Hollands Maandblad. Jaargang 1988 (482-493)

[p. 35]

Infernále, búffo, maestóso
Guido Lauwaert

Letters op een blad is het mooiste wat er bestaat. Als ik een boek of een blad ter hand neem, kijk ik eerst naar hun vorm, hun karakter, hoe ze tot elkaar staan, tot de ruimte van de pagina en pas daarna begin ik te lezen. Woorden, zinnen, alinea's, hoofdstukken, telkens opnieuw probeer ik hen te ontdekken op dezelfde wijze zoals ik voor de eerste maal een naakte vrouw zag.

Nadat een blad afgelezen, een boek uitgelezen is, ben ik een pond depri, hoewel ik nog dezelfde minuut een nieuw blad, hetzelfde halfuur een nieuw boek pak, voorzichtig, om het blad, het boek niet bang te maken.

Dit is altijd zo geweest. Ik heb mezelf niet anders gekend. Ik ben wel veranderd, heb gesleuteld aan mijn gedrag, ik ben ouder geworden, dommer, maar het blad, het boek, ter wille van de letters, heb ik immer met dezelfde gepaste eerbied behandeld.

U kan dus wel begrijpen hoe fier ik was toen ik mijn eerste schrijfmachine versierde. Ik was elf jaar. Maandenlang had ik mijn ouders getipt dat ik graag wou typen, maar, in de volksbuurt waarin wij gevangen zaten vond mijn vader een schrijfmachine pretentie, zeker voor een nietsnut net goed genoeg om te gaan werken, en mijn moeder tokte met haar breinaald op mijn vingers en spoorde mij aan om eerst schoon te leren schrijven.

Omdat zij mij niet begrepen en niet verder zagen dan de lagere school aan de overkant van de straat, kocht ik stiekem via een bon van een postorderbedrijf mijn eerste draagbare schrijfmachine.

Eénmaal een kleine som en elf keer een iets grotere. Dit leek mij redelijk en haalbaar. Vooral de clausule, dat ik de machine tien dagen op proef mocht gebruiken alvorens de koop inging, vond ik geweldig.

Toen de machine arriveerde waren mijn ouders niet echt kwaad. Ik wist allang het onderscheid te maken tussen hun volle en hun lege woede, dus, wat ik aanhoorde stelde mij gerust. Ze waren zelfs een beetje fier, had ik de indruk.

Wel moest ik zelf zorgen voor de afbetaling, en aangezien ik niet kon sparen (volgens vader) moest ik maar wat meer naar Marraine gaan (volgens moeder) wiens lieveling ik was (zei vader) hoewel zij de meter was van mijn broer (zei moeder).

Dit lukte slechts ten dele. Gelukkig verhuisden wij naar de andere kant van de stad en raakten verlost van zowel afbetalingen als aanmaningen. Het was toen 1956. Dergelijke firma's waren nog niet ingesteld wanbetalers te achtervolgen.

Ik heb vele jaren van mijn portabele Remington junior genoten. Nu nog zie ik haar blinken voor de geest en nu nog word ik week als ik denk aan onze voortreffelijke samenwerking.

Er blijft niets over van wat zij en ik samen presteerden, maar zij was mijn eerste schrijfgeliefde, begrijpt u? Ik verloor haar door een vlucht voor schuldeisers, wat niet de eerste en de laatste keer zou zijn.

Telkens als ik vlucht laat ik alles achter en begin in een andere Vlaamse stad van voor af aan zonder ooit nog een stap in de richting van het verleden te zetten.

Mijn tweede machine was een bureaumonster. Als ik mij niet vergis was het een Torpedo, een van de markt geduwde concurrent van Underwood, op zijn beurt opgeslokt door zijn Italiaanse neef Olivetti.

Uit liefde voor de letter en het gedrukte woord had ik mij verhuurd aan Olivetti en verkocht schrijfmachines aan onderwijzers, zelfstandige boekhouders, winkeliers en kleine bedrijven die nooit groter zouden worden dan zeven man, omdat ze Vlamingen waren en derhalve niet verder dierven kijken dan hun parochie.

Door de overname bij een verkoop van een elektrische werd het zwarte monster mijn eigendom. Het was hoogtijd. Als secretaris van De Noordster, een toneelvereniging op haar retour, moest ik typen. Hoe kun je anders een middenstander lijmen om op de achterkant van de toegangskaarten te staan in ruil voor de kostprijs?

Na een paar jaar vloog ik bij Olivetti buiten. Ik had enkele machines verkocht en het geld in vrouwen en boeken belegd. Mijn

[p. 36]

gedrag vond ik hoogst normaal. Ik was tenslotte niet voor niets net eenentwintig geworden. En wat konden die Italianen nu hebben tegen vrouwen en boeken, met hun cultuur?

Uit wraak drukte ik een elektrische voor eigen gebruik achterover. Wat was ik fier!

Olivetti heeft immer oog gehad voor gecultiveerde design; mijn Praxix 88 was werkelijk het summum inter pares van de toenmalige bureaucultuur.

Helaas bleek zij technisch van kaduke kwaliteit. Al na twee jaar sloegen letters in de rol en de o en de u - twee overbeleefde lettertekens - waren slechts naar hun plaats te dwingen met behulp van een nijptang en een knie.

Op een nacht gooide ik haar door het raam en op een kat, net zoals ik met sommige vriendinnen had gedaan. Ja, in de liefde vliegt er heel wat op de kat. De kat gaf geen krimp; de Praxix 88 een enorme plastic-scheet, een kreet gelijkend op het artisanale anale geluid van een negentienjarige vrouw.

De volgende dag kocht ik in het Antwerpse tweedehandskwartier, op naam van de nieuwe vriend van mijn laatste gevlogen vriendin, mijn eerste IBM. Het was toen midden de zestiger jaren, er was volop weelde, facturen moesten niet cash worden betaald en betaalpasjes bestonden nog niet.

Wat een weelde zo'n IBM!

Geen typearmen meer maar een vervangbare bol om van lettertype te veranderen. Dreigbrieven konden nu in hun typisch schreefloze letter, vertrouwelijke met een cursieve en gedichten met een gracieuze schreefletter.

Ik kocht een ‘Presentator’, een ‘Courier’, een ‘Light Italic’ en een ‘Prestige Elite’. En geen carbonlint meer maar een ‘one-time-nylon-tape’. Zuiver zwart stonden de letters fier naast elkaar, rij-aan-rij, als soldaten op het eind van hun opleiding. Eindelijk bereikte ik het doel van mijn bedoeling. Nu nog leesbare literatuur verzinnen en dan hop, man, naar de Nobelprijs.

Helaas zit ik nu al aan mijn vierde IBM en mijn eerste boek moet nog verschijnen. Ik heb het werken voor derden al jááren opgegeven. Ik typ van zes tot eenentwintig uur. Ik heb de drie systemen geprobeerd: Qwerty, Azerty en vriendelijk. Ik heb zelfs blind leren typen na decennia doofstom te hebben aangeramd. Niets helpt.

Ik schaam mij tegenover mijn IBM. Om den brode voor haar, voor mij, moet ik 's nachts auto's stelen en lege huizen plunderen. Je zou versteld staan wat er van waarde in verlaten huizen achterblijft. Ik durf het haast niet zeggen, maar soms moest ik in dancings IBM-secretaresjes versieren om aan schrijflinten te geraken.

Ik zou over dit alles een boek, geen pocket, maar een boek kunnen schrijven, ware het niet dat mijn momentele IBM, model 6715, compact, betrouwbaar, veelzijdig en multifunctioneel, onbetrouwbaar en afunctioneel is geworden. Zij leed al enkele maanden door mijn werkkolisme aan overspanning, zag het typen niet meer zo zitten en vorige week - na een dag hoesten - kreeg ik op een ochtend geen levende letter meer uit haar.

Toen ik haar naar de Technische Dienst van haar moederhuis bracht zei de baliechef: Ha! Een zieke! Hij zou haar enkele dagen in observatie houden. Haar eens helemaal ontkleden.

Na enkele dagen belde ik naar de Technische Dienst. Waar bleef mijn geliefde...?

Ik moest begrijpen dat zij niet de enige was en zij zou wel klaarkomen. Ik moest eenvoudig wachten op hun seintje. Wachten, wachten! Wat dachten die kereltjes wel? En klaarkomen!?

Reeds acht dagen dool ik door mijn huis. Mijn nagels bijt ik weer af als langgeleden. Ik ben kortaf tegen mijn vriendin. Ik betrap mij erop, dat ik meer inzit met machine model 6715, dan met vrouw 62-08-12-354 IKVJ waarmee ik nu al zes jaar samenleef.

Ik kijk uit naar de terugkomst van haar die ik met mijn vingers bespeel en streel; die mijn gedachten in leesbare letters, woorden, zinnen, alinea's en hoofdstukken omzet en waaraan ik kan zien dat ik leef, dat ik meer ben dan een televisieaap.

Met tegenzin en houterig houd ik een viltstift in de hand. Ik schrijf op geel Amerikaans briefpapier, maar dit wordt niks, ik zie het, ik voel het.

Kom terug, model 6715. Ik mis je.

Ik zal maar acht uur per nacht werken en het weekend heb je vrij, beloofd.

Ik zal je wekelijks afstoffen en vanaf nu zal ik je elke ochtend met je housse toedekken zodat we elkaar bij avond weer fris ontdekken.

[p. 37]