De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Correspondentie van de redactie met de abonnes

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr: rubriek thuis behooren.

Si-Arnoe. - Ik heb de vrijheid genomen Uw brief in zijn geheel af te drukken, omdat ik hem belangrijk van inhoud vind. De quaestie Roomsch-katholiek of protestant vindt - als alle godsdienstquaesties in Nederland - steeds een overgroote belangstelling. Ik verwijs U naar mijn antwoord in het in dit nommer voorkomende artikel. Ter dezer plaatse wil ik U bovendien nog hartelijk danken voor Uw vriendelijk schrijven. Eerlijk-gezegd, daar Uw naam en positie voluit op den achterkant van Uw brief waren vermeld, dacht ik, hem openend, een scherpe veroordeeling te zullen lezen van mijn schrijven in de Lelie op een geheel ander gebied (gij zult vermoedelijk wel begrijpen wat ik bedoel). En het was mij uiterst aangenaam integendeel in U een abonné, en een ‘die voor een groot deel instemt met wat ik schrijf,’ te mogen begroeten. Ik betuig U mijn beleefden dank.

John. - Hartelijk dank voor Uw gelukwenschen bij mijn herstel. Indien gij mij in Augustus geschreven hebt voor de eerste maal, sinds gij de Lelie leest, dan zijt gij inderdaad nog een onbekende voor mij, want ik lag vanaf den 1^sten Aug. te bed, en ben gedurende die maand steeds ernstiger ongesteld geworden, zoodat de toen aankomende brieven natuurlijk niet door mij konden worden behandeld. Ik zal den reusachtigen stapel uit dien tijd nazien, om den Uwen, en het daarbij behoorende stukje, op te zoeken, maar ik begin met U nu terstond op dit laatste schrijven te antwoorden, om U een levensteeken te geven. Maar nu krijgt gij eerst even een ‘standje’, om Uw onnoodige inleiding dat er ‘moed’ toe behoort mij te schrijven. Ik kan immers niet genoeg herhalen, dat ik 't integendeel zéér waardeer, wanneer mijn abonnés en lezers mij door hunne brieven toonen, dat zij voeling met mij wenschen. Dat bewijst immers dat ik hun iets zeg door de Lelie. En dat is voor mij de grootste voldoening op mijn werk. In het bijzonder geeft gij mij ook die voldoening, om hetgeen gij schrijft over mijn ‘Overzichten van de Week’:

‘Die de oogen vaak open doen gaan voor veel, waar anders niet op wordt gelet. Tenminste ik leerde er door meer aandacht te wijden aan vele dingen, die me van-zelf-sprekend voorkwamen, en bij nader inzicht en doordenken soms als heel afkeurenswaardig waren te beschouwen.’

Ik neem die woorden, met dank aan U, over; omdat zij een bewijs zijn hoe goed gij mijn bedoeling hebt begrepen.

Toen ik die nieuwe rubriek opende was dat namelijk juist mijn wensch, van die uitwerking te hebben ermee, die mijn uitingen op U hadden: tot nadenken brengen over zoo vele ‘kleinigheden’, waarover zoo dikwijls wordt heen gelezen, of die groote dagbladen opzettelijk verzwijgen, of die een ander dan ik niet durft behandelen, in het openbaar, en met den eigen naam eronder.

[p. 431]

Uw brief handelt verder grootendeels over de duitsche discipline, die gij nuttiger acht voor 't algemeene welzijn dan onze zoogenaamde vrijheid. Ik ben dat volkomen met U eens. Het behóórt er bij ten onzent, te schimpen op de duitsche strengheid der wet, maar ik, - die zoo veel, en zoo dikwijls, en zoo lang soms, - in Duitschland heb gewoond, in allerlei verschillende provinciën, Pruisen inbegrepen, kan U de verzekering geven dat ik nooit last heb gehad van eenige beperking mijner persoonlijke vrijheid en integendeel steeds heb geconstateerd, evenals die meneer in Uw tram, dat de duitsche politie-verordeningen vrij wat beter worden gehandhaafd, in het belang van het algemeen, dan de onze. Waarvan een direct gevolg is dat men aan de duitsche politie iets hééft; er op stáát kan maken. Maar toch, of 't inderdaad alleen dááraan ligt dat onze straatjongens zoo veel brutaler en lastiger en scheldachtiger zijn dan die in Duitschland? Ik betwijfel dat, Ik geloof veel eer dat het ligt aan onzen volksaard, die, helaas, in dat speciale opzicht bij ons treurig-onhebbelijk is. Immers, in Zwitserland heeft men bijna in 't geheel geen politietoezicht, en toch is daar nooit quaestie van najouwen of onhebbelijkheden op straat. 't Zelfde geldt ook voor de fransche Riviera, en voor Italië.

Nooit, hoe vele dwaze, opgetakelde, vreemdsoortige menschen men ook in die streken moge zien, valt het der straatjeugd in om een van dezen nà te roepen, of met op- en aanmerkingen te vervolgen. Nooit ook ziet men daar het dierenplagen op straat, waarin ten onzent veel straatkinderen uitmunten, zonder dat voorbijgangers of politie zich daaraan in het minst storen. Integendeel, komen de eersten bij ons tusschenbeiden, dan ondervinden zij nog niet eens steun zijdens de agenten, die altijd grif verklaren: ‘Ik kan er niets aan doen’. - Op Scheveningen, waar de christelijke scholen bloeien, en de visschers en dorpskinderen zonder uitzondering worden grootgebracht ‘in de vreeze des Heeren’, bij het bijzonder christelijk onderwijs, is de wreedheid, ruwheid, onhebbelijkheid en scheldtaal van de straatjeugd een algemeen bekend ergerlijk feit; hier in den Haag is het in dat opzicht veel beter; maar daarentegen schijnt ook Amsterdam een bijzonderen roep te bezitten wat de ongemanierdheid van straatkinderen betreft. Gij deelt het staaltje mede van een R.K. priester, die zich in een ten Uwent uitkomend Blad beklaagt over op de straat te zijn lastig gevallen, en die vindt dat de onderwijzers zich daarmede meer moesten bemoeien. En gij voegt daaraan uwerzijds toe: ‘Mij dunkt dan moet het op een chr: school wel een ideaaltoestand zijn; daar toch wordt de naastenliefde enz., als 't ware eringepompt, maar juist over die schooljeugd wordt 't meest geklaagd. - In verband met deze Uwe zeer juiste opmerking verwijs ik U naar wat ik hierboven schreef over de straatjeugd op Scheveningen, welke zonder uitzondering bij ‘christelijk onderwijs’ wordt grootgebracht, en elkaar stompt, trapt, slaat, en vèrvloekt, dat het een lust is.

- Ik hoop dat gij aan Uw voornemen zult gevolg geven mij te schrijven nu en dan; ik stel het werkelijk stééds op prijs van mijn correspondenten te hooren. Dank voor Uw groeten aan mijn hondenjongens. Benjamin zou voor 't stoeien met U wat graag te vinden zijn, maar Frits wordt te oud voor zulke jeugdige vermaken.

Illusie, - Terwijl ik dezen zomer en herfst mijn deel van levenslijden kreeg, hebt gij 't Uwe gehad, - zie ik met leedwezen uit Uw brief. En daarbij blijft gij steeds even energiek, en gaat niet bij de pakken neerzitten. - Ja, de mannen der wetenschap vergissen zich nogal eens. Gij hebt dat met Uw patiënte ook ondervonden. Gelukkig dat het nu vooruitgaat. Nu over de zaak waarover gij schrijft. Gij kunt er zeker van zijn, dat ik, in geval gij slaagt, er dadelijk in de Lelie over zal spreken. Maar gij moet U niet te veel ‘illusie’ maken van slagen. Want zoo iets is en blijft voor dengene, dien gij noodig hebt, een finantieele quaestie, van er voor zichzelf al of niet voordeel in zien, en niet eene van talent of kunst. Of gij lang of kort op antwoord zult moeten wachten hangt geheel en al af van ieder dezer heeren persoonlijk. Gij hebt volkomen gelijk, dat de qualiteit niet mag lijden onder de quantiteit, maar, juist het feit dat zoovele uitgevers zoo en zooveel woorden verlangen is immers een bewijs voor wat ik U hierboven zeg, namelijk dat het hun niet te doen is (natuurlijk niet) om talent, maar om het publiek te believen, en daardoor met voordeel te verkoopen. 't Publiek nu verlangt gewoonlijk in de éérste plaats een ‘dik’ boek voor den te betalen prijs. Let maar eens op, hoe sommige bekende auteurs, die ik U niet nader behoef aan te duiden, steeds twee deelen precies weten vol te pennen, nooit minder. Dat is het echte bestel-werk, dat wordt àfgeleverd als een aangenomen karwei. En waartoe juist zulke, eenmaal eenigen naam of bekendheid veroverd hebbende auteurs zich 't meest leenen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen; 't hangt alles af van den uitgever. Wéét hij, dat het boek kan rekenen op gelezen-zullen-worden, dan legt hij zijn schrijver niet aan zulke banden van zoo en zooveel woorden. Mij b.v. is dat nog nooit gevraagd. Maar bij een eerstbeginnende is en blijft het voor den uitgever altijd een kansrekening. Zoodat deze eerstbeginnende zich moet tevreden stellen met wat de uitgever hem kan bieden in billijkheid. Gij zijt zeer zeker bij iemand terecht gekomen, die een eerste kracht is, en in zijn vak uitmunt. - Neen, ik kan daarin niets voor U doen. Juist omdat het hier een quaestie is die geheel en al uit het oogpunt zaak wordt beschouwd door hem. Dat weet ik positief. Maar ik wil 't met alle genoegen eerst lezen. Ik kan mij best voorstellen, U kennende uit Uw brieven, dat gij iets goeds kunt maken, en in elk geval wat wezenlijks te zeggen zult hebben. Maar de vraag is of gij den goeden vorm vindt, die lezers boeit. Ik moest lachen om die slotbeschrijving in Uw brief. Die is zoo raak. Ik ook ken van die beminnelijke menschen, van wien je als het ware vóóraf weet door hun gezicht, of inleiding,: Nu komt er een hatelijkheid, die voor mij is bestemd. - Gij hebt niet zoo spoedig antwoord gekregen als ik had gewild. Maar er is zoovéél. Die correspondente, die Uw vers mooi vindt, is eene die mij dikwijls schrijft. Hartelijk gegroet.

[p. 432]

C.B. Ik vind van U geen pseudoniem, maar vertrouw dat gij U-zelve wel zult herkennen. Want gij hebt immers van en over mij gehoord door Uw vrienden, die weer bevriend zijn met de mijne, - bij wien ik zou hebben gelogeerd; hetgeen ten slotte niet geschiedde. Dat laatste zult gij ook reeds vernomen hebben, denk ik. Ik moest nog zoo veel langer in Berlijn blijven dan ik gedacht had, en daardoor kon onze Marie onze nieuwe woning hier bewoonbaar maken vóór onze thuiskomst. Terwijl ik het aan den anderen kant veel gemakkelijker vond - bij mijn vele achterstallige werk - terstond in mijn eigen kamer te kunnen arbeiden, in plaats van alles mee te moeten sleepen naar anderen. Het speet ons overigens zéér, want wij vonden het een zoo gezellig vooruitzicht met hen samen te zijn, en wij kwamen hier natuurlijk aan in een nog niet gezellige omgeving, al had Marie, bijgestaan door vele vriendelijke bloemgeschenken, alles gedaan om het zoo feestelijk en vriendelijk te doen uitzien als maar mogelijk was. - 't Deed mij plezier te lezen in Uw brief, dat ik dien letterkundige, dien gij hebt hooren ‘lezen’, zoo juist heb beoordeeld in mijn door U aangehaalde boekbeschouwing in de Lelie van eenige jaren geleden. Ik herinner mij den inhoud daarvan nog zeer goed. Neen, ik ken hem niet persoonlijk; heb hem zelfs nóóit gezien. Gij ziet dus dat mijn oordeel geheel en al objectief was, enkel tengevolge van den indruk van enghartige bekrompenheid, die zijn boek maakt. Wij bezitten zoovele van die soort auteurs in ons land, burger-schooljongens, die niets van de wereld weten of zagen dan 't Amsterdamsche kleinburger-leven met de daarbij behoorende nietigheden, en vuiligheden, van nachtpleziertjes van den tienden rang. Welke ‘auteurs’ zich dan neerzetten tot het schrijven van boeken, en zich te goeder trouw inbeelden, dat ze ook maar iets begrijpen van 't groote, breede, veelzijdige, mooie, ruime, - van Amsterdamsche en hollandsche burgerlijke ideetjes zoo oneindig ver-afstaande - wereld-leven! Och arme!

Neen, lieve C.B., gij hebt inderdaad in heel, heel lang niets van U laten hooren, in zóó lang niet, dat ik de hoop had opgegeven ooit nog een brief van U te zullen ontvangen. Toen ik verleden jaar in Menton was heb ik nog dikwijls aan U gedacht, omdat kennissen van mij logeerden in het hôtel waar gij toen zijt geweest, welk hôtel is veranderd en verbouwd en geheel nieuwerwetsch en first-class is geworden. Dezelfde ondervinding, die gij opdeedt met het Louvre in Menton, is ook mijn deel geworden toen. Ik had vanuit den Haag de kamer besteld, en erbij geschreven dat ik vanuit Marseille den dag van onzen aankomst zou telegrafeeren. Ik bezat het telegram van de directie, dat alles in orde was, en toch vond ik, in Menton gearriveerd, onze kamer weggegeven. Een zoo weinig nette behandeling is geen recommandatie. En, daar gij 't zelfde hebt ondervonden, en ik U indertijd dat hôtel aan de hand deed, wil ik U nu meteen meededen dat gij gelijk hadt indertijd met Uw beklag. - Ik ben blij dat gij de Lelie nog steeds even gaarne leest. Wat mijn vriendschap voor dieren betreft, ik hoorde onlangs een zeer beroemd man in Duitschland zeggen, naar aanleiding van Simplicissimus: ‘Wat goed is, wordt altijd vervolgd’. En zoo gaat het ook met hen die de partij van de dierenwereld trekken. De laagstaanden in de wereld hebben de meerderheid, en daarom reken ik het mij tot een eer tot de minderheid te behooren. Met Ibsen zeg ik: Die Mehrheit hat niemals das Recht auf ihrer Seite. Wer bildet denn die Mehrheit der Bewohner eines Landes, die Klugen oder die Dummen? Ich denke, darin sind wir alle einig dass die Dummen die geradezu überwältigende Majorität bilden, rings um her auf der ganzen weiten Erde. Die Mehrheit hat die Macht - leider - aber das Recht hat sie nicht - Die Minderheit hat immer Recht. - Dat de meeste menschen veel te oppervlakkig zijn, om zelfs voor elkander te kunnen voelen, - laat staan dus voor dieren - daarin hebt gij volmaakt gelijk. Juist dààrom laat mij 't oordeel van ‘de meerderheid’ in al deze dingen dan ook steeds zoo koud als een steen. -

Ten slotte nog even een antwoord op Uw vraag: waar zijt U ziek geweest? Hoe het komt dat gij ‘de Lelie van a-z leest, en dan toch nog niet begrepen hebt, wááar ik ziek lag’, - kan ik evenmin verklaren als gij. Want het stond er toch, bij wijze van ‘bericht’, steeds in. Natuurlijk lag ik ziek in Nauheim. Naderhand ben ik nog, op den uitdrukkelijken wensch van professor Schott te Nauheim, die, toen het zoo ernstig werd, er bij is gehaald, naar Berlijn gegaan, naar een andere specialiteit dáár. Et voilá! - Het verwondert mij niet, dat gij de villa Benjamin niet vondt. Want zij ligt niet vlak aan den weg, maar achteraf, tegenover het paviljoen Wied. Hartelijk dank voor Uw brief. Stel een volgenden niet weer zoo lang uit als ditmaal.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Nagekomen Correspondentie.

Mej. B. - Ik schrijf het aan Uw ziekte toe - Uw briefkaart komt uit een Ziekenverpleging - dat gij mijn stukje in de Lelie van 25 Dec. 1912 No. 26: ‘Couranten-likkerij’ zoo onjuist hebt gelezen. In dat stukje zeg ik immers uitdrukkelijk, dat ik het niet heb over den heer Planten - van wien ik nooit heb gehoord - maar over 't likkerig-oppervlakkige van dat artikel over hem. Gaarne breng ik ten overvloede hiermede ter algemeene kennis hoe gij uit persoonlijke ervaring getuigt dat de heer Planten uitmuntte door edelmoedigheid en beminnelijkheid.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.