Ik moest een plek vinden waar men zomaar iets met elkaar gaat drinken, waar het verschil tussen bekenden en onbekenden onbelangrijk is. Een camping. Daar zou ik voorzichtig een drankje met iemand drinken.

Martha barst uit in schel geblaf. Een jongen in een slobberende onderbroek loopt uit het rode tentje naar de toiletten. Ik ben niet de enige die denkt dat 's nachts niemand kijkt. Dan drink ik mijn drankjes, voer ik gesprekken met een denkbeeldige gast en timmer ik de gaten dicht waarin Alex kan verdwijnen. Met

[p. 28]

overdreven gebaren verberg ik dat het alweer een jaar geleden is. De afgelopen tijd heb ik een aardige souplesse ontwikkeld in het op tafel zetten van twee glazen. Heel handig werp ik daarna een priemende blik op de ansichten. Op reis, bezig aan een langdurig bodemonderzoek, ja, interessant, wat u zegt. En dan zal ik een avond lang over Alex vertellen. Moeiteloos.

Martha blaft nog een keer en duwt de caravandeur open. ‘Sssssst,’ sis ik tegen haar. Maar ze stopt pas wanneer de jongen de deur van de wc achter zich dicht trekt. Samen lopen we de caravan weer in. Mijn biertje staat nog steeds op tafel. Ik heb er niet eens aan gedacht een opener te pakken. Wanneer ik straks iemand een biertje aanbied, zal die natuurlijk wel verwachten dat ik zijn drankje openmaak. Het zou stom zijn iemand uit te nodigen en het meteen al met zoiets te verpesten.

Martha en ik hebben net ontbeten in de weide naast de camping. Misschien maak ik vanaf nu elke ochtend een fikse wandeling. Uit het rode tentje klinken de stemmen van mijn jonge kampeerburen. Soms stuiteren hun woorden in de lucht, soms giechelt één van hen terwijl de ander vertelt. Zo klonk het als Alex en ik 's ochtends in bed praatten. Hoe zou het klinken wanneer ik met Martha praat?

‘Vanavond is het weer zo'n feest, laten we erheen gaan,’ hoor ik het meisje zeggen. Dat is waar. Elke woensdag organiseert de camping een diner van buikspek, friet en zoveel wijn als je drinken kunt. Elke donderdagochtend zie ik de lege plastic bekertjes langs de weg, af en toe wat braaksel, soms luister ik naar een dronken vrijpartij. Je zou denken dat mijn veertig jaren mij van zo'n avond buitensluiten. Maar vanuit mijn caravan zie ik de gasten die van en naar het campingrestaurant lopen. Vrolijke mannen en vrouwen van een leeftijd waarbij mijn veertig jaren verbleken.

Vanavond heb ik vrij, het drinken laat ik over aan de feestvierders. In het dorp heb ik een puzzel van de vallei gevonden. Duizend stukjes met heel veel lucht. Ik schiet al op. Er is bijna geen grijs meer over en alle wolken liggen op tafel. De jongen die ik 's nachts wel eens zie loopt naar het rode tentje. Alleen. Hij is luidruchtiger dan anders. Misschien is hij dronken en op zoek naar een halflege fles voor de tent, of hoopt hij dat ze wakker wordt. Misschien hoopt hij dat iemand anders nog op is. En nog wat met hem drinkt.

Voor mij staat whisky, rode wijn, appelcider en bier. De glazen glanzen want ik heb ze vanochtend omgespoeld. Maar ik vraag hem niet binnen. Hij zit voor de tent en rookt een sigaret. Dan hoor ik hoe hij zijn vriendin zachtjes wakker maakt. Ik zal nog even naar hun verliefde gegiechel moeten luisteren.

Bij het licht van mijn olielamp drink ik bordeaux en speel ik patience. Buiten klinken opgewonden stemmen en regeldruppels die op het dak tikken. Applaus en een lichtflits die mijn flessen verlicht. Gelukkig kan mijn caravan goed tegen onweer; de camper van mijn buren heeft een antenne op het dak en zal zeker als bliksemafleider werken. Een paar weken geleden sloeg de bliksem vlak naast de camping in, vol in het veld met de paarden van de campingeigenaar. Van hun gehinnik schrok ik niet maar ik schrik wel van de damesstem die elke avond door de wand van mijn caravan krast. Giechelend hoor ik haar vragen waar haar glas gebleven is. Misschien heeft de campingbaas een oogje op haar. ‘Anaïs? Anaïs?’ hoor ik hem soms dronken roepen. Zoiets.

‘Anaïs!’ roept hij ook vanavond. Ik denk aan Martha. Ik begrijp niet waarom mannen achter een drankorgel als deze Anaïs aanlopen. Buiten blaft Martha

[p. 29]

zachtjes. Ze blaft nooit zacht. Ik zal straks eens kijken. Eerst het spel afspelen. Het klinkt alsof iemand naast de caravan op de grond gaat zitten. Misschien is het Martha? Zacht gesnik. En voetstappen die heel duidelijk in de richting van de caravan lopen. ‘Anaïs!’ Alweer roepen ze dat mens. Er is rumoer buiten. Maar sinds ik Alex de ambulance in heb gedragen, laat ik me niet van streek brengen. Ik wil mijn patience rustig uitspelen en mijn wijn drinken. Als het spel uit is, zijn de stemmen nog niet verdwenen. Ik begin opnieuw. Dan hoor ik voetstappen verdwijnen. Martha blaft ze na en springt onhandig de caravan in. De vacht rond haar bek kleeft in bloederige plukken. Dan bedenkt ze zich en loopt weer naar buiten.

Ze kijken vast allemaal naar haar, maar ik doe helemaal niets. Ik zit in mijn spijkerjurk aan tafel en kijk naar de rij lege flessen op het aanrecht. Ik zou ze kunnen uitnodigen om sorry te zeggen en wat te drinken aanbieden. Om het goed te maken. Maar ik wacht. Het meisje in het rode tentje heeft dezelfde spijkerjurk als ik. De vorige ochtend heb ik haar daar bijna op aangesproken. Nu is het beangstigend dat daar in de groep mensen buiten mijn kartonnen muren iemand dezelfde jurk als ik draagt. Alsof de afstand tussen hen en mij is afgepakt, maar ik toch ben verstoten.

Ik wil naar buiten kijken, maar omdat ik de gordijnen niet durf te openen, kijk ik in de spiegel. Mijn donkere krullen zijn strak naar achteren gebonden met een rode speld. Op mijn lippen zit nog een restje lippenstift, om mijn nek draag ik een sjaaltje. Ik zie er niet uit zoals je zou verwachten van iemand die zich al weken in haar caravan verstopt. Dan vlijt Martha haar bloederige kop in mijn schoot.