De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij. die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle Brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr: rubriek thuis behooren.

Het huwelijk van Constance W. - Onder den naam van deze novelle beantwoord ik U, om U te zeggen dat ik het stuk met veel belangstelling las, en het gaarne als feuilleton wil plaatsen. Reeds de lengte sluit uit dat ik het anders dan aldus zou kunnen opnemen. Ik vind het gegeven goed-gedacht, maar het slot is zwak uitgewerkt, de verandering is te spoedig, heeft te weinig dieperen grond om van blijvende kracht te kunnen zijn; 't zelfde geldt óók voor de verzoening. Daarentegen is de langzame vervreemding, met de natuurlijke oorzaken daarvan, zeer goed nagevoeld; jammer, dat gij te weinig gesprekken en levendige tafereeltjes invoert, en U te véél bepaalt tot vertellen zonder meer. Alles saamgenomen vind ik er veel goeds in, maar toch is 't geheel nog zwak, verraadt den eerstbeginner. Meldt mij nu nog even of gij 't goed vindt dat ik het stuk plaats als feuilleton? Geef mij dan s.v.p. meteen nog eens nauwkeurig Uw adres op.

Thelma. - Eindelijk ontvangt gij dan het beloofde antwoord, dat wèl naar Uw zin zal zijn, omdat ik niet alleen Uw werk aanneem, maar ook er bijvoeg dat ik het zoo veel beter uitgewerkt en levendiger van stijl vind dan vroegere bijdragen van U. Ook het onderwerp is gevoeliggedacht, echter hebt gij m.i. 't slot wat oppervlakkig behandeld. Er zit te weinig nog in, om zoo te zeggen. Echter ik herhaal, dit schetsje beviel mij veel beter dan alles wat ik ooit vroeger van U onder de oogen kreeg. Indien gij goed vindt, dat ik het als feuilleton plaats dan kan het zeer spoedig aan de beurt komen. Prefereert gij echter beslist de Lelie-zelve, dan zult gij veel langer moeten wachten. Meldt mij dus s. v p. nog hoe gij in dezen wilt.

Uw vriendelijk schrijven deed mij veel genoegen; zooals gij daarin zelve zeer terecht opmerkt, heb ik in den loop der laatste jaren een overstelpend groote correspondentie gekregen, gevoegd bij mijn overigen arbeid voor de Lelie, en daardoor is het met den besten wil ter wereld niet mogelijk, om altijd alle bijdragen zoo spoedig te beantwoorden als de inzenders 't wel zouden wenschen. - Ja, inderdaad, onze villa op Scheveningen hadden we, met toestemming van den verhuurder, verdoopt naar Benjamin; echter zullen we dezen winter naar den Haag verhuizen moeten, omdat de vocht en de wind op Scheveningen voor mijn gestel te nadeelig zijn gebleken op den duur. - Ook ik heb een foxje gehad in vroegere jaren, zoodat ik van het verstand en de trouw van dit soort honden alles afweet. Hij

[p. 79]

stierf echter reeds na drie jaren; - ik heb hem herdacht in een boek van me, onder den titel ‘Moosje’, zooals hij óók heette in de werkelijkheid - en na dien tijd vind ik het akelig, als het ware, een opvolger van hem te hebben van hetzelfde ras. - Nietwaar, is het niet schandelijk, dat sommige eigenaars van honden zoo'n arm beest achter de tram laten aanloopen, op voortdurend gevaar dat hij overreden wordt! Het is afschuwelijk als men dat bijwoont; er moest boete op staan. Indien onze wetten in zake dierenbescherming ook maar eenigszins goed waren ingericht, dan zou dat zoo zijn.

Ik moest glimlachen om Uw verwijt, dat in mijn romans geen enkele ‘goede man’ voorkomt, want gewoonlijk wordt mij immers juist het tegendeel verweten, namelijk dat ik de mannen te goed voorstel nevens de vrouwen, en hen te veel ‘verdedig’. M. i. lieve Thelma, zijn er geen ‘goede’ en geen ‘slechte’ menschen in zulke scherpe tegenstellingen. Iedereen is een mengsel van beide. En in de christelijk-aristocratische kringen, die ik in de romans in de Lelie teeken, komen in de werkelijkheid des levens geen ‘goede mannen’ (noch goede vrouwen) vóór in den door U bedoelden zin. In b.v. den broer van de weduwe Gerbrandts toekende ik een oprecht geloovig burgerman-christen, en in Henk van den Bevelaer een van huis uit niet onoprechten, zonder huichelarij opgevoeden zwakkeling, die door het Haagsche politieke-christelijke-huichel-leven wordt verstrikt. Enz., enz. Gij schijnt te behooren tot de zeer vele roman-lezers, die met de personen van den roman zóó meeleven, dat zij als het ware hunne partij trekken, als bestonden zij werkelijk. Van daar Uw wensch: ‘Ik hoop dat die Dorrit nu eindelijk eens een liefdehuwelijk zal doen, en niet om de een of andere reden dien Piet ten Have zal nemen’. Ik erken dat ik een dergelijk met de schepping van den auteur meeleven altijd voor dezen zeer vereerend vind, want het bewijst dat zijn werk boeit. Nu, wacht maar af. In elk geval deed Quips Weerdema immers een liefde-huwelijk, door Henk van den Bevelaer af te trekken, enkel door hare lieve onschuld, van Nannie de Grevere, liever-gezegd mevrouw Eduma de Witt. - Vriendelijk gegroet.

P.V. te Koog a.d. Z. - Ik las Uw vriendelijk schrijven naar aanleiding van mijn uitroep in de Lelie van no. 45: Wat een mesthoop. In dat schrijven spreekt gij ervan, dat het goed zou zijn, indien er een blad bestond, gewijd aan de belangen van allen, die er prijs op stellen te willen ‘leven zooals het mag, als het moet, en als het kan’. - Wel, ik zou zeggen, dat de Holl. Lelie in dit opzicht zeer zeker voldoet aan Uw wenschen. Er is wel niemand in het land, die zoo onafgebroken strijdt voor rechtvaardigheid, onafhankelijke levensopvatting, en 't recht zichzelf te zijn, en die zoo moedig vooroordeelen en domme begrippen van: dit durf ik niet, en dat kan niet om 't ‘fatsoen’ geeselt, als de ondergeteekende. Dat de Lelie niet op Zaterdag maar op Woensdag uitkomt, is nu eenmaal sinds zoovele jaren reeds 't geval, dat de uitgever waarschijnlijk niet ineens daarin een verandering kan brengen. Ik zou trouwens ook zeggen: wat doet het ertoe, want, wie abonné is, die kan immers 't Blad wegleggen tot den rustdag van Zondag, en, wie het leest in een leesportefeuille, die is toch immers aangewezen op den dag, waarop die bij hem wordt omgewisseld. Vriendelijk dank voor Uw schrijven. Mocht gij lust hebben tot verdere correspondentie, dan ben ik steeds gaarne daartoe bereid.

Inzender van een paar bijdragen, waaronder eene over Bremen (naam niet duidelijk leesbaar). Wegens plaatsgebrek verzoek ik U beleefd mij geen inzendingen te willen doen toekomen. Particulier wordt door mij niet geantwoord; van daar dat Uw brief kaarten vergeefs waren.

Walda. (Ned: Indië) - Ik schrijf hier maar als pseudoniem den naam van Uw hond, daar gij geen pseudoniem opgeeft. Gij en Uw vrouw deden mij buitengewoon veel pleizier door mij die allerliefste photo's te zenden; ik waardeer het buitengewoon. Ook Uw begeleidend schrijven vind ik leuk. Gij hebt gelijk, ‘op dit aardsche tranendal’ is 't voor een hond lang niet altijd gemakkelijk, zoodat Walda's nommer 9 maar gelijk had het bijtijds te verlaten. Zijn of haar acht broertjes en zusjes hebben het echter, blijkens de mij gezonden beeltenissen, alles behalve slecht. Die, waarop zij allen hun maaltijd nemen, is verrukkelijk. Ik beschouw alle menschen, die van honden houden, en zoo sympathiek er over schrijven als gij 't doet, als geestverwanten, maar die welke in Ned: Indië wonen zijn mij in dat opzicht dubbel lief, omdat ik weet dat honden daar zoo slecht behandeld worden over 't algemeen. Ook Uw vrouw dank ik zéér.

Maris Stella. - Toevallig hoorde ik door kennissen - gij kunt misschien zelve wel nagaan hoe - dat gij reeds zoo lang naar antwoord van mij uitzaagt, en daarom in de vrees verkeert, als zou ik een of ander ‘kwalijk hebben genomen’. Lieve Maris Stella, juist zooals die meneer 't U reeds zeide - en die kent mij goed - zoo is het: Als ik iets kwalijk neem, dan zeg ik 't ronduit. Maar, zeg nu eens zelf, wat ter wereld zou ik U kunnen kwalijk nemen? Immers niets. 't Eenige wat mij belette U tot hiertoe te antwoorden, is de overstelpende toevloed van correspondentie, gevoegd bij plaatsgebrek in de Lelie. Er zijn er velen, die nog veel langer reeds wachten dan gij, en, had ik niet door dien meneer van Uw vrees gehoord, ik zou U waarschijnlijk nog niet aan de beurt hebben laten komen. Nu echter vind ik dat gij daartoe 't recht hebt, te meer waar ik hoor dat gij weder zoo lijdende zijt. Gij-ook zijt iemand wier lot voldoende U het recht geeft een ander toe te voegen: Waardeer wat gij hebt. Want Uw lijden is wèl zwaar op Uw leeftijd. Vooral dat gij nooit meer kunt genieten van de natuur, van de buitenlucht, dat vind ik vreeselijk voor U. Ik heb nooit zoo gevoeld hoe lief ik de natuur heb, dan na tijden van lang thuis moeten zijn. Nu juist nog deze afgeloopen week moest ik eenige dagen, met een aandoening van gewrichtsrheumatiek, te bed liggen; ik kan van uit mijn bed het groen zien, de boomen van het Kurpark, en ik smachtte er zóó naar weer daaronder te kunnen wandelen, dat ik niet dankbaar genoeg kan zijn op dit oogenblik weer zoo ver

[p. 80]

te zijn sinds eenige dagen. Maar laat ik U nu eerst eens een standje maken over Uw voorlaatsten brief. Ja, heusch, dat verdient gij. Om dien aanhef namelijk waarin gij zegt, dat het in Uw hart zou zijn mij ‘lieve freule Lohman’ te noemen, maar dat gij, om mijn stand, het gepaster vindt te schrijven: ‘zeer geachte’. Ten eerste, wat is stand? Voor mijn gevoel niets dan een vorm. Ik beschouw innerlijke beschaving als iets van oneindig veel meer waarde dan de toevallige voorrechten van geboorte en titel. Maar bovendien, kent gij mij nu nog niet genoeg uit mijn boeken, uit de Lelie, uit alles, om niet te begrijpen dat het mij veel meer waard is, wanneer iemand van mij houdt, dan wanneer men mij toespreekt met het vormelijk: ‘geacht’. - Ziezoo, dat is mijn standje. Nu ga ik over tot de rest van Uw schrijven. Inderdaad, als gij in U de stof voelt tot een nieuw boek, dan zou ik 't zeer zeker trachten te schrijven. Hebt gij reeds antwoord? Ook dat is eenigszins een reden wáárom ik Uw brieven nog niet beantwoordde, omdat ik eigenlijk éérst bericht van U daaromtrent tegemoet zag. - Ja, gij kunt natuurlijk zeer goed oordeelen over de quaestie van R.K. verpleging, en Uw oordeel is trouwens 't zelfde van iedereen; men kan er nooit genoeg goeds van zeggen vind ik. En het is mijn vaste overtuiging, dat de R.K. Kerk de beste oplossing vond voor het ongehuwde vrouwenleven, door hare instelling van kloosterorden van den meest verschillenden aard, waarin dientengevolge allerlei soorten van ‘nuttigheden’ zich kunnen oefenen en vormen tot heil van anderen, terwijl de tucht, waaraan allen onderworpen zijn, belet het zich verbrokkelen, uiteenspatten, eigen tijd en talenten vermorsen, waaraan protestantsche, vergaderende, en daarna kibbelende, op eigen eer bedachte ongehuwde jufferen meestal te gronde gaan. De R.K. Kerk verstaat de kunst de vrouw in het klooster die leiding te geven, die zij nu eenmaal - behoudens een enkele uitzondering - nóódig heeft in haar leven. En het ontbreken van deze leiding onder de protestanten leidt tot zooveel verdwaasde mallooten als wij tegenwoordig overal zien optreden in de vrouwenwereld. - Hoe ik over de Titanic-ramp denk hebt gij natuurlijk al sinds lang in de Lelie gelezen. Zij is een ontzettend staaltje van het afschuwelijk egoïsme, waartoe de gelddorst de maatschappijen heeft gebracht, gelddorst, gepaard aan snelheids-woede. Een dood op zee heeft ook mij steeds iets vreeselijks toegeschenen, vooral omdat ik zoo dikwijls heb gehoord, dat men door de dieren in den oceaan wordt verslonden of aangebeten, nog eer men verdrinkt. Vooral zij, die redding-gordels dragen, zijn aan dit gevaar blootgesteld. Ja, ik-ook denk bij zulke massa-rampen altijd evenals gij, aan de vele jonge levens, nog dierbaar aan anderen, die dan te gronde gaan, waar, tegelijkertijd onnutte, zich-zelf tot last zijnde, of broodsgebrek lijdende stumpers letterlijk veroordeeld blijven tot leven, tot op hun heel ouden dag. Dat zijn van die raadselen, die mij-persoonlijk steeds de vraag op de lippen leggen: Kán er een liefderijke Almacht zijn, die zulke toestanden wil en regeert zooals geloovige menschen aannemen? Ik heb echter in dat opzicht met den twijfel afgedaan, ik wacht kalm af. Spoedig genoeg weet ik meer dan nu:

‘Een korte tijd en beter dan

Gij hier, weet ik er 't fijne van’ -

Dat woord geldt voor ons allen; voor ieder onzer op zijn tijd. -

In Uw tweeden en laatsten brief schrijft gij dat gij niet vóór Juli antwoord op Uw vraag tegemoet ziet. Dus, gij zult dat nu reeds hebben wellicht. Uw verlangen er naar kan ik best begrijpen. Ik weet nog zoo goed hoe ik zelve verlangde naar antwoord van den heer van Kampen op mijn eerste manuscript: Miserere. Nu, die heeft het goed met mij gemaakt. Want hij had mij zoowat binnen een maand antwoord beloofd. En dat deed hij ook. Maar o, toen ik dien brief zag met zijn naam er buiten op gedrukt! Hoe had ik toen wel door den grond willén zinken van schaamte! Zóó zeker was ik dat hij zou schrijven: Niet aangenomen. En zie, daar stond het tegendeel. En óók, dat hij mij een behoorlijk honorarium óók aanbood tegelijk. Dien nacht kon ik niet slapen van blijdschap. - Zeker, mocht gij bij den eersten uitgever niet slagen, waarom 't dan niet bij een ander geprobeerd? Dat gaat dikwijls zoo. - Ja, dat heb ik-ook geschreven - herinnert gij 't U niet - in mijn boekbeoordeeling van Marie Claire dat het haar eenigste werk zal blijven van beteekenis, omdat het haar eigen levensgeschiedenis is. Want vele vrouwen hebben die inspiratie in zich, en hebben dáártoe de gegevens voor een boek, maar zij missen inderdaad de fantazie, en het voorstellingsvermogen, om een schepping te maken die zij ontleenen geheel en al aan wat zij opmerken rondom zich. - In mijn roman Zedelijkheids-apostelen hebt gij mijn bedoeling volkomen gevat. Inderdaad schuilt er onder die quasi-vroomheid en preutschheid zooveel venijnigheid en wangunst bij dergelijke jaloersche, ongehuwde freules, als ik teekende in mijn freule de Wevere. - Over Marie Corelli moet ik een anderen correspondent, die reeds héél lang op antwoord wacht, uitvoerig antwoorden. Daarom zal ik op Uw opmerkingen omtrent haar werken niet ingaan. In hoofdzaak ben ik 't met U eens. Wat aangaat de behoefte om nuttig te zijn, ik begrijp dat gij, in Uw omstandigheden, die behoefte dubbel voelt. Toch geloof ik, dat het nuttig zijn veel meer zit in het in eigen kring licht en vreugde verspreiden, dan in het een of ander werk tot stand brengen. En die eerste manier van nuttig zijn is in 't bereik van ieder onzer. Gij kent de vertaling van Rückert, door de Genestet?

Kweek maar ieder vroom en blij zijn geluk op aarde,
Tooit de roos zichzelve, zij siert meteen de gaarde.

Er is daarin véél waarheid, mits men het ‘vroom en blij’ opvatte in den goeden zin, want anders zou het ontaarden in grof egoïsme. Lieve Maris Stella, ik zend U tegelijk met dezen óók een briefkaart particulier, om U te zeggen hoezeer het mij spijt dat gij zoo lang vergeefs uitzaagt naar antwoord, Mocht die dus niet in uw handen komen, dan weet gij dat ik het heb geprobeerd. Schrijf mij maar spoedig eens hoe het U gaat, en of gij reeds antwoord hebt, en wees hartelijk gegroet.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.