Hollands Maandblad. Jaargang 2006 (698-709)

[p. 31]

Door de wind
door Ilse Bos

Nu, dacht Marte, nu moet het. Ze deed een stap de kamer in en stak de band naar voren in de richting van Titus.

‘De verzorgingstehuizen.’

‘Ah. De verzorgingstehuizen,’ zei Titus. Hij stond op, dat wel, hij deed een stap, hij pakte de band aan, hij glimlachte. ‘Mooi. Leuk. Vast weer degelijk. Altijd degelijk, de reportages van Marte.’

‘Ja, altijd,’ zei Isa vanuit de hoek terwijl ze prutste aan de ritssluiting van haar laars. ‘Het kan wel pas na de Week van het Geluid.’

‘Wat?’ vroeg Titus.

‘De uitzending. Van de verzorgingstehuizen.’

‘O. Ja, natuurlijk.’

Marte aarzelde of ze nu nog iets moest zeggen of geacht werd te vertrekken. Ze besloot zwijgend te knikken, draaide zich om en liep zo vlug mogelijk naar buiten. Alles liever dan zoals die andere keer dat ze bij Titus' kamerdeur had staan dralen. ‘Marte,’ had hij gezegd, en zij, snel, blij dat hij haar iets wilde vragen: ‘Ja?’ En hij: ‘Tot ziens Marte!’

Ze was op tijd, er stond nog niemand bij de pilaar naast de deur van het klaslokaal. De enige plek waar je niet steeds werd weggeduwd. Welke kinderloze idioot had die schoolgang toch zo smal ontworpen.

De deur werd opengegooid en de kinderen stortten zich naar buiten. Daar had je Boris, hij schreeuwde het lied ‘Herfst, herfst, wat heb je te koop’ en stompte zijn vader tegen zijn been.

‘Herfst, herfst,’ schreeuwde ook Evie, ze liep vlak achter Boris en wilde ook stompen. Marte sprong opzij. Ze bonkte met haar heup tegen de elleboog van Boris' vader.

Hij zei niets. Lul.

Evie in haar jas hijsen. Met haar andere hand broodtrommel en beker in het rugzakje proppen. Aan alle kanten schreeuwden kinderen langs haar heen. Als laatste de juf. ‘Ja, ze zijn lekker druk. Er komt zeker storm.’

Storm, ja, dacht ze buiten. Als er nou eens storm kwam. Hoeveel opnames had ze nou al? Wind door korenveld. Wind rond bergtop in Amerika. Wind in bladeren op parkpad. Drie. Storm in Nederland had ze nog niet.

‘Mamma,’ zei Evie, en duwde tegen haar been, ‘mamma, ik wil dat Boris bij me komt spelen.’

Het plein was bijna leeg. ‘Boris is allang naar huis. Je moet het voortaan eerder vragen.’

Op de fiets kon ze niet horen of het water in de gracht al geluid maakte. Evie huilde stug door.

Ze zette haar fiets tegen de gevel, tilde met één arm Evie eraf en gaf haar werktuiglijk een kus. Evie klemde zich ineens vast en duwde haar wang tegen de hare. ‘Knuffelen,’ commandeerde ze.

[p. 32]

Ik ga het verdomme doen, dacht Marte, terwijl ze met haar vrije hand naar haar sleutelbos zocht. Ze had ook nog het IJsselmeerriet, en die krakende oude bomen. Vijf. En het flapperende plastic van de nieuwbouwhuizen en de wind om de hoek van de torenflat. Zes, zeven. En toen die keer dat ze de microfoon uit het dak van Wilberts auto had gehouden. Acht. Twee opnamen van storm in Nederland erbij en ze had precies genoeg. ‘Tien Gedaanten van de Wind’, verzon ze.

Marte Feenstra in de Week van het Geluid.

‘Mamma,’ riep Evie beneden, ‘mamma, ik krijg mijn jas niet los.’

Naar beneden. Jas uitsjorren. Uit ongeduld kleine klapjes tegen de billen van Evie geven die nog altijd niet normaal de trap op kon lopen: rechtervoetje omhoog, linkervoetje bijtrekken, rechtervoetje omhoog, linkervoetje bijtrekken. Dan de radio aan en nog net horen van de aan de kust krachtige wind uit het noordwesten, aanzwellend tot storm, windkracht 10. Boven land zware windstoten. Juist. Juist. Titus bellen Titus bellen Titus bellen.

Ze danste door de kamer. ‘Nou,’ had Titus gezegd. ‘Oké. Maar dan moet je wel verdomde snel zijn. Zondag ben ik op de redactie, kun je het dan laten horen?’

Ja, had ze gedacht, ja, ja en ja. Maar ze had koel gezegd: ‘Oké. Tot dan’. Ze greep Evie en liet haar door de kamer zwieren. ‘Je gaat vannacht bij opa en oma Friesland logeren.’

Aan het begin van de Afsluitdijk was Evie in slaap gevallen, scheefgezakt tegen de tassen met kleren en knuffels en speelgoed. Haar mond hing een beetje open. Tasjeskind.

Buiten langs de weg de rij betonnen dingen - vroeger had ze die ‘dijkwachters’ genoemd. Aan de Friese kant van de dijk precies dezelfde als aan de Hollandse kant. Alsof de dertig kilometer dijk er helemaal niet toe deed.

Ze had natuurlijk weer belachelijk veel meegenomen voor Evie. Alle knuffels. Nachtlampjes. Twee pyjama's voor als ze er een nat plaste. De lievelingshanddoek met het beertje. Voorleesboeken. Lego. Regenpak. Zwemvest. Laarzen. Gewone schoenen. Pantoffels. Gewone sokken en dikke sokken voor in de laarzen. Tandenborstel, tandpasta, eczeemcrème, kinderparacetamol. De roze kam. Alsof ze gingen emigreren. Shit! Speldjes en elastiekjes vergeten.

Rechts het IJsselmeer. Met zwanen. Veel te mooie arrogante kutvogels.

Toch een beetje blijde verwachting toen ze de straat inreed. Dat je 32 jaar kon worden en dat nog niet had afgeleerd. Ze parkeerde de auto. Hier zit ik, dacht ze. In mijn eigen tweedehands van vijftien jaar oud, maar toch. Mijn kind achterin. Ze slaapt. Ik zal haar straks naar binnen dragen en dan gaat ze huilen. Ik eet mee, groente, aardappelen en vlees. Vanillevla toe. Dan ga ik weg. Ik rij naar Amsterdam want daar woon ik. Ik maak een reportage over de wind. Zondag laat ik hem aan Titus horen. En dan, daarna, waarom ook niet, dan gaan we wat drinken samen.

Ze keek naar buiten. Friese straat. Gele klinkers. Geen stoep. Daar had je Jannie van de overkant, met haar blonde stekels.

‘Hoi!’

‘Hoi!’

Blonde stekels moest je hier hebben. Haar haar waaide voor haar gezicht toen ze Evie uit de auto tilde. Ze wankelde het tuinpad op en maakte een hand vrij om op de bel te drukken.

[p. 33]

emotieorgaan

Haar moeder spreidde haar armen. ‘Kom maar meisje.’ Evie klemde zich met armen en benen vast.

‘Ik ga eerst wel even zitten.’

Haar moeder trok haar schouders op. ‘Moet je de spullen niet uit de auto halen?’

‘Ik zeg toch dat ik eerst wel even ga zitten.’

Zo snel dus. Zo snel niet blij meer.

De lakens waren glad en koud toen ze die over het bed spreidde. Achter haar knarste het raam aan zijn haak. Ze verspreidde de knuffels van Evie over het bed. Een overbevolkt eilandje in de lege kamer. Verder een stoel, nog van de oude eethoek, en het boekenrekje. Twee mappen met Donald Ducks. Pitty naar kostschool. Marjolein redt zich wel Een vrolijke logeerpartij.

Door de open kamerdeur zag ze de slaapkamer van haar ouders, aan de andere kant van de overloop. Het ouderlijk bed. Zo strak kreeg zij de lakens er nooit omheen.

Ze leunde met haar wang tegen het raamkozijn. Het IJsselmeer rook brak. Ze hoorde het water slaan tegen de granietblokken. En in de bomen, bij de jacht-

[p. 34]

haven, de wind. Daar kwam hij, ze kende dat nog. Het ruisen dat aanzwol tot de laatste boom, je maag kneep zich samen, de stilte tijdens de aanloop over het grasveld, en dan, toch nog onverwacht, de aanval op het huis. Uit alle macht probeerde de raamhaak zich los te rukken.

Lege achterbank.

Ze had het verantwoord opgelost. Niet gezegd dat ze allemaal leuke dingen ging doen, misschien wel naar het zwembad, dat ze lekker veel tv zou mogen kijken. Nee, ze had haar arm om Evies schouders geslagen, gezegd dat het inderdaad niet leuk was, maar dat het nou eenmaal moest, dat ze er het beste van moest zien te maken, twee nachtjes slapen, en als ze wilde mocht ze altijd bellen.

Maar eigenlijk was dat nog veel erger, hoe Evie verstandig, bleek en haar snikken inhoudend in de deuropening had gestaan.

En dan haar moeder die gevraagd had: ‘Moet je in de stad werken vannacht? In je eentje?’

Haar moeder was haar vorig jaar nog komen opzoeken. Op haar vrije reisdag. Op het Centraal Station klemde ze een zwart nepleren buideltje tegen zich aan, dat met een riem om haar heupen was gesnoerd. ‘Van pappa moest ik de portemonnee hierin doen,’ zei ze.

In de tram bleek dat de grote rode huishoudportemonnee bijna niet door het ritsje naar buiten kon. Aan alle kanten persten passagiers zich langs hen. Ongeduldig had ze een kaartje gekocht bij de conducteur. Zo zonde van het geld. Haar moeder zei het wel drie keer. Ze had toch speciaal van te voren een roze strippenkaart aangeschaft.

De brok in haar keel zat er nog en daar kwam het andere eind van de Afsluitdijk alweer aan, 140 reed ze, ze moest stevig remmen, voor het smalle gedeelte langs de dijkwachters.

Ze draaide de radio aan. Half zeven, praatprogramma van Titus. Zijn stem was er meteen, alsof hij vlak achter het knopje had zitten wachten. Hij introduceerde een gast. Het publiek applaudisseerde. De gast maakte een grap. Titus lachte.

Ze had die grap wel eens eerder gehoord. Ze drukte op de keuzeknop. Andere zender. Put your sweet lips, a little closer, to the phone. Goed liedje.

Ter hoogte van Hoorn werd de regen gezellig. Geratel als op een tentdak. De storm rukte aan de auto, maar ik zijn lekker sterker, dacht ze. Ik grote sterke squaw. Ze zong. Ze was op weg naar Amsterdam en ze ging een reportage maken, over de wind.

Aan het IJ was niemand. Helemaal voor niets stonden de stoplichten rood en groen te worden. Op de kade slordige bomen, hun bladeren één kant op gewaaid.

Ze parkeerde half op de stoep en rende naar de waterkant. Daar lagen ze te wachten, brave geluiden. Ze hoefde straks haar microfoon maar open te zetten en ze zouden binnenstromen, Flobbeflobbeflobbe. Fwjiew. Zwoesj. Klaboeng. Prijswinnende stormgeluiden.

En dan iets met bomen, in het park. Het mooiste zou zijn als er een omwaaide.

Thuis was het stil. Ze had meteen haar opnamespullen bij elkaar kunnen zoeken. Maar ze at eerst een gevulde koek. Ze zapte tot kanaal 34 en terug en trok

[p. 35]

ondertussen twee broeken aan en uit. Toen ze ook nog naar de badkamer liep om haar tanden te poetsen, merkte ze het pas. Ze gedroeg zich alsof ze naar een afspraakje moest.

Oké Marte.

Ze had zin om tegen de opnametas te schoppen. In plaats daarvan controleerde ze of de microfoon veilig in zijn gepolsterde vakje zat. Extra accu, keurig. Windjack aan en regenbroek. En bergschoenen, bij gebrek aan kaplaarzen. Tas om.

Aan de overkant kletterde een fiets tegen de stoep. Half negen. Evie lag vast al een uur in bed. Ze zag haar ineens voor zich. Warm ademend hoopje in lege logeerkamer.

Oké Marte. Fijn zo. Ze liet zich met haar regenbroek op de bank zakken. De opnametas bonkte tegen de leuning. Heel goed. Ga maar huilen.

Met haar duim duwde ze zo hard op de telefoontoetsen dat het wit werd onder haar nagel. Haar moeder hoorde het natuurlijk weer niet. De enige persoon ter wereld die de telefoon nog op de gang had hangen. Straks werd Evie nog wakker. Pas na negen keer overgaan het wantrouwige ‘Hetty Feenstra?’

Nee natuurlijk had Evie niet meer gehuild. Je was nog niet de straat uit of ze was al stil. Heel lief naar bed gegaan. Een wonder dat ze kon slapen, met al die knuffelbeesten.

‘Ja. Oké. Dan ga ik nu aan het werk.’ Waarom zei ze dat? Ze schopte tegen de bank. Alsof haar moeder zou zeggen van goed zo, meisje, doe dat, ga dapper op pad, verdien de kost voor jezelf en je kind, maak die verbluffende reportage die al je collega's paf zal doen staan, ik weet dat je het kunt, ik ben nu al trots op je.

Haar moeder zei iets anders. ‘Ik hoef haar toch niet op te nemen vannacht?’

‘Op te nemen?’

‘Om haar te laten plassen. Je hebt het zeiltje toch wel op het bed gelegd?’

Het zeiltje.

Het zeiltje, onder in de linnenkast.

Waarom moest de storm zo tegen haar huisdeur tekeergaan? Alsof het de enige huisdeur ter wereld was. Ze stond onderaan de trap in het halletje. Ze voelde hoe de wind zich aan weerszijden van de deur door de kieren wrong. Ze rook hem, brak.

Ze ging zitten op de trap. Evie had vandaag twee glazen appelsap gedronken. Een beker melk. Een pakje yokidrink. Water bij het eten. En daarna had ze vast nog een glas limonade gekregen. Of twee.

Haar vader zou het gehuil als eerste horen. Hij zou haar moeder wakker maken. Haar moeder zou gaan kijken. Wat zou ze doen met de natte matras? Vast niet omdraaien, met een dikke handdoek eronder, zoals ze zelf zo vaak deed. Evie zou midden in de nacht onder de douche moeten.

Die regenbroek kon weer uit. Ze stroopte hem met een hand naar beneden, probeerde hem met een voet verder uit te trappen, hij bleef om de bergschoenen hangen, ze wankelde schuin achterover, op de trap. De broek kraakte toen ze hem over haar schoenen trok.

Purmerend. Hoorn. Schagen. Dijkwachters. Stapvoets reed ze inmiddels. Water langs het raam. Het was niet eens regen, het was Waddenzee die over de dijk was geslagen.

[p. 36]

Op de radio praatte een actrice. Ze draaide de stem weg, de storm nam de vrijgekomen ruimte meteen in. Ordinair loeiend.

Nu luwde het even. Ze moest zich schrap zetten. Met haar handen om het stuur geklemd wachten. Tegensturen en niet van de weg afschieten als de hoos ging liggen.

De parkeerplaats bij het monument. Ze moest nog eens bellen. Dat ze eraan kwam.

De wind hoorde je hier niet aankomen. Hij was er gewoon ineens. Kon een auto zomaar omwaaien? Straks lag ze hier met haar wielen omhoog.

Ze belde niet. Ze wist niet wat ze moest zeggen.

Kutzeiltje.

Ze gooide de auto weer op de dijk. Woewoewoe en nog eens woe. Altijd zou ze hier blijven rijden. Ze hadden het eind van de dijk aan het begin vastgeplakt. Ze bleef op dezelfde plek, de dijk draaide onder haar door.

Daar. De Friese dijkwachters. Ze smeet zich ertussendoor.

Nu nog tot het einde van de straat. Het gele woonkamerraam. Planten in rode potten, olifantenmobile, vitrage.

Ze belde hard aan, twee keer. De wind trok haar jas naar achteren, ze had alleen nog mouwen aan.

Het verbaasde gezicht van haar moeder.

Ze zei dat ze opnamen had gemaakt op de Afsluitdijk. ‘Heel stom. Pas in Amsterdam bedacht ik dat je een storm het beste kunt horen op de Afsluitdijk.’

‘Hoef je tenminste niet door die stad, bij nacht en ontij,’ zei haar moeder met een stil lachje. ‘Ik heb alleen niks voor je om op te slapen. Die oude matrassen heb ik net vorige week weggedaan.’

Ze deed de slaapkamerdeur onhoorbaar achter zich dicht.

De lakens hingen naar beneden. De nachtlampjes zaten niet in het stopcontact. Floep en Bollie lagen op de grond. Maar in het bed Evie. Opgekruld. Ademend. Alles goed, dat kon ze zien. Kon ze dat zien? Ja, dat kon ze zien.

Is dit mijn kind, dacht ze. Dit is mijn kind. Hoe is het mogelijk. Ik kan haar achterlaten en dan gaat ze slapen, in een bed in een lege logeerkamer. Dat kan gewoon. Toen ze een baby was, liet ik haar in het autostoeltje zitten als ik moest tanken. Als ik dan terugkwam, zat ze er nog, precies hetzelfde. Je kon zo'n stoeltje ook aan de rand van een afgrond zetten. Of op de stoep bij een vreemde. Of boven in een schattig roze kamertje. En dan pas twee weken later weer gaan kijken. Dat kon. Dat gebeurde.

Verbazend dat ze hier op de bedrand kon gaan zitten en over een vlechtje aaien. Dat Evie zich omdraaide en haar wang op haar hand legde.

De tuinstoelkussens waren nog gebloemder en dunner dan ze had gedacht. Als ze zich omdraaide, gleden ze weg op het zeil. De blauwe slaapzak had ze nog mee gehad naar Griekenland in de zomer voor ze ging studeren. Die was er in de tussentijd ook niet dikker op geworden. Ze kende dat. Als je ging liggen dacht je, dat zal wel gaan. Dan, na een paar minuten, de eerste rillingen. Kippenvel. Meer rillingen. En dan de zekerheid dat je de hele nacht wakker zou liggen.

Het zou nog kunnen, opnamen maken buiten. Maar dan moest ze eerst Evie

[p. 37]

wakker maken, haar bed afhalen, het zeiltje neerleggen, Evie weer in slaap krijgen. Haar ouders zouden het zeker horen.

Zoiets zou Isa nooit overkomen. Die had in elk geval een fatsoenlijke slaapzak bij zich gehad.

Op haar mobieltje was het half twee. Ze duwde met haar duim langs de namenlijst tot ‘Titus thuis’. Titus thuis, zijn brede etage bij Artis, niet dat ze er ooit binnen was geweest, vanaf de straat zag je alleen een bruine boekenkast. Ze was vorige maand bijna met haar fietswiel in de tramrails geschoten toen ze omhoog keek naar zijn raam.

Ik ben Marte, 32, en ik slaap met mijn mobiel.

Het Oosterpark. Kramp in haar kaken. Van het tanden op elkaar klemmen. Van het uitleggen aan haar moeder dat ze nu echt terug moest naar Amsterdam. Haar opnames monteren. Wat een heen en weer gesjees - maar dat gaf niks, dat hoorde bij het vak. Het zwijgen van haar moeder dat ze haatte.

De Afsluitdijk lang manieren bedacht om de reportage af te maken. De ochtend na de storm, was dat iets? Dat de stilte na de storm zo nietsig is. Maar dat was dus gelul. Niks dat ze kon laten horen.

‘Klootzakken,’ schold ze tegen de dijkwachters.

Van de Afsluitdijk tot Amsterdam Evie die ‘klootzakken’ riep tegen de auto's en de motorrijders en tegen de wegwerkers op de vluchtstrook die takken aan het wegvegen waren.

Het Oosterpark. Voor al uw verpeste zaterdagen. De schommel duwen en de draaimolen, die piepte en zwaar aanliep. Een leuke blonde pappie die glimlachend naar zijn draaiende peuters keek zonder een poot uit te steken. Lul.

Moest ze straks al die tassen uitpakken die ze onderaan de trap had gekwakt.

Titus al gebeld.

‘O. Nou. Dan niet. Geeft niks hoor.’

‘Nee.’

‘We krijgen het ook wel vol met het materiaal van Isa.’

‘Ja. Dat zal wel.’

Evie rende over het gras.

‘Weeeeet ik’, zei ze, op de waarschuwing voor de hondenpoep.

Dat was het nieuwste. Weeeeet ik.

Aan de andere kant een omgewaaide boom. Wortels die zielig om zich heen wezen. In de kruin klommen al drie kinderen rond.

Ze keek toe zonder iets te zien.

Ineens zat Evie aan het eind van een tak. In slow motion zag ze hem ombuigen, Evie achteroverzakken, de handjes die los glipten, de val, de bons die door haar heen schoot, alsof ze het zelf was die in het grind smakte.

Ze stond al naast haar. Ze zag al dat het niet erg was. Kon ze dat zien? Ja, dat kon ze zien. Evie huilde niet eens.

‘Godverdomme, Evie wees toch eens voorzichtig!’ Ze schreeuwde het, de andere kinderen waren ineens stil.

Met een ruk aan haar kraag trok ze Evie omhoog.

Nu huilde ze wel.

Zij zelf ook trouwens.