Hollands Maandblad. Jaargang 2007 (710-721)

[p. 22]

Stilte
door Marc den Elzen

‘Je bent een lul,’ zegt Josefien. Ik sta op en loop naar de keuken. Ze zal nog wel een keer lul tegen me zeggen. Of klootzak. Maar ik heb nu even zin in een biertje. Kijk, daar zegt ze het al. Volgens mij gaat er ook een glas tegen de muur in scherven. Misschien moet ik nu iets terugzeggen. Nee, laat maar. Ik praat mijn leven lang al. En wat heeft dat opgeleverd? Ik pak een biertje uit de koelkast, wip de dop eraf en neem een slok.

Ze staat in de deuropening naar me te kijken. Moet ik vragen wat ze wil? Maar ik weet wat ze wil.

‘Misschien moet ik een besluit nemen,’ zegt ze.

Ik loop zwijgend langs haar terug naar de woonkamer en ga op de bank zitten. De televisie staat uit. Waarom zet iemand op zaterdagavond om half tien 's avonds de televisie uit? Ooit zei iemand tegen me dat ik een droom moest hebben. Een gezin, een verre reis op z'n tijd, een heus boek geschreven, een prachtige job. Zij wil natuurlijk een leuke vriend. Iemand die doet wat zij wil, nou ja meestal want op bepaalde momenten ook juist weer niet (meestal, want op bepaalde momenten moet het juist weer niet). Er moet een bepaalde spanning zijn. Een beetje, niet te veel. Truttenbellenspanning. Het verlangen naar truttenbellenspanning is de ziekte van deze tijd. Spanning is voor mij een verhaal over een meisje dat tegen een bal wil trappen, maar het niet durft. En na tweehonderd bladzijden doet ze het. Zoiets vind ik mooi. Dat weet niemand. Ook Josefien niet. De truttenbel.

‘Thijs,’ zegt ze, ‘zeg iets.’

Ik kijk haar aan. Wat moet ik zeggen? Wat wil ik zeggen? Ik wil helemaal niets zeggen. Ik heb een relatie met haar, en de eerste jaren waren we gelukkig. Omdat wel elkaar niet kenden. Toen wilde ze nog niet dat ik een verlengstuk van haar was. Nu ben ik een huishoudelijk apparaat dat moet doen wat zij wil. Neuken op dinsdag, en vrijdag. Boodschappen doen op zaterdag. En eens in de twee weken op zondag naar Kudelstaart.

‘Verdomme, Thijs. Ik praat met je. Waarom wil je niet mee? Waarom zeg je het nu pas?’

En dan weet ik het: ze zal me nooit begrijpen. Wat ik ook zeg. Dat ik dat meisje op het voetbalveld zie, dat ik droom van zo'n boek, dat kan haar geen moer schelen. Misschien zal ze zeggen dat ik soms mooie ideeën heb, poëtische zelfs. En dat ik gevoelig ben, af en toe. Dat soort shittige vrouwenpraat.

‘Thijs,’ zegt ze, ‘als je niets wilt zeggen, dan, dan, dan ga ik naar boven. Ik hou van je.’

Ik knipoog. Het gaat vanzelf. En wat zij doet, gaat waarschijnlijk ook vanzelf. Ze gaat naast me zitten, slaat haar arm om me heen en trekt mij onder de woorden ‘o Thijsje’ naar zich toe. Ze zoent me op mijn wang, op mijn mond maar omdat ik niet meegeef, stopt ze en kijkt me aan.

‘Thijs,’ zegt ze, ‘ik weet niet wat je wil. Waarom zeg je niets? Waarom zeg je niet wat er aan de hand is? Hou je nog van me?’

En dan knik ik.

[p. 23]

‘Waarom zeg je niets?’

En dan haal ik mijn schouders op.

‘Thijs,’ zegt ze, ‘zeg iets. Zeg verdomme iets.’

En dan gaat het volkomen vanzelf: ik open mijn mond en schud gelijktijdig mijn hoofd. Ik zie de schrik op haar gezicht. Het gezicht dat ik zo vaak heb gezien en dat eigenlijk weinig uitdrukkingsvormen kent. Zoals ze bij het koken kijkt, zo kijkt ze ook bij het neuken.

‘Thijs, kan je niet meer praten?’

Er klinkt zelfs lichte paniek door in haar stem. Op een blaadje schrijf ik met een blauwe ballpoint: Sorry. Kan een mens zwijgen? Zal er niet altijd dat gevoel zijn dat je iets moet zeggen? Dit ben ik: je hebt naar me te luisteren. Ik praat, dus ik ben. En als ik zwijg? Besta ik nog, denk ik nog? Denkt een mongool dat ook? Denkt hij ook: ik denk, dus ik besta...

‘Thijs, je maakt een grapje.’

Op het briefje schrijf ik: Het lukt niet, ik kan niets zeggen.

Ik pak een tweede biertje uit de koelkast en kijk door het keukenraam naar buiten. Waarom willen de mensen dromen? Ze willen een doel stellen, en dat doel moeten ze bereiken. Gehaald. Gelukt. Ik wilde heel graag een kind. Ik wilde heel graag die auto. Ik wilde heel graag dat huis. Na de dromen is er alleen shit. Bij elke gerealiseerde droom ga je een stukje verder dood.

Dit kan ik niet bij haar kwijt. Het probleem is niet zozeer dat we niet met elkaar kunnen praten, het probleem is dat we met elkaar praten. Daar gaat het mis.

‘Thijs,’ zegt Josefien, ‘ik geloof niet dat je niet kan praten. Je bent aan het zieken. En laten we niet vergeten waar het over ging. Jij wilde niet mee naar mijn ouders.’

Josefien, schrijf ik, sorry. Ik ziek niet. Ik ga morgen mee naar je ouders.

Ze kijkt me verbaasd aan. En dan is er een grote glimlach bij mij. Bij haar. Ik buig me naar haar toe en zoen haar lippen. Ja, nu wil ik zeggen dat ze lief is. Ik wil je beminnen, schrijf ik. Josefien kijkt me aan. Grote ogen. Zoen. Ze zoekt met haar hand mijn broek op. Rits open, sjorren maar. Van de drie vriendinnen die ik heb gehad, kan zij het verreweg het best. Naar boven, denk ik, kleren uit, neuken maar.

‘Thijs,’ zegt ze, ‘ik ga morgen wel alleen.’

Ze schaamt zich, denk ik. Nu ik niet praat, schaamt ze zich. Ik sta op, zij staat op. We staan tegenover elkaar op de stenen plavuizen die belachelijk duur waren. Ik glimlach, zij glimlacht. Dan trapt ze hard tegen mijn schenen. Ik open mijn mond, maar schreeuw niet. Ik doe dat wat een man hoort te doen.

‘Je slaat me,’ zegt ze verontwaardigd.

Ik probeer haar klodder spuug te ontwijken. ‘Je slaat me, lul,’ zegt ze.

We gaan allebei weer zitten.

‘Je kan echt niet praten,’ zegt ze na een lange stilte. ‘Het is niet gespeeld.’

Ik schrijf op een briefje dat ze het nu begrijpt. Die trap deed pijn, dat moet je niet nog een keer doen.

‘Sorry,’ zegt ze, ‘ik kan het niet geloven. Je moet naar de dokter. Of denk je dat het vanzelf overgaat? Misschien kun je morgen al wel weer praten. Ja, ik weet het zeker. Gewoon even goed slapen. Maar hoe moet het met je werk?’

Programmeren doe ik zwijgend, schrijf ik. Opnieuw open ik de koelkast. Dop nummer drie ligt op het aanrecht. Het is goed voor een mens om te zwijgen. Ons leven staat te veel in het teken van geklets.

[p. 24]

‘Het gaat over,’ zegt ze. ‘Je moet maandag naar de dokter gaan. Die kan naar je stembanden kijken. Die zal dan wel iets geven. Straks is het een gezwel waardoor je niet meer kan praten. Dat zou toch kunnen, Thijs. Doe je mond eens open.’

Ik neem een slok van mijn biertje. Zij kijkt in mijn mond en zegt dat ze niets ziet.

‘Straks kan je nooit meer praten,’ zegt ze. ‘En ik hoopte nog wel dat je me ten huwelijk zou vragen. Nu moet het met een briefje. Thijs, je moet het wel op een leuke manier doen.’

Typisch Josefien, denk ik, hier maakt ze zich druk over. Dat het met een briefje gaat. Misschien heeft ze wel meer angsten. Dat we bij haar vrienden zijn en ik niks zeg. Mensen hebben niet een relatie om iemand liefde te geven. Ze willen alleen liefde ontvangen, ze willen dat andere mensen denken: goh, zij heeft het goed voor elkaar. Dat andere mensen denken: hij zal haar beschermen, ik moet haar niet lastigvallen.

‘Thijs, je kijkt somber. Is er iets? Misschien moet ik ook een briefje gebruiken. Dat is wel zo eerlijk. Maar ik wil praten. Ik was zo boos op je. Zo vreselijk boos. Misschien heb je daarom wel je stem verloren. Je kan soms zo gevoelig zijn. Dat vind ik goed aan je. Maar je hoeft echt niet altijd gevoelig te zijn.’

Precies, denk ik. Ik moet de arm om haar schouders zijn, dat is alles. En misschien moet ik praten om geruststellende woorden tegen haar te zeggen. Om te zeggen dat ze mooi is, dat ze lekker heeft gekookt, en dat ik van haar houd. Ik moet zeggen dat ik niet bij haar weg zal gaan. En omdat ik dat zeg, neemt ze al de andere dingen die ik zeg voor lief. En misschien wil ze wel dat ik praat, omdat ze bang is voor de stilte.

Josefien, schrijf ik, sorry dat ik niet meer kan praten.

‘Het geeft niet,’ zegt ze. ‘Het gaat over. Ik weet het heel erg zeker. Morgen, overmorgen, we kunnen weer samen lachen. We kunnen weer samen praten. Ik ga wel alleen naar mijn ouders. Ik zeg dat je ziek bent. Of dat je iets voor je werk moet doen. Je hoeft er niet bij te zijn. Misschien moeten we even op google kijken. Misschien kunnen we dan al een middeltje vinden of zo.’

Jezus, wat zegt ze nu weer. Ik schud mijn hoofd en schrijf: Misschien is het een straf van God.

‘Waarom?’ zegt ze. ‘Wat een onzin. Waarom zou God jou willen straffen? Of zou Hij mij willen straffen? Dat ik... Nee. Nee. Dat kan het niet zijn.’

Ze gaat met haar hoofd in mijn schoot liggen. Zo ziet ze het dus. Dat zij gestraft wordt met een man die niet kan spreken. Misschien moet ze echt straf hebben voor wat ze zegt. Het eeuwige gelul van haar. Heb ik tegen haar wel de dingen gezegd die ik wilde zeggen? Is het juist niet zo dat ik de dingen verzwijg die ik moet zeggen. Dat ze oud en lelijk is geworden. Dat haar borsten hangen. En het belangrijkste: ze houdt niet oprecht van me. Misschien gaat een mens wel het liefst in zee met iemand van wie hij eigenlijk niet houdt. Echt houden van is gevaarlijk. En we willen geen gevaar maar alleen bevestiging van onze identiteit. Als hij maar hoort dat hij bestaat. Ben ik ook zo? Moet ik niet een conclusie trekken?

‘Ik blijf van je houden,’ zegt ze. ‘Al duurt het lang. Het maakt me niets uit, Thijs. Echt. Je hebt gelijk, je kan blijven werken. En we kunnen met briefjes praten.’

Ik streel door haar haren. Ja, we hebben niet geleerd dat we weg moeten gaan. We durven niet. Er moet een grens overschreden worden, en we rekken die grens

[p. 25]

instinctief steeds verder op. Je bent een slap karakter als je te vroeg conclusies trekt: dan ga je de confrontatie uit de weg, dan heb je bindingsangst. Echt alleen zijn, kon dat maar.

‘Je huilt,’ zegt ze, ‘je huilt, Thijs. Je bent gewoon even je stem kwijt. Je zal op een gegeven moment weer met me kunnen praten. En dan kan je zeggen dat ik mooi ben, dat ik lief ben. En ik kan het van jou zeggen. En jij kan zeggen: vind je dat echt? En dan zal ik zeggen: ja. En dan kan jij zeggen: wat fijn. Ik ben gelukkig. Dat kan je dan zeggen. Maar nu kan je het schrijven, Thijs. Op een briefje.’

Ik haal diep adem door mijn neus. Wat is mijn droom? Zweeg zij maar.

Dan pak ik mijn flesje en gaat alles vanzelf. Ik geniet zelfs even van haar blik, die eindelijk nieuw en onbekend is.