Hollands Maandblad. Jaargang 2007 (710-721)

[p. 9]

Blingblingpoëzie
De glossy wereld van de poetry slam
door Emma Burns

Ongeveer tien jaar geleden is de poetry slam naar Europa overgewaaid uit Amerika. Ook in Nederland werd deze vorm van wedstrijd tussen dichters al snel omarmd, en tegenwoordig is er elke week wel ergens een ‘poëzieslag’. Het principe van de slam is simpel: tussen de vijf en acht dichters staan om beurten tussen de drie en vijf minuten op een podium (vaak in een café) om eigen werk voor te lezen of beter nog: uit het hoofd voor te dragen. Een jury kiest de beste van het stel.

Maar voordracht is niet genoeg, dan lijkt het teveel op gewone aloude poezieavondjes. De slam draait om de performance; die moet spetterend zijn, en zinderen van uitstraling en overtuigingskracht. Zonder act ben je geen echte slammer. Bovendien is het niet verstandig te slammen met gedichten waar je na drie weken nog steeds nieuwe beelden in ontdekt. Het jonge, glossy, intellectuele blingbling publiek begrijpt graag meteen wat er gezegd wordt, liefst nog voordat het gedicht is uitgesproken. Zo is een slam een vrolijke manier om de modale nrc. next-lezer tussen de biertjes door nog wat poetry light binnen te gieten.

De poëzie slam is kortom hip en sexy en trendy, en ik doe er graag aan mee. Er bestaat zelfs een officieel Nederlands Kampioenschap Poetry Slam. Een paar steden houden elke maand of om de maand een voorronde, waarna één keer per jaar een stedelijke finale volgt (de Grand Slam), en de winnaar daarvan gaat naar de Nederlandse kampioenschappen (de Grand City Slam). Naast de eeuwige roem, de torenhoge status en de Gouden Albatros-trofee is daar vijfhonderd euro te winnen. De droom van iedere slammer.

Een slam werkt simpel. Doorgaans zitten drie zichzelf poëziekenners noemende poëziekenners in een jury die samen met het publiek, dat stemt met briefjes of applaus, beslist welke dichters doorgaan naar een tweede en soms derde ronde.

Bij het bekende Zinderslam te Utrecht gaat het iets anders. Hier stemt het publiek netjes na de eerste ronde op hun favoriete deelnemer, waarna de jury toch helemaal zelf beslist wie er doorgaat, ongeacht de publieksstemmen. De jury van Zinderslam weet het steevast beter, want bestaat al jaren uit dezelfde vrijwilligster van Het Poëziecircus (dat Zinderslam en ook het nationaal kampioenschap organiseert) en nog wat dichters die zichzelf dichter noemen en redacteuren van blaadjes die ik niet ken. Deelnemers en publiek spoelen hun verbazing over de gang van zaken doorgaans met onverminderd enthousiasme weg.

Dat deed ik ook, maar toen moesten de juryrapporten nog komen. Opmerkelijk aan Zinderslam is dat in die juryrapporten de beoordeelde poëzie niet zelden verkeerd wordt geciteerd, als die al wordt geciteerd, want dik-

[p. 10]

wijls blijft het bij de mening van de jury over wat ze meenden te horen. Zo ging het ook bij de voorlaatste Zinderslam, een paar maanden geleden. De jury stak van wal door de gedichten van een der deelnemers te typeren als ‘rolstoelpoëzie’. Toen kwamen nog een aantal citaten van gedichten die de jury opmerkelijk vond. Zoals de strofes: ‘Weet je nog / toen je nieste / en toen we zochten / naar je tanden.’ Hé, die was van mij, geloof ik, hoewel in mijn gedicht stond: ‘Weet je nog / toen je nieste / en wij maar zoeken / naar je tanden.’ Maar voordat ik iets had kunnen zeggen, riep een jurylid door de voorzitter heen dat die ‘rolstoelpoëzie’, eigenlijk ‘draagstoelpoëzie’ moest zijn. De stemming kon toen al niet meer stuk.

Gelukkig was er meteen hierna ‘Slam Zeist’. Een heel degelijke en gezellige poëzieslag in ‘Tap en Happerij De Schavuit’, en net als Zinderslam op zondagmiddag. Er was een hoofdzakelijk vrouwelijke jury die bepaald sympathiek was. De mannelijke deelnemers kregen extra consumptiebonnetjes en in de juryrapporten ging het grotendeels over de poëzie van de deelnemers. Ook won de dichter met de meeste stemmen van het publiek de publieksprijs! Bij sommige slams is de publieksprijs een leukigheidje om in je zak te steken, maar in Zeist betekent het dat je ook door mag naar de grote stedelijke finale.

Ik mocht optreden in Zeist omdat ik tweede was geworden bij een voorronde. Toen was ik de hemel in geprezen vanwege originaliteit, humor en sensualiteit, en dus kwam ik nu met nieuwe setjes vol originaliteit, humor en sensualiteit op de proppen, dacht ik. Whembemtenkjoemem, het ging lekker. Met onder andere deze:

Schatje

Wat ben je lief
als je niet met je mond
maar wangen en kin eet

en tijdens het rennen
ongecontroleerd boert
en scheet

of op nog geen meter afstand
je neus uitgebreid en
ongegeneerd zonder zakdoek leegt

maar je bent nog het liefst
als je met paars aangelopen
hoofd schokkend en zwetend
bitterwit sap in mij loost.

Dit keer vond de jury mijn poëzie ‘te voorzichtig’. Bovendien meende de jury van SlamZeist dat men in mijn poëzie te weinig ‘een statement’ hoorde. Een derde kritiekpunt was dat ik er ‘leuk uitzie’.

Hé, dat laatste bezwaar tegen mijn gedichten herkende ik. Precies hetzelfde had de jury van PoetrySlam Haarlem mij een paar weken eerder voor de voeten geworpen. Toevallig werd een lid van die jury nu in Zeist als winnaar uitgeroe-

[p. 11]

pen, de zichzelf reldichter noemende reldichter Pom Wolff (meervoudig slamwinnaar en jurist, soms in rechtzaken waarin hij zelf de hoofdrol speelt).

Die Haarlemse slam in Café Cicero was trouwens ook om andere redenen erg leerzaam. Ik was uitgenodigd er op te treden samen met de grootheden uit het slamcircuit zoals Gijs ter Haar, ‘Kapitein Lafbek’, ‘Roop’, Paul Roelofsen, Juvu de Ruiter, Laura Demelza Bosma en Sander Koolwijk. Van die laatste twee zat hun uitgever in de jury, Henk van Zuiden, naast reldichter Pom Wolff en een grappenmaker met een sik die Frank Starik bleek te zijn.

In Haarlem krijgt elke deelnemer na zijn optreden meteen van de jury te horen wat die ervan vindt. Voordeel is verder dat de deelnemers niet alleen consumptiebonnen krijgen maar ook een reiskostenvergoeding, en dat is in de wereld van de slam een grote zeldzaamheid. Het gebeurt bij mijn weten verder alleen in Amersfoort, waar ik met mijn debuutoptreden ooit de publieksprijs won. Ik dacht toen nog dat het om mijn poëzie ging en niet om het korte rokje dat ik daarna nooit meer op slams gedragen heb.

Haarlem leek even op de slamhemel. Er waren mooie optredens van mooie dichters gevolgd door mooie commentaren van Pom Wolff en Henk van Zuiden van uitgeverij Holland die de Windroosreeks uitgeeft. Ze citeerden zinnen juist, ze citeerden zelfs hele strofen juist, en ze leken het allemaal te begrijpen. Alleen het juryrapport na de tweede ronde, voorgelezen door Frank Starik, viel wat tegen. Hij had het vooral over het microfoongebruik en de in zijn ogen grappige namen van de deelnemers, en richtte zich tot mij met de kritische opmerking dat ik ‘een lekker ding’ was (dit zei hij diverse malen) en dat ik ‘alleen maar over seks dichtte’.

[p. 12]

Bij het handje schudden achteraf zei ik hem dat ik zijn kritiek niet begreep omdat slechts één van de negen gedichten die ik had voorgedragen over seks ging. Starik lachtte een beetje meewarig en meldde me: ‘Ik heb vanmorgen nog geneukt, dus dat kan het niet zijn.’

En er was nog iets opmerkelijks bij de PoetrySlam Haarlem. Aanvankelijk kondigde de jury aan dat ‘Kapitein Lafbek’ en de onder begeleiding van haar eigen uitgever/jurylid Henk van Zuiden aangetreden Laura Demelza Bosma doorgingen naar de finale van deze voorronde. Gierend van spanning volbrachten ze de beslissende slag, om een minuut erna al te horen dat de jury eigenlijk allang had besloten dat Laura de eerste prijs had gewonnen, en dat de finale voor de sier was geweest. Men had tijdens de slam even de regels veranderd, dat spaarde alweer tijd.

Moe na zo'n dag vol oorspronkelijkheid in de bijna-slamhemel, stond ik 's avonds op het station Haarlem om de drie uur durende reis richting huis en mijn dochtertje te ondernemen. Aan het loket bleek de enveloppe met reiskostenvergoeding leeg te zijn. Alweer een grapje. Shit, nu kon ik geen kaartje kopen.

Uiteindelijk kreeg ik van medeorganisator ‘Pandorra’ de helft van het beloofde bedrag, wat Pom Wolff als reiskostenvergoedinguitdeler me wel gunde, omdat ik zo zeurde. Nou ja, de laatste trein had ik intussen al gemist. Gelukkig zat mijn dochtertje bij een goede oppas die wel nog een nachtje extra wilde.

Verder deed ik nog twee Slams in Amsterdam: Helmers en de bekende Festina Lente. Bij die laatste kreeg ik de juryprijs tijdens een voorronde en mag terugkomen voor de jaarfinale. En Helmers bleek helemaal geen poetry slam te zijn maar een bloedserieuze poëzie-voorleeswedstrijd. Dat merkte ik pas toen ik met mijn slam-set oog in oog stond met de juryleden Anne van Amstel (dichter), Adriaan Krabbendam (dichter en ooit uitgever) en ‘Linguina’ (partner van meervoudig slamwinnaar en jurylid Sven Ariaans). Die vonden mijn voordracht goed en mijn gedichten ‘niemendalletjes’. Toen ze erachter kwamen dat drie van die niemendalletjes in Hollands Maandblad werden gepubliceerd, kreeg ik alsnog een uitnodiging om weer eens wat voor te dragen in de toekomst.

Dat ik over een maand mijn laatste slam-optreden zal hebben in de jaarfinale van Festina Lente, heeft niets te maken met mijn enthousiasme over het verschijnsel, over het publiek, over de jury's, over hun verslagen van de voordrachten en over hun oog voor oorspronkelijkheid. Slams ontroeren me: er ontstaan en stranden relaties tussen mensen die elkaars panische ‘was ik goed?’ of ‘dit keer schreeuwde ik toch niet te hard?’ stilzwijgend verdragen, tot ze zelf aan de beurt zijn. Ik ken geen wereld met zoveel wentelruimte voor ego's. En voor humor: tussen de poëzieslagen door worden op internet de meest bloederige ruzies uitgevochten tussen slam-collega's, compleet met psychiatrische dossiers, adresgegevens en buurvrouwen van slagers van nichtjes die weten van slippertjes.

Echt waar: slams zijn reuze cool, jong, hip, sexy, glossy en blingbling - en heel af en toe ook nog een beetje poëtisch.