Hollands Maandblad. Jaargang 1974 (314-325)

[p. 31]

De droom
Poldine Caan

‘Ga zitten’, zei ik, ‘blijf nu eens één moment stil zitten - en vertel je levensverhaal’.

Ze lachte hard en koud: ‘Ben je belazerd’, zei ze, ‘mijn leven is te oninteressant en wat moet je ermee?’

‘Doe het voor mij’, zei ik, ‘ik schrijf het op’.

Ze woonde in een goed ouderwets huis, maar de kilte sloeg je tegemoet. Ze was alléén achtergebleven, haar man had de voordeur achter zich dichtgetrokken en was nooit meer teruggekomen. Haar kinderen waren getrouwd.

‘Ik steek even een kaars aan’, zei ze, ‘en waar zijn de sigaretten, drinken we wat of drinken we niks?’

‘Natuurlijk drinken we wat’, zei ik, ‘ik duik de kelder wel in, maar blijf jij nu in godsnaam even zitten’.

‘Ik zal proberen om rustig te zijn en te blijven zitten’, zei ze.

‘Je weet toch, ik probeer altijd om alles te doen wat je vraagt en je weet waarom, je weet het donders goed, ik houd van je’.

Ze gilde opeens van 't lachen, ‘platonische liefde, ga toch al die onzin niet opschrijven, er is toch geen mens die in dat woord gelooft?’

En ze vervolgde: ‘Ik zet even de radio aan, haal jij nu wat jajem en bier en sherry uit de kelder, of wil je champagne, er ligt een fles champagne, goedkoop, nee, laten we die maar niet opdrinken, anders kunnen we morgen niet meer denken, en er is nog zovéél waarover ik denken moet’.

Ik haalde de glazen uit de kast en schonk haar in. Altijd hetzelfde recept, eerst ging ze aan de sherry en dan zei ze: ‘Het komt mijn neusgaten uit, schenk nu eens een goede vaderlandse borrel in!’

God, wat wist ik de weg goed in haar huis, ik had er immers tot m'n 12de jaar gewoond?

Wonder boven wonder zat ze nog altijd op haar stoel.

‘Ze hebben in Cambodja een bommetje op het verkeerde dorp gegooid, op het bevriende dorp, snap je? Niet op het vijandelijke dorp. Is dat even een miskleun? Honderd van hun vrienden dood, géén vijanden. Weet jij het verschil tussen vriend en vijand?’ Ze ratelde door: ‘Hoe vind je dat ik hier zit op die stoel? Nee, ik bedoel dat ik nog leef? Als ze in 1945 niet die atoombom op Japan hadden gegooid, dan zat ik hier niet, dan was ik gecrepeerd in 't Jappenkamp’.

‘Neem een slokje’, zei ik. ‘Ga nu niet van de hak op de tak, ik wil je levensverhaal’.

‘Goed’, zei ze, ‘laten we het niet over oorlog en vrede hebben. Ik doe wat je vraagt’, zei ze, ‘omdat ik zoveel van je houd, je bent mijn grote vriend, mijn enige grote echte vriend, een stuk van mijn leven, dat is uniek. Maar nog even één vraag aan jou: Weet jij wie de gelukkigste mens van de wereld was?’

Ik had geen tijd om over haar vraag na te denken, ik wist alleen maar dat ik van haar hield en haar levensverhaal zou nog wel komen, verward, emotioneel.

‘Nu’, zei ze, ‘de gelukkigste mens van de wereld was de Man, die naast Jezus aan 't kruis hing. Weet je waarom? Toen hij dus naast Christus aan 't kruis hing zei Onze Lieve Heer: Uw zonden zijn u vergeven, heden zult Gij met mij in 't Paradijs zijn. Hoe vind je dat grote vriend?’

Ik antwoordde weer niet, want ze ging nog door. ‘Kijk’, zei ze: ‘Heb je weleens over de woorden verzoening en vergeving nagedacht? Hoeft niet hoor, dat zijn woorden die maar één Mens begrepen heeft en dat was Christus en daarom moest hij zo jong aan 't kruis hangen!’

‘Je levensverhaal’, riep ik, ‘doe nu wat ik je vraag, concentreer je nu eens!’

De sherry had ze al achter haar kiezen, nu ging ze op de jenever over.

‘Ik drink de laatste tijd tevéél’, zei ze, ‘ik moet miniseren, ik verlies er mijn vrienden door’.

[p. 32]

‘Onzin’, zei ik, ‘dan zijn het je echte vrienden niet. Geloof me en luister nu naar me, ik houd van je, toch weet ik dat je eenzaam bent, zó verschrikkelijk eenzaam, wees nu niet laf, het is je lot, je kan het aan, je weet dat je het aan kunt! Je bent het je héle leven geweest, je zal het altijd blijven!’

‘Kijk’, zei ze, ‘Je bent zo lief, dit is mijn eerste jenevertraan! En nu - van Hup Kato - mijn levensverhaal’.

Ik voelde dat ik geduld moest hebben, daar ging ze, van de hak op de tak.

‘Je weet het hè’, zei ze, ‘op mijn 14e jaar zag ik het al niet zitten. Wat kan het je eigenlijk verdommen, of ik het wel of niet zag zitten, het is allemaal zó oninteressant! Iedere dag stond er in mijn dagboek: Morgen - morgen begin ik een nieuw leven - morgen zal ik mijn huiswerk leren - morgen zal ik lief en aardig zijn voor iedereen - óók tegenover mijn echtgenoot. Maar je weet het, je hebt het meegemaakt, je was nog maar 12 jaar oud. Ik flikkerde mijn man eruit en het tragische voor hem was, dat hij zich eruit flikkeren liet. Mea culpa, riep ik, maar het onheil was geschied. Maar tweemaal mocht ik een kind van hem ter wereld brengen, groots, machtig, adembenemend’.

Opeens zei ze: ‘Lieverd, ik houd er mee op. Ik vertel je nu over mijn verjaardagsfeest en over mijn dood. Over mijn grote onbeantwoorde liefde vertel ik je een andere keer’.

We namen allebei nog een slok. Ik zei: ‘Dat verjaardagsfeest van je heb ik meegemaakt, dat is zo'n prachtig verhaal, dat schrijf ik voor je op. Maar je dood, wat moet ik met je dood?’

‘Niets hoef je met mijn dood’, zei ze, ‘want daar kan je niet over schrijven, de dood is een mysterie, iedereen die over de dood schrijft is gek. Elke poging om over de dood te schrijven is verloren tijd. Nee, als ik dood ben, moet je over de droom na mijn dood schrijven’.

Ik brandde van verlangen om het te horen. Maar ik zei: ‘Ik ben vandaag bij je om voor je te zorgen, ik ga soep voor je koken en je krijgt brood en kaas toe. Ik trek een fles wijn open, het is ons feest, ons samenzijn’.

En toen kwam haar verhaal over de droom na haar dood, haar begrafenisfeest na haar verjaardagsfeest. Ik vervloekte mezelf dat ik geen bandrecorder meegenomen had, ik vervloekte opeens mijn kantoorbaan. Altijd was ik in tijdnood. En plotseling kwamen mijn tranen, bevrijdende tranen. Ik wist, bij haar kon ik huilen.

‘Zeg het’, riep ze, ‘zeg het’.

‘Geen bandrecorder’, riep ik, ‘altijd ben ik in tijdnood, duizend maal heb je mij gezegd dat ik méér, veel meer schrijven moet’.

Ze zat al naast me. ‘Geloof me’, zei ze, ‘je krijgt de tijd, je bent nog zo jong en de bizarre droom van mijn begrafenisfeest heeft je aangepakt’, en wéér zei ze: ‘Het is zo'n oninteressant verhaal, überhaupt mijn levensverhaal’.

Zo bevrijdend als ik bij haar huilen kan, zo bevrijdend kon ik bij haar lachen. En ik dacht: We zijn te emotionele mensen, en dat weten we van elkaar.

En ik vond op een zondag de tijd om haar begrafenisfeest op te schrijven, haar droom, helemaal juist kan ik het niet weergeven vanwege die vergeten bandrecorder.

Haar verjaardag hadden we luisterrijk gevierd, het dorp waar ze geboren was had het haar aangeboden. Gespeecht had ze en gedanst, dat de stukken eraf vlogen, een dolle boel was het geworden in het oude, vervallen kasteeltje. Mensen die haar lief

[p. 33]

waren had ze bloemen aangeboden en de rode wijn had rijkelijk gevloeid.

Na twee weken trommelde ze weer een paar vrienden bij elkaar. ‘Kom’, zei ze, ‘we herhalen nog éénmaal mijn verjaardagsfeest, ik wil nog éénmaal met jullie de Polonaise dansen’.

‘Kijk’, zei een jong vrouwtje, die rustig op haar stoel was blijven zitten, ‘daar gaan die idioten weer, ze dansen nu de Polonaisc al voor de derde keer’.

En ze was al drie dagen dood, vóórdat ze haar in het goede ouderwetse huis vonden, waar de kilte je tegemoet sloeg en waar ze alleen was achtergebleven, omdat haar man de voordeur achter zich dicht had getrokken en nooit meer teruggekomen was en haar kinderen getrouwd waren.

En haar droom, haar begrafenisfeest hebben we uitgevoerd, precies zoals ze die mij verteld had. En we hebben nog veel meer gelachen dan op haar verjaardagsfeest, omdat dat het enige was dat we nog voor haar konden doen.

Haar kist hebben we naar het vervallen kasteeltje gebracht. Bellen wijn hebben we gedronken en wat we niet op konden, hebben we over en in haar kist gegoten.

De hele nacht hebben we dóórgefeest, de begrafenisondernemer was laveloos en hij reed al tegen de eerste de beste boom op, op weg naar 't crematorium. Het deksel vloog van haar kist en daar lag ze, glimlachend, badend in de rode wijn.

Een tweede lijkwagen was niet te vinden, maar de brandweerauto bracht haar verder. We hadden het hele crematorium met slingers versierd en wéér dansten we de Polonaise. En toen ze naar beneden ging, ovenwaarts, toen ben ik op haar kist gaan zitten met een glas wijn in de hand, de feestneus op en een vlaggetje in de hand.

En eigenhandig heb ik haar de oven ingeduwd en zoals ze met vuurwerk op haar verjaardagsfeest was begroet, zo knetterde het nu in de oven op haar begrafenisfeest, omdat de goddelijke wijn verdampen moest. En uit de schoorsteen kwam géén grauwe, stinkende rook, maar een rode gloed met de hemelse geur van wijn. En zo heb ik op een zondag haar droom over haar begrafenisfeest opgeschreven, erg beknopt, omdat ik geen bandrecorder meegenomen had. Er zal een moment komen dat ik wéér tegenover haar zit, een jenevertraan uit haar oog valt en ik huilen zal om haar volgende verhaal.

Dan zal ze meteen weer naast me komen zitten en zeggen dat ik nog zo jong ben, dat ik niet moet luisteren naar haar bizarre verhalen, omdat haar levensverhaal te oninteressant is. Ik zal wéér drank voor haar uit de kelder halen en soep koken met brood en kaas toe.

En ik weet dat ze hoopt dat dit eeuwig zal doorgaan, dat ik wéér met een glas wijn op haar kist zal gaan zitten en wéér haar de oven in zal duwen. Ook ik hoop dat dit eeuwig zal doorgaan.

[p. 34]

[p. 35]