Hollands Maandblad. Jaargang 1981 (398-409)

[p. 28]

Eiland van Calypso
Jan Siebelink

1.

‘Daar zat mijn broer.’ Arthur wijst op een tafel in de hoek van de eetzaal. ‘Ik was op hem gesteld. Ook na mijn huwelijk met Simone bleven we elkaar elke vrijdag ontmoeten. In een bar die “Sainte Nitouche” heette.’

‘Sainte Nitouche?’ lacht de kelner. ‘Mooie naam voor een bar.’

‘We dronken en we kusten elkaar. In de vroege ochtend gingen we naar zijn flat... Nee, we waren geen heilige boontjes. Ik zal u een foto laten zien.’

De taxi die Arthur hier heeft gebracht, rijdt de parkeerplaats af en draait de weg op naar Souillac. Een krijtwitte stofwolk daalt langzaam neer op de border met rode geraniums die het terras van de parkeerplaats scheidt. Hotel ‘Ile de Calypso’ ligt aan de D703 die Souillac met Sarlat verbindt en heel precies de loop van de Dordogne volgt. Vlak voor het hotel wordt deze weg gekruist door de smallere D61 die via de rivierbrug naar St. Julien de Lampon leidt, en, in noordelijke richting, naar Carlux. Aan de overkant van de rivier zie je het kasteel waar Fénélon zijn Telemachus schreef. Het kruispunt is verlaten. Eén uur in de middag. De drie rondgeknipte acacia's geven een kleine cirkel schaduw. Vanaf het terras, ook als je staat, is de rivier niet zichtbaar.

De kelner bekijkt de foto aandachtig. Arthur denkt: Hij zal van mijn leeftijd zijn. Midden vijftig.

‘Is dat de vrouw van uw broer?’

‘Dat is mijn vrouw. Ziet u dat Oscar voor haar geknield ligt, en Simones voeten in zijn schoot rusten? Ziet u wat mijn broer doet? Heel zorgvuldig lakt hij de nagels van Simone. Mijn vrouw hield van gelakte nagels. Ik heb dat niet tijdig in de gaten gehad.’

‘Een scherpe foto,’ zegt de kelner en geeft hem Arthur terug. De kelner slaat met zijn servet een vlieg weg. Op het kruispunt staat een richtingbord: Carlux 2.5 km.

‘Komt u wel eens in Carlux?’ vraagt Arthur.

‘Nooit meer. Het dorp is verlaten. Alleen madame Geneste woont er nog.’

Voorbij de aspergevelden, aan de overkant van de weg, verheft zich een imposante heuvel met abrupte flanken. De Puy d'Issolud. Als je de smalle vlakte oversteekt, kun je via een steil pad het hoogste punt bereiken. Vanaf het kale plateau is het uitzicht op de Dordogne schitterend. De rivier stroomt tussen kleine met veel groen en bloemen bedekte eilanden die mooie namen hebben: Ogygio, Ile de Calypso, Les Escouannes. Arthur waant zich op het plateau. Hij vertelt zijn zoon dat hier de Romeinse legerplaats Uxellodunum heeft gelegen.

‘Uxellodunum?’ vraagt Boris. ‘Uit Asterix?’ Boris draagt een blauw t-shirt waarop zijn naam staat gedrukt. Boris is twaalf. Hij is altijd bij zijn vader. Simone zei vanmorgen toen hij met hem naar de rivier ging:

‘Ik zou niet weten wat ik moest beginnen als jij er niet meer was. Als je maar even weg bent, vraagt hij: “waar is pappa?”’

‘Maar jij hebt Karin’, zei hij lachend en kuste Simone. Karin was toen vijf. Het licht op de kruising wordt scheller. Een grote zon staat pal boven de Puy d'Issolud. Het lijkt of op de heuvel vuren zijn ontstoken. Over de velden ligt een waas van purper.

‘Werkt u al lang hier?’ vraagt Arthur zacht.

‘Vandaag precies dertig jaar geleden. Ik ben hier gekomen op de dag van het ongeluk. In de rivier zijn twee kinderen verdronken. Ze hebben ze onder de brug uit het water gehaald. Hier lagen ze... Waar wij nu staan... ik heb de vader en moeder zien binnenkomen... Twee kinderen uit één gezin... Op die dag begon ik mijn werk in “Ile de Calypso”...’

Arthur Dornseiffer, voormalig corrosie-specialist bij Shell Nederland, achtenvijftig jaar oud, begint de helling naar Carlux te beklimmen.

2.

De weg stijgt in afwisselend lange en korte bochten. Op onregelmatige afstand staan notebomen. In het dal bloeien artisjokken. Arthur loopt zoveel mogelijk in de schaduw. Een scherpe bocht. De bomen maken plaats voor koningsvarens en gedrongen, bladerloze struiken die zijn begroeid met korstmos. De heuvelrug, die bij de rivier dichtbebost is, wordt kaler en loopt recht op de weg toe. Arthur denkt aan niets. Al die uren dat hij op parties een geestig causeur was, meende Simone ook (denkt hij) dat

[p. 29]

hij aan niets dacht. Weer een scherpe bocht. Een dorp vertoont zich, beheerst door de ruïne van een kasteel. Carlux ligt in etages op een helling, in een nest van groen. De weg verbreedt zich, loopt, tussen verlaten huizen door, versmalt en splitst zich voor een hoge muur waaruit steenbreekvarens groeien. Achter de muur ligt het kerkhof. Een richtingbord: St. Nathalène 12 km. Die kant op daalt de weg in lange golven, maar Arthur volgt een steil oplopende steeg, die na ongeveer vijftig meter op een rond plein uitkomt. Boulangerie Rochegude, Alimentation Testud, Charcuterie Molinard. Verbleekte namen op muren en puien. De winkels zijn dichtgetimmerd. In de kozijnen groeien distels met paarse bloemen. Door de ingegooide ramen van het postkantoor kan hij de rivier zien. Het ‘Hôtel de Carlux’ is afgebroken. Het was een laag gebouw met een serre van wit lakwerk. Hij logeerde er met Simone en de kinderen. Het gemeentehuis is nog herkenbaar aan de rode letters RF. Maar de Ecole Communale is ook verdwenen. Behalve die twee grote lege plekken is het plein niet veranderd. Het hek rond het monument voor de gevallenen van beide wereldoorlogen had toen al geen spijlen meer. Het bord ‘Interdit aux Nomades’ was toen al scheefgezakt. Het café van madame Geneste is er nog. Op het terras van kiezelsteen staan twee verroeste stoelen. Tussen café en bakkerij gaat een pad omhoog naar de ruïne.

Arthur vertelt aan Boris dat de Engelsen het kasteel in brand hebben gestoken. ‘Je kunt de brandvlekken nog zien.’

‘De Engelsen?’ vraagt Boris verbaasd. Arthur probeert het hem uit te leggen. ‘In 1137 trouwt Lodewijk, de zoon van de Franse koning, met Aliënor, enige dochter van de hertog van Aquitanië...’ Simone is intussen doorgelopen. Hij legt zijn arm om Boris heen. Naar het noorden vervagen de bergen van La Corrèze, in het westen verheft zich zich de fonkelende rode massa van een andere ruïne en voor hem ligt de vallei, een amfitheater van verwaarloosde wijnterrassen. In het zuiden, voorbij de voetbrug, maakt de rivier een lusvormige bocht, bijt in eigen staart. De vermaarde cingles!

Boris wijst. Waar de D703 - de weg naar St. Nathalène - zich van de hoofdroute losmaakt, verschijnt een auto. Ze onderscheiden merk en kleur als hij onder hen langsrijdt. Een rode Alfa. Arthur heeft nog niets in de gaten. Boris juicht. De auto volgt de smalle steeg, is even onzichtbaar, draait het plein op.

‘De auto van oom Oscar,’ roept Boris.

Carlux ligt onder hem. De heiningen rond de tuinen zijn wankel, de duivetillen onbewoond, de leisteendaken gehavend. Uit de deuren zijn de smeedijzeren kloppers verdwenen. Aan daken hoektorens zitten hier en daar nog geschilde dennestammen vastgebonden. In top, tussen dorre takken, een stuk karton met de woorden: Notre député, élu. Wind voert een zachte geur van artisjokken en lavendel aan. Hij wist niet dat een dorp zo verlaten kon zijn.

3.

Madame Geneste komt uit het café, blijft midden op het plein staan, een stoffer in haar hand. Ergens in het magere gezicht kleine ogen. Geen schouders. Ze loopt in de richting van de kerkhofmuur, maar haar armen doen niet mee. Tastend tussen plastic huisjes, poorten en grafkelders zoekt ze haar weg. Ze hurkt bij een graf en begint het stof van een zwarte steen te vegen. Arthur wacht op het terras van het café.

Bij Shell waren ze zeer in hun schik met zijn dissertatie ‘The enterprise in transition’. Een scheikundig ingenieur, een corrosie-specialist die een baanbrekende studie schrijft over een economisch onderwerp. ‘An analysis of European and American practice’, verscheen bij Tavistock Publications, London, New York, Toronto. Zijn dissertatie werd een handboek. In negen talen vertaald waaronder Chinees. Al vele malen herdrukt en voor economiestudenten over de hele wereld verplichte lectuur. Zijn toespraak tijdens het promotie-diner: ‘Dames, mijne heren...’ Als hij spreekt denkt hij niet, waaraan hij niet wil denken. Die avond praat hij veel. Geluid van praten om het denken te verhinderen. Als hij tenslotte vroeg in de ochtend opstaat om met Simone naar huis te gaan, valt hij zomaar om. De volgende dag herinnert hij zich - tot verbazing van Simone - geen woord meer. Na de promotie wordt hij al snel benoemd tot hoofd van de management service.

Zijn broer heeft Engels gestudeerd. Hij heeft er over gedacht hem de drukproeven van de dissertatie te laten lezen. Oscar zou dat graag voor hem gedaan hebben. Waarom heeft hij het hem niet gevraagd? Omdat Oscar daarmee zijn schuld zou kunnen verminderen? Wat Arthur hem niet gunt. Hij heeft overwogen hem voor de promotie uit te nodigen. Al hebben ze elkaar niet meer gezien sinds de vakantie in Carlux. Met Simone kan hij niet over Oscar praten. Vóór hun vakantie heeft Simone van hem willen weten of Oscar eigenlijk wel homosexueel is. Zij zelf is daar de laatste tijd niet meer zo zeker van. Na Carlux... als bezetenen hadden ze gewerkt. Simone deed archiefwerk, formuleerde, corrigeerde zijn Engels. The author wishes to express his gratitude to his colleagues in Royal Dutch Shell... To my wife. Vooral de hoofdstukken die de overgang van het begrip ‘economic man’ naar het begrip ‘pluralistische motivering’ analyseren, krijgen in de pers grote aandacht. Zijn laatste stelling had tijdens de promotie aanleiding gegeven tot een vermakelijke discussie: Bij de toepassing van de kantoortuin (Bürolandschaft) dient de mogelijkheid van betere con-

[p. 30]

trole als uitgangspunt te worden verworpen.

In die tijd leerde hij Myra kennen, een studente politieke wetenschappen. Zij meent dat de bewapeningswedloop voor steeds meer jongeren zo'n last voor het geweten is dat zij tot suïcide komen. Hij preciseert en meent dat het groeiend aantal zelfmoorden moet worden toegeschreven aan een modern mal du siècle. Uitputtende discussies. Met haar vertoont hij zich op parties van de Shell. Hem wordt te verstaan gegeven dat hij daar met haar niet welkom is. Hij neemt onmiddellijk ontslag. Vlak daarna wil hij Myra ook niet meer zien. Hij ziet dat ze verbijsterd is. Hij is dat zelf ook.

Simone en Arthur wonen in Zoeterwoude. Een bungalow aan het Jaagpad. Hun derde huis in twee jaar. Ze zijn op weg naar Den Haag en rijden langs de Schie. De autoradio staat aan. Dat is het eerste wat hij doet als hij in zijn auto stapt. Hij denkt aan Myra. Arthur zwijgt, is altijd bang dat het ene woord het andere zal uitlokken. Carlux moet vermeden worden. Rond Carlux zijn dikke muren opgetrokken, maar één woord is in staat ze omver te stoten. Simone heeft vanmorgen getennist. Hij heeft zelf gezegd dat ze weer moest gaan tennissen. Ze kwam lachend thuis. Hij rijdt harder. Arthur kent alle bochten van deze weg. Ze kijkt naar de kilometerteller.

‘Je rijdt honderdveertig.’ Simone grijpt zijn pols. ‘Arthur!’ Hij zou langzamer willen rijden, maar de snelheid neemt toe. Zon over de berm. Arthur kijkt haar snel van opzij aan, zet de radio harder. Voor hen rijdt een tractor die een wagen met boomstammen trekt. Hij heeft haar niet meer gehoord. Simone verwijderde zich zoals een visioen verdwijnt, abrupt, in een te schelle belichting die alles onsamenhangend en onlogisch maakt. Simone was op slag dood, hij kwam met de schrik vrij. Gekantelde auto in de berm. Hij heeft haar niet willen zien. Oscar vertegenwoordigde hem op de begrafenis. De tractor was er opeens, (legde hij Oscar uit) leek stil te staan op de weg. (Hij kuste Oscar hevig en klemde zich aan hem vast). Arthur vertelt niet dat hij meer gas heeft gegeven toen hij Simone hoorde schreeuwen.

‘Wilt u nog meer vertellen?’ Arthur denkt na.

‘... Ik herinner me dat ik als jongen al melancholiek was. Vooral op zomerse dagen. Ik wilde mijn vrienden niet zien en ging stiekem naar de zolder. Daar stond een grote kist waarin mijn moeder haar jurken van vroeger had opgeborgen. Als ik ze aantrok - zoveel mogelijk jurken over elkaar heen - verdween de melancholie.’

‘Nog iets...?’

‘Simone heeft me later verteld wat één van de diepere oorzaken van haar gevoelens voor Oscar was: Mijn broer had de faam dat vrouwen op hem verliefd werden. Daarom werd Simone het ook.’

‘Heeft u een broer?’
‘Dat heb ik u toch verteld?’
‘U zegt dat nu pas!’
‘Ik heb het natuurlijk over Oscar gehad. Als er iemand op de wereld is tegen wie ik opzie...’
‘Wat heeft hij dat u mist?’
‘Zijn vanzelfsprekende invloed op vrouwen...

4.

Madame Geneste staat voor hem. Ze geeft Arthur een hand. Een auto komt voorbij. De eerste sinds hij hier is.

‘U bent toch teruggekomen,’ mompelt ze. Hij houdt haar hand vast.

‘Woont u hier helemaal alleen?’

‘Er zijn alleen nog honden in Carlux.’

Een half uur later is Arthur op weg naar de rivier. Het water staat laag. In de bedding liggen gladde oranje stenen. Voorbij het midden zijn witte vlekken op het water zichtbaar. Het lijkt schuim. Schuim van massa's bloeiende wateranemonen. Er is niets veranderd. De boomstam ligt nog steeds in het water. Simone hield ervan op het uiteinde te zonnen. Hij trekt zijn schoenen en kousen uit en loopt het water in, dat tot zijn enkels komt. Met moeite kan hij zich in de stroom staande houden.

Arthur passeert het terras van Ile de Calypso dat al in de schaduw ligt. Voor de tweede keer die dag gaat hij op weg naar Carlux. In de verte ligt iets op de weg. Als hij dichterbij komt ziet hij dat het een dode vos is. Met een stok draait hij hem om. Is het dier aangeschoten of aangereden? Hij kan geen verwonding ontdekken. Het kan van de steile met bazaltblokken verzwaarde helling zijn gegleden. Arthur trekt het dier in de varens. Bij madame Geneste drinkt hij een glas rode wijn. Haar blik is op het midden van het plein gericht.

Karin holt op Arthur toe. Hij tilt haar hoog boven zich. Simone is voor de winkel van Rochegude blijven staan. Karins halsspieren zijn gespannen. Dan zet hij haar neer. Karin holt weg. Simone glimlacht. Arthur is gelukkig. Karin weet dat ze wordt nagekeken en kijkt om. Arthur holt op haar toe. Karin schatert van angst en plezier en kan van opwinding niet weglopen. 's Avonds eten ze truffels. Volgens madame Geneste zijn ze vrucht van het toeval en dochter van de duivel, want ze groeien daar waar de bliksem de aarde heeft getroffen. Die nacht hoort hij harde windstoten. Een onweersbui. De slagen echoën lang na in het dal. Hij is bang, terwijl hij van dit soort weer houdt. Simone en de kinderen slapen gewoon door. De ochtend is kalm, blauw en vochtig. Als hij door het dorp loopt, hoort hij dat een zwerfhond door de bliksem is gedood. De slager vertelt dat

[p. 31]

hij opengereten en zwartgeblakerd op de weg lag. Van sommige huizen zijn dakpannen naar beneden gekomen.

‘We moeten ook nog een wandeling naar St. Nathalène maken,’ zegt Arthur tegen Boris.

Arthur staat op en loopt opnieuw, voor de derde keer, naar de rivier. Hij schrikt. De vos ligt midden op de weg. De lage middagzon schijnt door de notebomen op de spitse kop. Op zijn ogen zitten vliegen. Arthur duwt hem met afgewend hoofd terug in de berm. Nu ligt de brug over de rivier in de volle zon. Hij blijft staan, trekt zijn colbert uit, wrikt zijn stropdas naar beneden en maakt de bovenste knoop van zijn overhemd los. Wat doet hij in Carlux? Wat doet hij hier op de brug? Moet hij ergens van overtuigd raken? Van Simones schuld? Van Oscars schuld? Is hij hier om zichzelf vrij te pleiten? Hij is voor de derde keer die dag op weg naar het dorp. Hij loopt gebogen en ziet niet dat de kelner hem nakijkt. Juist voor hij de eerste huizen van het dorp zal passeren, komt een onaangename geur in zijn neus. Vlak voor hem ligt de vos. Midden op de weg. Arthur loopt er met een boog omheen. Zijn kop is plat alsof er overheen is gereden. Zijn ogen zijn bezaaid met vliegen. Arthur holt en houdt pas in voor het café. Hij ademt diep en ruikt niets meer. Hij zal niet meer naar de rivier terugkunnen.

5.

Simone vindt dat we zoveel mogelijk van de streek moeten zien. Ze bezoeken Roc Amadour, een stad die zich vastklampt aan een rotswand, dalen af in de grotten van Padirac, maken een tocht over een onderaardse rivier. Het water is groen en helder tot op de bodem. Arthur vertaalt voor Boris wat de gids vertelt. Arthur wijst Boris ook op de erosie-niveaus die corresponderen met de verschillende lopen van de rivier. Aan het einde van het parcours wordt de Grande Pendeloque bewonderd, een gigantische stalactiet. Arthur vertaalt ook voor de andere Nederlanders. Men staat in een kring om hem heen. Buiten zegt Simone vol bewondering dat hij mensen naar zich toetrekt. Die dag bezoeken ze ook het geboortehuis van Etienne de la Boëtie, de boezemvriend van Montaigne en schrijver van ‘Le contr'un’. Simone koopt voor Karin een halsketting van kleine blauwe kralen.

Eens liep hij in de stad en was er zeker van dat Boris en Karin op hem toeliepen. Hij strekte zijn hand uit en deed zijn mond open om iets te zeggen. Dat is daarna vaker voorgekomen. Hij vraagt zich af of Simone dit verschijnsel ook kent. Hij heeft Simone onlangs kinderen over het hoofd zien strelen. Hij zou dat niet kunnen. Vlak na zijn benoeming tot hoofd van de management service wordt hij ziek. Hoge koorts en pijnlijke benen. Na lange tijd kan hij aan de arm van Simone weer een blokje lopen. Men groet hem. Er is niets gebeurd. Iedereen doet of er niets is gebeurd. Een week voor ze naar Carlux gingen, hadden ze er nog geen vermoeden van dat ze daar de vakantie zouden doorbrengen. Op aanraden van een vriend die ze lang niet hadden gezien en in de schouwburg waren tegengekomen...

Na Sarlat rijden ze terug. Simone wijst op het mooie licht onder de notebomen.

‘Nog maar een week,’ zegt ze. Voor het eten gaan Arthur en Boris nog even naar de ruïne. Boris ziet de rode Alfa als eerste. Arthur is blij zijn broer te zien. Oscar zegt dat hij op doorreis is.

‘Op doorreis?’ vraagt Arthur. Oscar reist nooit. Oscar vertelt dat hij op weg naar Italië is. Hij kan in elk geval in het hotel overnachten. Desnoods een hele week. Oscar wil maar een dag blijven.

‘Blijf dan twee dagen,’ stelt Arthur voor.

[p. 32]

‘We kunnen morgen iets samen gaan bekijken.’

‘Je moet blijven,’ roepen de kinderen. Ze zijn gek op oom Oscar. Hij is onuitputtelijk in het uitdenken van nieuwe spelletjes.

‘Er is hier zoveel te zien,’ zegt Simone. ‘We kunnen nog een keer naar Roc Amadour gaan. De stad hangt boven het dal van de Alzou. Onvergetelijk, hè Arthur.’

Hij vindt dat ze overdreven doet.

‘Je moet nooit twee keer naar hetzelfde gaan. Dat is altijd teleurstellend.’

‘Naar Les Eyzies dan?’

‘Met dat afschuwelijke beeld van de Primitieve Mens die de horizon doorgrondt?’

‘Je bent vervelend.’ Morgen gaan ze naar de grotten van Rouffignac. De mammouths.

De kinderen willen in de auto van oom Oscar, maar er kunnen geen vijf personen in de rode Alfa. Simone zegt:

‘Arthur en ik gaan in onze eigen auto.’

Maar Arthur wil dat ze ook bij Oscar in de auto gaat.

‘Zo vaak zit je niet in een Alfa. Is toch wat anders dan onze Peugeot 204.’

Zijn voorstel valt in goede aarde. Arthur is nog steeds verbaasd. Oscar hier. De kinderen en Simone vinden het al gewoon. Alsof het nooit anders is geweest. Hij rijdt voorop. De weg is bochtig en stijgt. Hij kan Oscars radio horen en in zijn spiegel ziet hij Simone en Oscar lachen. Hij doet zich erg ontspannen voor, laat zijn linkerarm naar buiten hangen. In Oscars auto wordt weer gelachen. Maken ze zich vrolijk over hem? Hij is plotseling kwaad dat hij alleen in deze auto voor hen uitrijdt, voert zijn snelheid op, neemt afstand en als de anderen aankomen heeft hij al kaartjes gekocht en wijst waar ze parkeren kunnen. Als de rondleiding al begonnen is, beseft Arthur dat hij zijn zonnebril nog op heeft.

‘Ik heb mijn bril in de auto laten liggen,’ zegt hij tegen Simone.

‘Stommerd.’

Hij vat het woord serieus op, misschien is het schertsend bedoeld. Met een treintje rijden ze de diepte in. De gids schijnt met een zaklantaarn op de muur. Honderden vingertekeningen van slangen. Dan het Grote Plafond, met de mammouths. Veertienduizend jaar geleden. De Magdaléniens uit de Périgord. Afgrond van de tijd. In de grond van de zaak is het belachelijk dat Oscar er is. Ze zien elkaar zo vaak buiten de vakantie. Hij begint zich afzijdig te houden. Als ze buiten komen ziet Simones gezicht er stralend uit.

‘Stommerd’ zegt ze weer. ‘Hoe kun je nou je zonnebril ophouden. En zonder bril kon je natuurlijk ook niet veel zien.’

‘Het ging wel.’

Hij doet krampachtig. Simone ziet er mooi uit, maar hij haalt het niet in zijn hoofd haar wang te strelen. Als Oscar in de buurt is, wordt Simone onaantastbaar. Arthur stelt voor in ‘Ile de Calypso’ te gaan eten. Ze eten snoek, die ochtend in de Dordogne gevangen. Als Karin zegt dat ze alleen patat wil, zonder groente, wordt hij boos. Ze moet toch iets van vitamine binnenkrijgen, hoewel hem dat anders niet interesseert.

‘Laat haar toch,’ zegt Simone. Maar Simone wil juist altijd dat ze groente eet. Voor ze aan tafel gingen, heeft Simone haar lippen opgemaakt. Een beetje lippestift zit op haar voortanden. Over de tafel kijkt ze Arthur onpersoonlijk aan. Ze vraagt hem of er lippestift op haar tanden zit. Oscar zit naast haar. Ze trekt haar bovenlip op en Oscar veegt met zijn vinger haar tanden schoon. Aan de balie verschijnen twee jongens met rugzak. Ze vragen om een kamer. De gérant neemt hen op en schudt zijn hoofd. De jongens overleggen fluisterend en zeggen: ‘Als we ons eerst verkleden...’ De gérant krijgt een kleur.

‘Non, ce n'est pas ça.’ Hij voelt zich betrapt. De jongens vertrekken. Alle gasten hebben het toneel gadegeslagen.

‘Ik eet hier niet langer,’ zegt Arthur.

‘Stel je niet aan,’ zegt Simone. ‘Ga alsjeblieft zitten. Je bederft het voor de kinderen.’

Hij negeert haar woorden en verlaat ‘Ile de Calypso’. Een uur later komen de anderen vrolijk thuis. Ze zitten met z'n allen op het terras van madame Geneste. Simone reikt Oscar plechtig een fles aan die hij met een grandioos gebaar opent. Wijn stroomt in de glazen. De kinderen mogen opblijven zolang ze willen. Het is te warm om naar bed te gaan. De Périgord is zomers verschroeiend.

‘Die gérant... ik kan er niet tegen als...’

‘Daar praten we niet over,’ zegt Simone. Ze wendt zich tot Oscar.

‘Ik heb geen zin om morgen de hele dag bij huis rond te hangen.’

Alsof ze dat de hele vakantie hebben gedaan. Simone is erg onrechtvaardig. Ze wil het kasteel bezichtigen waar Fénélon heeft gewoond. Arthur gaat liever met de kinderen zwemmen. Simone en Oscar zullen naar Fénélon gaan. Hij ziet dat Simone zich veel van de tocht voorstelt.

‘Wat blijft mamma lang weg,’ zegt Boris de volgende dag.

‘Ze zijn natuurlijk nog een tochtje aan het maken,’ antwoordt Arthur die zich dwingt niet onophoudelijk de weg af te kijken. Als ze eindelijk thuiskomen ziet Arthur onmiddellijk dat Simone teleurgesteld is. Haar teleurstelling maakt hem blij. Is het haar tegengevallen om met Oscar alleen te zijn? Wat is er precies gebeurd? Zal hij dat ooit te weten komen? In de serre van het hotel eten ze artisjokkenbodems en drinken witte Cahors. Een zachte, volle wijn

[p. 33]

van het land. Onmiddellijk na het eten vertrekt Oscar. Hij wil die nacht doorrijden. Als hij vertrokken is, maakt Arthur nog een fles open. Hij glimlacht tegen Simone. Zijn glimlach moet superieur zijn. Hij zegt dat hij zeker weet... Hij zwijgt.

‘Wat weet je zeker?’

‘Oscar heeft je gezoend.’ Ze geeft het toe. ‘Hij heeft ook met je geslapen.’

Zij zwijgt.

‘Ik vraag je...’

‘Ik vind die vraag bespottelijk. Als ik met Oscar een kasteel bezoek, moet ik dan ook met hem naar bed!’

Hij heeft het verkeerd aangepakt. Wat moet hij nu tegen haar zeggen.

Simone zegt: ‘Maar je broer heeft wel altijd oog voor mij gehad. Als ik zomers in de tuin zit en Oscar is er ook, trek ik mijn schoenen uit en beweeg mijn voeten. Ik weet dat hem dat opwindt. Heb je dat nooit gemerkt?’

Hij heeft dat nooit gemerkt.

‘Ook niet dat Oscar een paar keer mijn tenen heeft gelakt?’

Ook dat niet. Broertje Oscar, de voetenfetisjist. Dat hij dat nooit in de gaten heeft gehad.

‘Ik dacht dat je daarnet toch niet zo vrolijk thuiskwam.’

‘Nee... Misschien omdat hij vanavond zou weggaan.’ Simone kijkt heel verleidelijk. ‘Je zou graag willen dat ik met hem geslapen had. Waarom moedig je me daarin aan? Dat is zo'n duistere kant van jou. Of probeer je zo een soort wrok tegen me op te bouwen?’

De kinderen rennen op hen af, in hun hand stenen rozen van het kerkhof. Ze moeten de rozen terugbrengen, maar durven niet. Arthur en Simone gaan met hen mee. De begraafplaats van Carlux.

‘Al die bouwsels maken je rustig,’ zegt Simone. Ze legt een arm om Arthur en ze leggen een arm om de schouders van hun kinderen. Zo lopen ze de steile straat op naar Hôtel de Carlux.

6.

Je kunt niets aan Arthur zien. De tijd dat hij niets tegen een ander zei, maar onophoudelijk tegen zichzelf praatte is ook voorbij. Hij draagt een alpino en staat veel bij gebouwen die worden platgewalst of omvergehaald. Hij houdt er ook van naar wegarbeiders te kijken die met een pneumatische boor bezig zijn het asfalt open te breken. Soms heeft hij korte ogenblikken van lichamelijk welzijn. Bij een bepaald soort weer en als hij er aan denkt hoe Myra naar hem verlangt. Terwijl zij denkt dat hij haar niet meer wil zien omdat hij niets meer om haar geeft. Hij zegt zomaar tegen zichzelf: ‘een merkwaardig kenmerk van zintuiglijke droombeelden is hun snelle veranderlijkheid. Als ik in mijn droom een regel uit een boek lees, wijzigt het beeld zo snel dat ik die regel niet voor de tweede keer kan lezen.’ Op een dag wil hij de opgebroken weg verlaten en valt om. Arthur is bezig uit elkaar te vallen.

‘Over twee dagen gaan we al naar huis,’ zegt Boris.

‘Ik wil hier altijd wel blijven,’ zegt Simone, spijtig. Madame Geneste zegt dat het nog warmer wordt.

‘We zijn hier drie weken geweest,’ zegt Arthur. Nog twee volle dagen. Arthur kan alleen ten volle genieten als de tijd afzienbaar is.

‘Laten we dan morgen niet te laat naar de rivier gaan,’ zegt Simone.

‘En de laatste dag wil ik met pappa naar St. Nathalène,’ zegt Boris.

Simone installeert zich op de kop van de boomstam. Ze draagt een donkere zonnebril. Hij kan haar ogen niet zien. Karin speelt aan haar voeten. Na een kwartier vraagt Boris:

‘Pa zullen we met de bal in het water gaan spelen?’

‘Ik wil dit even uitlezen.’

Boris wacht. Arthur kan niet lezen als Boris wacht. Ze gaan het water in, lopen naar het midden. Het water reikte tot hun enkels, maar de stroom is zo sterk dat ze nauwelijks kunnen blijven staan. Ze gooien de bal naar elkaar over. Of ze gooien de bal stroomopwaarts die dan met grote snelheid op hen toerolt. Karin roept vanaf de kant. Ze wil ook meedoen. Arthur wenkt. Ze komt op hen toe. Arthur tilt haar hoog boven het water. Ze gilt van plezier. Hij voelt de ribben in zijn vingertoppen. Aan zijn hand waadt ze naar het anemonenveld. Het water is lauw onder de planten en ze voelen de rubberachtige wortels tegen hun bovenbenen. Voorbij de anemonen verliest het water zijn helderheid. Arthur wil teruglopen. Boris gooit de bal naar zijn vader. Arthur roept dat hij hem bij zich moet houden.

‘Je ziet toch dat ik Karin bij me heb.’ Heeft Boris die woorden nog gehoord? Arthur gooit de bal naar hem terug. Boris mist, duikt er naar, zwemt een paar slagen, komt in het diepe gedeelte. De bal is zeker al honderd meter van hem vandaan. Boris schreeuwt. Hij is gauw in paniek. Arthur aarzelt. Achter hem is een klein eiland van grote platte stenen. Daar zet hij Karin neer. Het is geen echt eiland. Er stroomt met grote snelheid een dunne laag water overheen. Karin gilt. Ze wil dat Arthur haar vasthoudt. Arthur schreeuwt naar Simone. Hoort Simone dan niets? Ze ligt languit op de boomstam. ‘Blijf daar, Karin. Hou je maar vast aan de stenen.’ Hij ziet Boris niet meer. Arthur begint te zwemmen. Het water om Arthur maakt een hevig kabaal. Zijn oren suizen. Waar moet Karin zich aan vasthouden. Het water ratelt om Arthur heen...

[p. 34]

Het haar van madame Geneste is wit als sneeuw. Een hoofd getooid met dons. Als hij voor de derde keer is teruggekomen, treft hij weer haar midden op het plein aan, de stoffer in haar hand, met haar hoofd zwaaiend. Arthur geeft haar een hand en slaat de weg in naar l'Hômond. In het dal hangt rode mist. Na korte tijd draait hij zich om. De huizen buigen zich over de straten naar elkaar toe. Het dorp is nog kleiner dan vroeger. Carlux is een deprimerend plaatsje, ver weg in de provincie, vergeten, in geen gids genoemd, nergens toe dienend, nergens toe leidend, een plaats waaruit alle leven zich heeft teruggetrokken. Hij passeert een nis met helblauw Mariabeeld. ‘Onze Lieve-Vrouwe van de Reizigers. Bescherm ons.’ Op de grond liggen geldstukken.

Arthur blijft staan. Tussen twee bomen, de vleugels gestrekt, zijn bek naar beneden hangt een dode haan. Uit zijn hals lekt bloed. Een toom zwarte kippen vangt met geheven kop het bloed op. Met twee tegelijk springen ze op en pikken in het dode lichaam. De haan schommelt. Zijn nekveren zijn metaalgroen. Op het land werkt een boer. Arthur vraagt hem waarom hij die haan daar heeft opgehangen.

‘Hij houdt de vossen op afstand.’

Arthur loopt door. Achter zich hoort hij het tikken van de snavels. De weg loopt tussen tabaksvelden door. Achter hem ligt Carlux, in elkaar geschoven. Op platte tafels, zomaar in het land, drogen pruimen, abrikozen en groene walnoten. Aan de horizon liggen kalkplateaus. In de verte roken heuvels. Witte dakpannen van een verlaten boerderij vormen de naam Dubonnet. Smalle paden lopen tegen lage heuvels op. Draineerbuizen spuiten zwart water in kreken. Een rottende geur komt in zijn neus. Hij meent de dode vos weer te ruiken.

7.

Uit dit kale landschap rijst een gebouw op en op de weg, die nu licht begint te dalen, ziet hij mensen die elkaar bij de hand vasthouden. Om hun hals dragen ze een metalen plaat met hun naam. Aan hun polsen hangen kleine bellen die bij de geringste beweging rinkelen. Hun neusgaten zijn opengesperd, hun pupillen doorzichtig. Arthur kan tot op de bodem van hun ziel kijken. Leegte. Ze houden hun hoofd in alle mogelijke richtingen en stoten elkaar aan. Zwijgend maken ze ruimte om Arthur door te laten. Voor het massieve met gele leem bestreken gebouw blijft hij staan. Rondom staat een rij bastloze bomen, zonder top. De dode bladeren kunnen de zon niet tegenhouden. Het gebouw heeft aan alle zijden hoge ramen. Het interieur is hel verlicht, de zon schijnt er dwars doorheen. Arthur ziet lange eettafels en slaapzalen met stapelbedden. Aan haken hangen kleren. Boven de ingang leest hij in blauwe windsels ‘Bethesda’. Er is geen omheining. Het voorplein met gele steenslag maakt deel uit van het omringende landschap. Op een sokkel staat een enorme Christus met zegenende armen. Een fontein maakt een traag, plonzend geluid. Voor de ruiten verdringen zich gezichten. Ondanks de transparance van het gebouw maakt het een koele indruk. Arthur zou naar binnen willen gaan om het onherbergzame land te ontvluchten. Waarom nog langer zichzelf een geschiedenis aandoen? Soms zette Simone pianomuziek van Chopin op en verliet de kamer. Hij bleef alleen in de kamer met Chopin. Om hem heen staan mensen zonder leeftijd, met nietszeggende open monden. Hun tanden staan ver uit elkaar. Op hun schoenen ligt een laag gele stof.

Arthur heeft ‘Bethesda’ achter zich gelaten. In oude tractorsporen vindt hij zwarte karkassen van kleine dieren. Elk jaar zijn hier grote branden. Er zijn geen lanen die koelte bieden. Hij draait zich om. ‘Bethesda’ is een onverwoestbaar gebouw, een veilige haven temidden van verval.

Een kruising. Linksaf gaat de weg naar L'Homond. De bomen langs één kant van de weg zijn kaal tot in de top. Een paar huizen staan in lengterichting direct aan de weg. Huizen zonder ramen. Afwerend. De grond is stenig en er groeien alleen kruipdistels.

De kerk. De voorgevel is versierd met twee blinde bogen. De klok is uit de toren gevallen, ligt in het voorportaal. Een kerk zonder deur. De pilaren zijn diep gegroefd en rusten op sokkels waarvan de sleuven tot aan de grond doorlopen. Een schip zonder zijbeuken. Het lage gewelf wordt gestut door logge pilaren. Op een tafel van steen ligt een Christus met smartelijke uitdrukking. De steen steunt op een bundel van vier ruw gehakte zuilen. Arthurs hand glijdt over een madonna van notenhout, bedekt met plakken zilver, gedeeltelijk zwartgebrand door een halve cirkel stompjes kaars. De consistoriekamer heeft ook geen deur. In een kast staan kruisbeelden. Hij vindt een bisschopsstaf, een kazuifel en een priestergewaad, smoezelig van stof en vliegenpoep. Een vuil tuimelraam kijkt uit over dit hardstenen, naargeestige land. Een hete, trage luchtstroom trekt door de kerk. Arthur huivert. Zijn hand glijdt over de zachte stof van het priesterkleed. Zijn ogen krijgen een starende uitdrukking.

De zon is ondergegaan. Magere bomen vormen een donkere, gekartelde lijn. ‘Bethesda’, in de omringende duisternis, heeft geen duidelijke contouren, is broos, is fragiel, is alleen maar licht. In het gebouw wordt piano gespeeld zonder dat een melodie te onderscheiden is. Achter de helverlichte ramen verschijnen verfrommelde gezichten. Een priester komt het voorplein op.