De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschap-kring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle Brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr: rubriek thuis behooren.

Mevr: van B. - Uw briefkaart uit Zwitserland ontvangen, in veel dank. Ja, al die streken, waar gij reist, zijn ook mij bekend, èn sympathiek. - Luzern is goddelijk gelegen nietwaar? De waterval bij Schaffhausen viel mij tegen toen ik die den eersten keer zag, vermoedelijk omdat ik er te véél van had gelezen en gehoord. Gaat gij ook naar 't Berner Oberland? - Dat spant voor mij zelfs de kroon boven St. Moritz, ofschoon 't Engadin natuurlijk veel grootscher is. Van Geneve houd ik niet. Misschien wel omdat het de stad is van Calvijn. Als ik 't oude Geneve zie krijg ik een rilling van afschuw. Lief van U om aan mij te denken op uw reis.

A.S. te Apeldoorn. - Ofschoon ik vermoed dat deze regels U niet onder de oogen zullen komen, daar mijn adres U blijkbaar onbekend was, en Uw brief, op goed geluk geadresseerd, dus, dank zij de post, in mijn handen kwam, wil ik U beleefdheidshalve even antwoorden, namelijk om U te zeggen dat ik Uw langen brief, na kennisneming van den aanvang, niet verder las, zoodra ik daaruit zag dat gij een ‘bekeering’ aan mij op het touw zet, niet omdat gij een boek-zelf van mij hebt gelezen, maar omdat gij over dat boek een recensie, van een paar woorden, hebt onder de oogen gekregen, die er den inhoud van meededen. Indien gij zoo oppervlakkig zijt van te oordeelen niet naar wat iemand-zelf schrijft, maar naar 't geen ‘men’ van hem vertelt, geloof me, dan loont het zich niet voor mij om mij met U in te laten. Lees eerst zelf het boek, en vertel mij dan, als gij er lust toe gevoelt, welken indruk het op U heeft gemaakt, dan wil ik gaarne naar U luisteren, indien gij U dan nog verplicht voelt mij te bekeeren. Nu echter kunt gij niet oordeelen over mijn denkwijze, zoolang gij die niet kent uit mijn eigen werk, maar alleen gelooft wat een of ander partijdig christelijk blaadje daaromtrent liegt. Dus, ik heb Uw bief niet verder gelezen, dan den aanhef, en verklaar mij alleen dan bereid U nogmaals te antwoorden indien gij kennis neemt van mijn eigen denkbeelden en niet van die van anderen over mij.

1813. - Ofschoon het recht prettig voor mij is van U te hooren, spijt het mij dat gij zooveel Pech hebt in den laatsten tijd, vooral met die ziekte. Kiespijn is een van de meest-ondragelijke pijnen die er bestaan, maar, mij dunkt, als het zoo blijft ondanks het trekken, dan moet de oorzaak toch ergens anders liggen. Kan het geen aangezichtspijn zijn? Die is even ondragelijk, en zit in de zenuwen van 't gezicht, niet in de kiezen of tanden.

Wat bestaat er dikwijls veel overeenkomst tusschen U en mij! Mij gaat het namelijk evenzoo als U, wat het buiten-zijn des avonds aangaat. Dan word ook-ik, door de doodelijke stilte, overmand van een grooten weemoed, om het vergankelijke van alles. Een zomer-avond buiten is voor mij prachtig, maar tegelijk overweldigend van melancholie; als 't licht weggaat, en alles spreekt van de rust voorgoed, van het afscheid voor altijd. Alle droeve herinneringen en verleden dingen komen dan daardoor ook uit hun graf oprijzen, en zingen een weemoeds-lied in mijn ooren. Ik heb er nog over gedacht, alvorens wij hierheen gingen, den zomer door te brengen precies in de buurt waar gij nu zijt, te B. namelijk. Ik vond het daar overdag beeldig, maar ik zag te veel op tegen die stille avonden. Als ik terug ben op S., bij Uw komst, dan beloof ik U dat ik U zal ontvangen. Maar ik vrees dat ik nog niet terug ben dan. Ik kan niet tegen de lucht daar, vanwege de vocht en den wind. Daar, waar gij nu gehuurd hebt, waait het óók bijzonder steeds, vind ik. Dat is zoo jammer van S. - Heerlijk dat gij lid werdt van de Dierenbescherming. Hoe

[p. 31]

meer menschen dat zijn, hoe beter 't is. Hartelijk 't beste gewenscht met Uw lieve zieke, en heel veel groeten.

T.C.M. den Haag. - Uw opmerking is zóó weinig ‘raak’. dat ik U op mijn woord van eer kan verzekeren haar van U 't éérst te hooren, niettegenstaande het door U bedoelde artikel reeds maanden geleden verscheen in de Lelie. Met alle genoegen wil ik Uw vertrouwen op mijn eerlijkheid beantwoorden, door U terstond in te lichten dat gij geheel en al de plank misslaat. Gij verwijt mij namelijk, dat ik in het bewuste artikel (boekbeschouwing zie Lelie van 14 Febr. No. 33) den vertaler van het door mij besproken boek er op wijs hoe dwaas het is zich te noemen Jhr. Op ten Noort, want, zegt gij: gij-zelve noemt U op het omslag van de Lelie: Jonkvrouwe Anna de Savornin Lohman. Waarde heer, dat is immers volstrekt niet hetzelfde. Op het omslag van de Lelie staat voluit mijn adres ten behoeve van al degenen die zich met mij, in mijn qualiteit van redactrice, wenschen in te laten. Tot dit adres behoort dus óók mijn titel van Jonkvrouw, in onderscheiding van mijne voorgangster, die eene mevrouw was, of van eene mejuffrouw, of van een meneer. In de Lelie echter zult gij geen mijner stukken ooit anders onderteekend vinden dan met enkel Anna de Savornin Lohman, en eveneens geef ik mijn boeken uit, als geschreven door Anna de Savornin Lohman, zonder praedicaat. Het volledig adres van redacteur of redactrice opgeven op het Blad is iets noodzakelijks, waarbij het vanzelf spreekt dat men zijn volledigen naam, plus den titel dien hij heeft, vermeldt. Indien men echter een boek schrijft of vertaalt, dan geeft men immers niet zijn adres op op het titelblad, nietwaar? Ik hoop dat gij mij nu beter hebt begrepen?

B.K. te B. - Ik vreesde reeds, toen ik Uw voorlaatsten brief ontving, dat gij U-zelve niet hadt herkend in mijn antwoord aan U, maar uit den hedenochtend ontvangen tweeden brief zie ik met genoegen, dat gij inmiddels tot de ontdekking zijt gekomen hoe ik wel degelijk aan Uw verzoek voldeed.

Ja, dat ik met iemand samenwoon, die mij zoo liefheeft en die ik zoo liefheb als mijne vriendin en ik 't elkaar doen, dat is inderdaad een wonderschoon voorrecht, en een waarvoor ik nooit dank baar genoeg kan zijn. Als er een derde tusschen komt, zooals in Uw geval, dan is het toch nooit het rechte geweest, zou ik zeggen. Neen, ik geloof niet dat zij, die genoeg hebben op egoïste wijze aan eigen ik recht kunnen genieten. Zij hebben zonder twijfel minder verdriet dan zij die anderen liefhebben, maar ook veel minder vreugde. Althans dat heb ik honderden malen in mijne omgeving opgemerkt. Ik heb zelve een zeer warme natuur, en ik heb daardoor mij heel veel dingen aangetrokken van anderer leed, waarover menig ander koud heenglijdt, maar, daar staat tegenover dat ik ook veel, veel intenser genieten kan van kleinigheden, dan zulke egoïsten genieten van het geluk en van het meeleven met anderen. Neen, ik zou daarom met koude menschen niet willen ruilen van karakter. Maar gij hebt gelijk dat dezulken veel ergernissen bespaard blijven. Want, dat U b.v. de hondenkarren ergeren, dat kan ik mij zoo innig goed begrijpen. Die maken mij ook woest, als zoo'n lammeling van een gezonden man daarop zit. En wat het lot aangaat van dien armen Box, waarover ik schreef in de Lelie van 19 Juni l.l., Uw verontwaardiging op die vrouw is wèlverdiend. Ik was eenvoudig woedend toen ik haar brief las, en, had ik haar bij mij gehad, ik zou haar met alle genoegen een pak slaag hebben gegeven, en ik gun haar alle kwaads: dat verdient zij. Waarom bemoeit zij zich met zoo'n ongelukkig schepsel, als zij hem nu in eens verstoot? Zoo iemand is zelve een onding op aarde.

Weet gij wat mij hier in Nauheim op dit oogenblik een dagelijksche ergernis is? Een half verlamde dame, met een pleegzuster, die elken dag lekker gaat koffiedrinken en gebakjes eten in een conditorei, en de vrouw, die haar wagentje schuift, dan al dien tijd laat staan, haar noch iets meegeeft, noch zelfs een stoel aanbiedt. Tegenwoordig brengen wij die vrouw een kopje thee en een koekje uit medelijden, daar de conditorei in onze buurt is, maar op straat kan men dat ten hemel schreiend schouwspel telkens zien, van meneeren en dames die in een wagentje worden geschoven, en dan, als zij ergens rusten, hun doodmoeden schuiver niet toestaan op een bank te gaan zitten, maar dwingen te blijven staan of heen en weer te wandelen. Zulke zieken gun ik dat ze nooit beter worden, integendeel véél lijden.

Wat Uw slotvraag aangaat, neen, ik geloof niet dat een vriendin, wier vriendschap ophoudt omdat de andere geëngageerd raakt, ooit eerlijk hield van de andere, maar wèl dat zij jaloersch is geweest van haar. Vooral waar beiden nog jong zijn geloof ik dat er van geen ernstige vriendschap sprake is geweest, wanneer iets zoo natuurlijks als een aanstaand huwelijk de eene, de niet-geëngageerde, voor goed scheidt van de andere. Mijne vriendin en ik wonen al tien jaren reeds samen, en kennen elkaar nog veel langer, en nooit heeft de mogelijkheid van een engagement onze gevoelens voor elkaar verflauwd. Toen wij veel gingen reizen, zei een mijner kennissen tot mij, bij wijze van waarschuwing, ‘Als nu juffr. R. eens daardoor geëngageerd raakt?’ Ik zeide haar: ‘Dan zal ik haar, hoe vreeselijk ik haar zou missen, dat geluk van harte gunnen indien zij een man ontmoet dien zij lief krijgt, en die haar waard is.’ Dat spreekt, vind ik, van zelf, dat huwelijksgeluk gaat boven welke vriendschap ook. En, als 't engagement nu uitraakt òòk nog, en de andere blijft dan toch koel, dan is zij m.i. enkel jaloersch geweest, en heeft m.i. geen flauw begrip van èchte, ware, zelfopofferende vriendschap

Ik ben blij dat ik uit Uw laatsten schrijven nu weet van Uw levensomstandigheden. Uw betrekking lijkt mij heel loonend, en eigenlijk veel sympathieker dan die eerste, die gij hadt gekozen.

Dierenliefde heeft niets te maken, goddank, met al of niet getrouwd zijn. Onder mijne correspondenten heb ik een menigte getrouwde vrouwen, en óók die kinderen hebben, wier liefde tot hunne honden of katten even groot is na als voor hun huwelijk. En ook ken ik vele getrouwde

[p. 32]

en ongetrouwde mannen, die over de dieren precies zoo denken als ik. - Ik ken de stad uwer inwoning, daar ik er vroeger wel heb gelogeerd, en ik vind de omstreken er beeldig. Maar tegenwoordig ga ik weinig dien kant uit. Hartelijk gegroet, en, schrijf zoovéél gij wilt.

Chor. - Hartelijk dank voor Uw lief schrijven over mijn stukje: Waardeer wat gij hebt (zie Lelie van 19 Juni 1912). Inderdaad zoo is het als gij nu 't zelve òòk schrijft: met dat al maar door piekeren over niet meer te veranderen dingen maakt men en zichzelf en anderen ongelukkig, zonder dat men er iets verder meekomt, nietwaar? En 't is óók zooals gij schrijft: ‘Een mensch is nóóit dankbaar genoeg.’ Heusch, ik vind dat ik-zelve zoo ontzettend véél reden heb tot dank, en toch, als ik me vergelijk met anderen, dan kan ik óok zeggen dat ik vreeselijk veel tegenspoed heb gehad, en nog heb, van allerlei aard. En zoo gaat het de meesten onzer, als we onze oogen wijd open doen Daarom is het toch immers veel verstandiger de zonzijde op te zoeken inplaats van in de schaduw te willen blijven treuren. - Ja, mijne gezondheid is nu eenmaal zooals zij is, daaraan is niet veel meer te veranderen. Wat de hondenjongens aangaat, ik heb ze namens U lief toegesproken, maar ik moet er bijvoegen dat dit niet bepaald iets buitengewoons is voor 't tweetal, omdat ik ze den heelen dag lief toespreek, zoo zelfs dat onze Marie wel eens lachend zegt: Ik geloof dat U op hen niet boos kan worden. 't Geen ook zoo is. Heel veel dank voor Uw lief schrijven, dat mij goed deed.

't Kan Verkeeren. - Wat spijt mij dat vreeselijk! In de eerste plaats om U. Maar, eerlijk gezegd, óók om mij, omdat ik zoo heel veel houd van bloemen. Onze Marie is ons nagereisd, en zal dus reeds weg zijn geweest vóór Uw bloemen kwamen, daar zij van niets weet. 't Huis is gesloten. Wie is dus eigenlijk de grootste Pechvogel, U, of ik? Eigenlijk, vind ik, wij allebei. Intusschen hartelijk, hartelijk dank voor uw bedoeling. Kunt U niet eens schrijven aan den bloemist, hoe het is gegaan er mee?

't Versje heb ik aangenomen en reeds naar de drukkerij gestuurd.

Aangaande 't geen gij schrijft omtrent Agnita doe ik U opmerken, dat er een diepgaand verschil bestaat tusschen U en haar. Gij begrijpt mij? Ik durf dat hier niet nader aanduiden, om U niet te verraden. Maar ik kan zeer goed begrijpen dat U 't vergeven moeielijk viel. Háár echter, bij hare gevoelens, moet dunkt mij, 't vergeven al heel licht vallen. Liefde valt immers vergeven zoo licht. Vindt gij zelve dat niet met mij? - Lieve mevrouw, ik wil mij liever niet belasten met het doorzenden van brieven van correspondenten onderling aan elkaar. Ik vind dat ik daardoor op mij den schijn laad van een soort geheime briefwisseling te bevorderen, die, hoe onschuldig ook, toch strijdt legen mijn eigen opvattingen van eerlijke openbaarheid Wat in de Lelie gedrukt staat, kan ieder lezen, nietwaar? Kunt U daarom Agnita niet in de Lelie schrijven? Dan heb ik geene verantwoording. Maar, zend ik brieven dóór aan haar, dan vind ik dat ik min of meer mij schuldig maak aan, geheimnistuerei’, zooals de duitschers zeggen. Kunt U voor die opvatting niets voelen?

Ik vind het altijd zoo heerlijk dat U Uw hond bij U houdt. Toen ik dien brief kreeg over Box (zie Lelie van 19 Juni) dacht ik dadelijk aan U, die alles overhad voor Uw hond. Ik denk altijd dat hij zoo iets zal zijn als mijn Bennie, zoo uitgelaten, vroolijk, en opgewonden. U moest dien hier zien in Nauheim, waar hij zooveel mee uitgaat, en iedereen hem herkent, net als in Menton. Hij kent hier een Russische familie, die enkel Russisch spreekt, en met teedere gebaren hare liefde voor hem uitdrukt, meneer, mevrouw, twee dochters. Zij waren er verleden jaar ook, en 't was een vreugdevol weerzien, waarbij de dames zich in 't minst niet bekommeren om hare fijne toiletjes. Want Ben zijnerzijds heeft dáárvoor gansch geen mededoogen. - Nogmaals, weest hartelijk, hartelijk gedankt voor Uwe attentie, die mij van U zoo bijzonder trof om 't spontane ervan.

A.B.C. - Hartelijk dank voor Uw reisbriefkaart. De Harz ken ik gansch niet. Wat zegt gij daarvan? Zij trekt mij nu eenmaal niet aan, naar wat ik er van hoorde. Waarschijnlijk zou ik 't er ten slotte misschien heel mooi vinden, als ik er tòch kwam. Heerlijk dat gij zoo geniet, en dat doet van uw eigen verdiende geld. En dat gij zoo gelukkig zijt steeds, verheugt mij zoo! Dat lees ik zoo graag. Veel liefs.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.