De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Tooneeloverzicht
door Stella Mare.

Met het oog op de beperkte, voor mij beschikbare ruimte zal ik mij bepalen tot het bespreken van de voornaamste gebeurtenissen op tooneelgebied van deze maand.

Laten wij beginnen met het ‘Nederlandsch Tooneel’, als zijnde het oudste tooneelinstituut. ‘De Familie Fourchambault’ door Emile Augier) dat een àl te oudbakken koekje uit een verschimmeld doosje is, ga ik dus stilzwijgend voorbij.

En nu: ‘De Tsarin’, dat interessante tooneelspel van Ludwig Biro en Melchior Lengyel (die destijds zoo ontzettend veel succes had met ‘Taifun’, hier ten lande door ‘de Tooneelvereeniging’ gegeven onder den titel: ‘De Zonen van Japan’.)

Er is heel wat gepraat en gekritiseerd over ‘De Tsarin’.

Kreten van verontwaardiging, kreten van bewondering hebben elkaar afgewisseld en de meening was zèer uiteenloopend.

Wat mij betreft - al geef ik toe dat dit stuk in het minst niet voor jonge meisjes geschikt is, ik juich het toe, dat het Nederl. Tooneel dit stukje heeft aangedurfd.

En het spel en de aankleeding waren ditmaal zeer goed!

In het kort genomen behandelt dit drama de liefden eener Tsarin. (Catherine II?)

Eene zeèr temperamentvolle, warmbloedige Tsarin, die boven àlles zich vroùw voelt, heeft voortdurend behoefte aan emoties.

Als op zekeren dag in groote opgewondenheid een jonge officier naar binnen stormt, alles trotseerend om de Tsarin, voor wie hij eene bijna heilige vereering heeft, te spreken en haar te waarschuwen dat zij door een aanslag op haar leven wordt bedreigd, voelt de Tsarin plotseling eene gloeiende liefde voor den jongen, frisschen, knappen graaf Alexei. Zij stuurt hem naar zijn kamer om zijn van de reis bestoven uniform tegen een ander te gaan verwisselen, en als de jonge Alexei terugkeert, vindt hij de bekoorlijke Tsarin in een gewaad, dat hem elke ingetogenheid doet vergeten.

Na een hoogst perverse, zwoele liefdesscène die door het buitengewone spel van onze groote actrice (mevrouw Mann-Bouwmeester) nòch walging, noch verontwaardiging opwekt, was de jonge Alexei voorgoed in haar netten gevangen.

Natuurlijk blijkt der Tsarin liefde ‘niet steeds bestendig van duur’, want na eene samenzwering, waarin Alexei geen schitterende rol speelt, valt hij in ongenade.

Geen nood: de Fransche gezant is een waardige opvolger van den jongen officier, en nu volgt dezelfde liefdesscène met de perverse trucjes, en - de Tsarin is weer in haar element. Het is werkelijk buitengewoon deze voorstelling. Zoó zag ik mevrouw Mann noòit. Zij wàs de bekoorlijke, verleidelijke vrouw, die elken man kon veroveren. Volkomen wekte zij de illusie, dat zij eene slechts 36-jarige vrouw was.

Wat een gratie, wat een bekoring, wat een schitterend spel. Alle hulde voor onze groote actrice!

De jonge Alexei heeft dien avond veel applaus ontvangen en werkelijk niet onverdiend. Om naast zulk eene groote actrice een waardig partner te zijn en te blijven is heusch niet gering te schatten. Zijn spel was uitstekend. Zijne ontroering bij de allereerste ontmoeting met de Tsarin meesterlijk.

Het was een genot dit frissche enthousiasme, die heilige vereering, en later die jeugdige hartstocht zoo voortreffelijk door den jongen Constant van Kerckhoven te zien weergeven.

Ik denk dat èn mevrouw Mann èn Constant van Kerckhoven in de toekomst nog heel wat hulde in ontvangst zullen nemen.

Fatsoenlijke menschen.
Satirieke Comedie door Robert Mich.

Ik heb aan freule Lohman gedacht, toen ik dit stuk zag.

Evenals onze redactrice, heeft deze auteur op scherpe, geestige wijze het schijnfatsoen van sommige brave Christenen gehekeld. O,

[p. 701]

die fatsoenlijke, brave, vrome menschen, die trouw ter kerke gaan en zedig de oogen neerslaan, en als er huisbezoek komt, ‘arm maar fatsoendelijk’ zijn, maar er in stilte een pandjeshuis op na houden, en slechts tegen zeèr hooge woekerrente de goederen aflossen. O, die ellendelingen, die steeds den mond vol hebben van ‘fatsoen’, maar hun fatsoenlijk dochtertje, dat met een fatsoenlijken jongen verloofd is, het leven onmogelijk maken en de verloving doen verbreken, en van het andere vèr van fatsoenlijke dochtertje alle onzedelijkheid in de hand werken. En het einde!

Ja, lieve menschen, de deugd wórdt beloond, niet altijd heusch, maar wel bij ‘fatsoenlijke’ menschen. De schurkachtige, schijnheilige vader wordt zelfs koster en het lichtzinnige meisje, dat o.m. ‘onteerd’ wordt door een' o, zoo fatsoenlijken voorzitter van het Burgerlijk armbestuur, krijgt door dit buitengewone buitenkansje, eene zoo groote bruidschat van den deftigen ‘armbestuurder’, dat zij den man harer keuze kan huwen.

De rol van den schijnheiligen ellendeling kon moeielijk beter vertolkt worden dan door Jan Musch, den begaafden acteur van de N.V. ‘Het Tooneel’

De overige leden van het gezelschap waren zeer voldoende.

Het levende Lijk
door Leo Tolstoï.
Drama in 12 tafereelen. N.V. ‘Het Tooneel’. Directeur Willem Royaards.

Zooals men weet zijn Heijermans en Royaards duchtig aan het kibbelen geweest over het opvoeringsrecht van dit stuk.

Royaards heeft eene geautoriseerde vertaling (uit het Duitsch) van de weduwe van Tolstoï verkregen, Heijermans heeft het stuk uit het Russisch doen vertalen door A. Saalborn, zonder autorisatie op grond van het feit, dat Tolstoï uitdrukkelijk verklaard heeft, dat het stuk ‘vrij’ zou zijn. Heijermans heeft het stuk verkort en bewerkt, Royaards heeft het ongeschonden ter opvoering gebracht.

De mise en scène bij Royaards was (al of niet afgekeken van Reinhardt te Berlijn) in één woord schitterend, zoo mede de regie en het spel van bijna allen, in het bizonder van Royaards zelf.

Wel diep heeft Royaards de ziel van het Russische volk gepeild. Zijn Fedja (het levende lijk) was wel de Russische, sentimenteele Tolstoïaan.

De geschiedenis is aldus:

Fedja is - wel vreemd - zoowel heilige als zwakkeling. Hij is aan den drank verslaafd, doch in weerwil daarvan is hij van opperste goedheid.

Als hij bemerkt, dat hij zijne vrouw (Lisa) ongelukkig maakt, besluit hij uit het leven te verdwijnen.

Hij mist daartoe echter den moed en op aanraden van het Zigeunermeisje Mascha, dat hij platonisch bemint, besluit hij te doen alsòf.

Hij werpt zijne kleeren met portefeuille, enz. aan den oever van eene rivier en Lisa die hem dus dood waant, (toevallig werd er na eenigen tijd een ontredderd lijk opgevischt) trouwt met haar jeugdvriend Victor Karenin.

Fedja houdt zich schuil, maar als hij op zekeren dag in een kroeg zijne levensgeschiedenis aan een vriend vertelt, wordt hij door een schurk beluisterd, die de zaak aan het licht brengt. Hij wordt nu gearresteerd en Lisa en Victor worden wegens bigamie voor het gerecht gedaagd.

Fedja, moe van al het gemartel, schiet zich dood.

Ik begon te vertellen hoe buitengewoon verzorgd deze voorstelling was.

In het bijzonder moet ik melding maken van de prachtige ensceneering van het tweede tafereel, dat bij de Zigeuners speelt, waar Fedja ligt te luisteren naar zang en spel.

Dit tafereel was zoowel prachtig van plastiek als in hooge mate schilderachtig.