Hollands Maandblad. Jaargang 2005 (686-697)

[p. 36]

Geflest
Avonturen in de liberale wijnhandel
door Florus Wijsenbeek

In De Kaukasische krijtkring schrijft Bertold Brecht: ‘De graanhandelaar liet zijn zoon medicijnen studeren om hem een goede handelsopleiding te geven.’ Ik begrijp volledig wat hij bedoelt. Hoewel mijn echtgenote uit een doktersfamilie komt en ikzelf uit een familie die tot twee generaties terug in de handel zat, is commercieel inzicht mijn gezin volledig vreemd. Voor succes in de negotie heeft men een harde leerschool nodig, liefst een waar men wat leert over zelfmedicatie, want builen en schrammen loopt men onherroepelijk op. Dat bleek toen ik ooit een poging in die richting heb ondernomen.

Dat kwam zo. We waren door vrienden van ons uitgenodigd voor een verblijf in hun vakantiewoning in Umbrië. Ik vertelde dit aan de voorzitter van de Italiaanse Liberale Partij, Giovanni Malagodi, die ik destijds bijstond in de redactie van een verkiezingsprogramma voor de Europese Liberalen in de campagne van 1979. Hij stond erop dat ik hem kwam bezoeken in zijn buitenhuis in de chiantistreek van het aangrenzende Toscane.

Zo'n uitnodiging slaat men ongaarne af. Zeker als men weet dat Malagodi directeur was van de Banca Commerziale in Milaan, lid van het Huis van Afgevaardigden en het Europees Parlement voor de pli, de Partito Liberale Italiano, herhaalde malen minister van Financiën, Voorzitter van zijn partij, later Senator, met de uitzonderlijke status ‘voor het leven’. Een formidabele figuur kortom. Zijn buitenhuis, de Fattoria del'Aiola, was dat niet minder. Voor Nederlandse begrippen gaat het om een kasteel. Gebouwd op een bastion uit de elfde eeuw, dat toentertijd bestemd was als grensverdediging tijdens de voortdurende strijd tussen Florence en Siena. Als die steden elkaar weer eens te lijf gingen werd Aiola als openingszet in de brand gestoken. Het huis dat nu op het bastion staat, dateert dan ook pas uit de negentiende eeuw, toen de onderlinge gevechten gestaakt werden en onder het Koningshuis van Savoye de Italiaanse eenwording zijn beslag kreeg.

Malagodi had het huis redelijk goedkoop verworven omdat de omliggende landerijen de wettelijke bestemming ‘veeteelt’ hadden gekregen en niet zoals alle andere in de streek ‘wijnbouw’. Het was natuurlijk voor de minister van Financiën een koud kunstje om die bestemming veranderd te krijgen. Zo begon hij zijn wijngaarden, maar het duurt dan nog jaren voordat de ranken een bruikbare oogst opleveren. Daar wist Malagodi wel wat op: hij kocht wijn bij zijn buren en bottelde die onder zijn eigen naam. Dat leverde dan wel niet zoveel op als eigen wijn, maar vestigde wel zijn naam, die toch al bekend was, maar nu ook als leverancier van chianti die het kwaliteitskeurmerk ‘Gallo Nero’ (Zwarte Haan) mocht dragen.

Zo kwam het dat wij - mijn echtgenote en ik en onze zoon van zes - tegen lunchtijd op de Fattoria van Malagodi aankwamen. Eerst moesten we de wijngaarden, de persen, de kelders en de bottelarij bekijken. Vooral mijn zoon vond dat machtig interessant. Eerlijk gezegd kon ik er het bijzondere niet aan afzien. Vervolgens lunchten wij in de familiekring, en daar kon ik het bijzondere aan afzien. Ik had al jaren met Malagodi gewerkt, maar zijn familie werd nogal verborgen gehouden. Meestal deed hij zich vergezellen van deftige dames zoals de gravin Macchiavelli of de markiezin Premoli, waarvoor hun hoorndragende echtgenoten dan als dank tot senator werden verheven.

De echte Mevrouw Malagodi was een lieve oude dame, van Duitse origine, met blauw haar. Ze stierf later op hoge leeftijd, waarna Malagodi op zijn vierentachtigste opnieuw huwde met een jonge blom van 56. Zijn zoon was ook bankier, de ongetrouwde dochter dreef de wijngaard en doet dat nu nog. Nog interessanter was wellicht

[p. 37]

het feit dat het eten werd opgediend door een echte butler met witte handschoenen die zo vergeeld waren, dat je het verschil met de als voorgerecht opgediende soufflé nauwelijks kon zien.

Na de lunch was het voor de Italianen tijd voor de siësta en togen de Hollanders weer naar hun vakantieadres. Bij het afscheid zei Malagodi nogal achteloos tegen mij: ‘Ik heb een paar doosjes wijn in je auto laten leggen, een met wat oudere jaren en een met de oogst van vorig jaar. Als je die lekker vindt, moet je maar een paar doosjes bestellen.’

Wat doet men in zo'n geval? Allereerst gaf ik een gedeelte van de wijn, als dank, aan mijn gastheer in Umbrië. Een en ander viel danig in de smaak, en eenmaal thuis bestelde ik een tiental dozen wijn met het voornemen daarvan weer een gedeelte aan dezelfde gastheer van die zomer door te geven omdat die de wijn zo aangenaam vond. Reeds na een luttel aantal dagen kwam een grote vrachtauto voorrijden van de expediteur Smuling-De Leeuw, familie van een goede vriendin van mijn echtgenote, met de doosjes Fattoria del'Aiola. De rekening, ter plekke te voldoen, bleek zo'n drie gulden per fles te bedragen, niet echt een bedrag om van wakker te liggen. Toen ik ze overhandigde aan onze gastgever vroeg hij mij, ondanks dat het een gift was, hoeveel ik ervoor betaald had. Dat viel hem mee en hij stelde voor dat we meteen nog maar een bestelling plaatsten. Een gedeelte konden we dan aan vrienden en bekenden doorverkopen.

Weldra verscheen de firma Smuling alweer, ditmaal met vijfentwintig dozen. De rekening bleek ditmaal op slechts 2,95 gulden per fles neer te komen. Dat kon onze goedkeuring wegdragen: hoe meer besteld, des te goedkoper. Dit bracht ons op een idee. Waarom, zo hielden we elkaar voor met een zonderlinge glinstering in onze ogen, zouden we niet een echt handeltje beginnen met deze wijn, in plaats van alleen onze directe omgeving voor een vriendenprijsje te bedienen. Dit klonk ons als muziek in de oren en al snel mijmerden we over gouden bergen en een zorgeloze toekomst. Hier bleek reeds dat wij geen van beiden medicijnen hadden gestudeerd, maar de verschrikkelijke consequenties daarvan konden wij nog niet vermoeden.

Sterker nog, aanvankelijk leken de gouden bergen binnen handbereik. De medebedenker van de chiantihandel had nog een lege bv liggen, waarin ik en onzer beide echtgenotes als directeur toetraden. Daar gingen we eerst maar eens, het nuttige met het aangename verenigend, een flink aantal fiscaal aftrekbare directiediners houden in diverse Haagse etablissementen telkens met een gratis monsterfles van onze wijn in de hand voor de uitbater. Bovendien, vanwege Malagodi's erevoorzitterschap van de Italiaanse Liberalen, plaatsten we een advertentie in het vvd-blad, waarin we deze wijn in bloemrijke taal aanbevalen voor vijf gulden de fles, met de extra mogelijkheid van een eigen etiket bij grote afname.

Om de inkoopkosten te drukken, bestelden we tweehonderdvijftig dozen. De vrachtauto van de firma Smuling was navenant groter, en de chauffeur navenant minder behulpzaam en toeschietelijk. Waar ons magazijn was, wilde hij weten, en waar de knechten om uit te laden, want dat hoefde hij zelf echt niet te doen. Op mijn antwoord dat er geen magazijn was en al helemaal geen knechten, wilde hij desnoods een kwartier wachten op hulptroepen mijnerzijds, anders zou hij de deuren openzetten en de lading gewoon op de stoep van mijn huis in het Haagse Statenkwartier dumpen.

Omdat men de buren niet wil ontrieven, wist ik alsnog de hulptroepen te ronselen. Die bestonden uit niet meer dan de voltallige directie: mijn compagnon, ikzelf en onze echtgenotes. Het uitladen kon beginnen, waarop ik iets waarnam dat ik niet eerder en ook sindsdien nooit meer heb gezien. Het ging om dozen van niet zes, niet twaalf, maar van achttien flessen! Zo onmiddellijk konden we daar niets aan doen want die vrachtauto moest leeg. Binnen de kortste keren liet de chauffeur ons achter met 250 dozen van achttien flessen elk, dus 4500 flessen chianti. Eerst vulden wij doos voor doos de kelder, en toen die geheel vol was tot aan gelijkvloers, kwam daarna de gang aan de beurt, en daarna de vestibule. Uiteindelijk stond het daar zes dozen hoog aan beide zijden, en kon er nog net iemand tussendoor. Rood van inspanning en wit van schrik telefoneerden we meteen naar Italië. De reactie van Malagodi was politiek, Italiaans en ministerieel: ‘Achttien flessen per doos? Hebben ze dat op de Fattoria gedaan? Nou toch! Ik zal ze aan hun oren trekken. Maar nu ik je toch aan de lijn heb, je hebt de vorige zendingen nog niet betaald.’

Op mijn luide protesten dat ik dat rechtstreeks aan de deur bij de vervoerder had betaald,

[p. 38]

kreeg ik te horen dat dit uitsluitend het vervoer betrof, de flessen zelf waren nog eens zo duur. Dus ik diende gaarne drie gulden de fles alsnog naar Italië over te maken en dan kreeg ik echt een vriendenprijsje, als troost omdat hij me er nu een paar meer had gestuurd. Die kon hij natuurlijk wel terugnemen, maar dan moest ik zelf het vervoer regelen en betalen en dan zouden de eerdere leveranties wel de echte handelsprijs, meer dan vijf gulden de fles gaan kosten. Daar zaten we met ons goede gedrag, onze dromen van een bloeiende wijnimport, de directiediners en alles. De eerste schrammen als handelaren hadden we nu reeds opgelopen, en er was nog geen fles verkocht.

In een wanhopige poging tot het beperken van de verliezen, heb ik toen een beetje misbruik gemaakt van mijn werk. Bij elke bestelling die binnendruppelde van vvd-leden - van een half doosje in Groningen tot een fles of wat in Maastricht - belden we met het verhaal dat iedereen toch wel wist dat Italianen niet zo heel betrouwbaar waren en dat de flessen helaas uitgekomen waren op 6 gulden en een kwartje, en dat wie een doos had besteld nu achttien flessen kreeg in plaats van twaalf, maar dat ze uiteraard niet verplicht waren ze onder die voorwaarden te nemen. Nadat ik ook nog uitvoerig vertelde over mijn harde werk voor de liberale zaak in het Europarlement, streken de meesten de hand over het hart. Zelfs toen was die prijs voor een eerste klas Italiaanse wijn niet eens echt veel. Maar dan moesten ze nog wel bezorgd worden in Groningen en in Maastricht, en dit stelde ons voor een logistiek probleem.

Nooit heb ik zoveel spreekbeurten aangenomen in de meest afgelegen hoeken van Nederland als toen, zelfs in gaten waar electoraal voor de vvd geen droog brood te verdienen viel en voor liberale politiek in Europa al helemaal geen belangstelling bestond. Maar ik insisteerde, ook als er niet veel toehoorders zouden komen, ik moest en zou de blijde boodschap verkondigen (en in de buurt de bestelde flessen afleveren). Zo verdwenen de bezorgkosten geruisloos in de gedeclareerde onkosten voor mijn politieke zendingswerk.

Ik moet eerlijk toegeven dat het wel een beetje in de gaten liep. In de partij werden al snel wenkbrauwen gefronst als ik weer op pad ging met een auto volgeladen met wijnflessen. De schoonzuster van mijn handelspartner, die in de Tweede Kamer zat, werd zelfs door haar fractievoorzitter Hans Wiegel, zelf met de dochter van een wijnhandelaar getrouwd, ondervraagd of zij soms iets met deze beunhazerij van doen had.

Uiteindelijk heeft mijn handeltje mij een lieve duit gekost. Toch bleken we er nog genadig vanaf gekomen, want toen ik een echte expert en vakman, die Italiaanse wijn importeerde, van mijn malheur vertelde, vroeg hij als eerste of ik veel gebroken flessen had gehad en of ik eigenlijk ook wel een verzekering voor de lading had afgesloten. Bij hem kwam regelmatig de helft van de flessen gebroken aan, als de lading al niet geheel of gedeeltelijk ergens onderweg gestolen werd.

Neen, ik moet deemoedig toegeven dat ik een liberaal ben zonder handelsinstinct. En ik besef nu dat marktwerking ook slachtoffers kan opleveren. En omdat ik noch mijn compagnon medicijnen heeft gestudeerd, rest ons slechts één manier om onszelf te genezen van de zucht tot commerciële avonturen. Wij hebben allebei nog één fles staan, en die reiken we elk jaar aan elkaar uit als we het niet langer aftrekbare directiediner houden van onze droomonderneming.