De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Correspondentie van de Redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus met verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle Brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr: rubriek thuishooren.

Pensée. - Hartelijk dank voor Uw briefje. Uw stuk ontving ik indertijd, in Menton, in goede orde, en wil ik gaarne plaatsen als hoofdartikel.

- - Ja onze hondenjongens zijn wél de zonnigheid van ons leven. Wij noemen Bennie altijd ons lief lastpostje, omdat hij altijd met 't een of ander kattekwaad bezig is, als hij er kans toe ziet, maar, dat steeds op zoo'n manier, dat je er onmogelijk anders om kunt doen dan hem te méér liefkozen. Dat weet de bengel dan ook wel. Zij leven geheel met ons mee, en daardoor worden ze zoo deelend in alles. Onlangs vertelde ik, terwijl wij aan de lunch zaten, eenige der vreeselijke bijzonderheden van de Titanic-ramp. Daarbij sloeg mijn stem over, en mijn vriendin kreeg de tranen in hare oogen. Onze jongens zaten smakelijk van hunne bordjes te eten, maar, nauwelijks bemerkten ze dit, of ze hielden ineens op, en gingen somber op hunne stoeltjes zitten kijken naar ons, - totdat we hen aanhaalden, streelden, en elkaar toelachten. Eerst echter toen ze dit laatste zagen waren ze gerustgesteld dat er niets akeligs met ons was, en zetten eerst toen hunnen maaltijd voort.

Maar, nu Uw vraag omtrent geneeskundig onderzoek vóór het huwelijk. Ja, zooals de doktoren dat, - om den baas te kunnen spelen - zouden willen als wetsverordening, zoo vind ik het een inbreuk op de persoonlijke vrijheid, waartegen met alle kracht dient geprotesteerd te worden. Hetgeen men de Kerk in 't algemeen heeft ontnomen, en nog steeds afkeurt in de Roomsch-Katholieke Kerk, de inmenging van den priester, dóór zijn ambt, in de intiemste aangelegenheden tusschen man en vrouw, zou op deze wijze het domein worden van den geneesheer. Bovendien, tot hoeveel geknoei en partijdigheid zou zulk een wettelijk-voorgeschreven onderzoek niet leiden! Hoe dikwijls zijn de doktoren niet op een dwaalspoor in hunne diagnose, en, vooral, in hunne toekomstvoorspellingen waar het de komende kinderen geldt. In het bijzonder heb ik hier op het oog neurasthenie en aanverwante kwalen, waaromtrent veel wordt uitgemaakt en verboden en aangeraden, dat kant nog wal raakt, en dat, in elk geval, geheel en al samenhangt met de persoonlijke inzichten van elken dokter afzonderlijk. Iets geheel anders echter is het, wanneer iemand-zelf uit vrije verkiezing verlangt het geneeskundig onderzoek, om eigen particuliere redenen. Dan, natuurlijk, zal ik steeds zoo'n besluit toejuichen, waar het wordt geïnspireerd door zulke edele en verstandige denkbeelden als de Uwe. Uw eerlijkheid over en weer kan, dunkt mij, niet anders dan elkander ten goede komen en, daardoor, Uw beider toekomst.

Ik vind het aardig voor U, dat ‘Nederland’ dat stukje heeft geaccepteerd. Neen, ik lees dat tijdschrift niet, maar misschien wilt ge me te zijner tijd een afdrukje toezenden. Hartelijk gegroet.

Molly. - 't Zal de feuilleton-schrijfster over Dickens genoegen doen te hooren, dat haar werk U boeide. De Pickwick-papers hebben mij steeds koud gelaten, waar daarentegen David Copper-field en Dombey and Son mij grooten eerbied afdwingen voor het kunnen van Dickens, en ware sympathie tevens voor het ingevoelige in die romans.

Natuurlijk wil ik met het meeste genoegen iets ter kennismaking ontvangen van het werk uwer vriendin, maar, ik geef mij niet uit voor een beoordeelaarster op dit gebied. Als het werk goed is, dan zou, denk ik, b.v. de uitgever Veen haar misschien voor zijn uitgaven kunnen gebruiken, of de uitgever Bruna, te Utrecht, of die van de Juliana-bibliotheek, te Meppel uitkomend.

Hoe heerlijk dat die andere vriendin zich over dat hondje heeft ontfermd, in die barre koude van den winter. In zulke koude dagen zijn de menschen en de dieren er zooveel gelukkiger aan toe in het Zuiden. Nooit is daar de ellende van het misdeeld-zijn half zoo erg als hier in 't Noorden, waar koude, en de daarmee gepaard gaande grootere honger, veel meer levensbehoeften meebrengen dan in warme streken 't geval is. - Natuurlijk ben ik blij dat gij dit mij vertelt van die vriendin; dit is nu al de tweede maal, dat gij mij zoo iets liefs schrijft van haar, op het punt dieren-helpen, en ik verzeker U dat ik haar daarom in het hart heb gesloten. Ja, onze familie van viervoeters is welvarend, en dankt voor Uw belangstelling. Zelve lijd ik onder dit ongunstige voorjaar, vooral na het zoovéél buiten kunnen zijn, dagelijks, in Menton. Hartelijk gegroet, en veel dank voor het kaartje. Dat vind ik heel aardig geteekend; laat zij mij gerust nog iets zenden ter beoordeeling.

[p. 735]

V.A. (N.-Indië). - Neen, indien dat andere blad Uw stukken 't éérst plaatst, dan laat ik die welke nog onder mijne berusting zijn natuurlijk ongeplaatst liggen. Ik zie daarop nog Uw nader bericht tegemoet. Vriendelijk gegroet.

B.K. - Neen, lieve B.K., zulke schetsjes als het door U ingezonden stukje kan ik niet opnemen. Die hebben geen letterkundige waarde, noch naar den stijl, noch naar den inhoud. Vermoedelijk werdt gij door een werkelijkheids-geval geïnspireerd. Echter, alles wat op ons-zelven indruk maakt laat zich niet steeds verwerken tot een voor den druk geschikt schetsje. De kunst is in elk geval daarvoor den rechten aanleg te hebben.

Ik kan zien dat gij nog jong zijt uit Uw enthousiasme over Uw socialen arbeid onder die fabrieksmeisjes. Maar, laat mij U zeggen dat m.i. die meisjes, die gij beklaagt omdat zij op een fabriek werken, dat voor een groot deel doen uit hoogmoed, omdat zij geen dienstboden willen worden. Aan goede dienstboden, tegen hoog loon, is groot gebrek. Maar, nietwaar, daardoor is men ‘dienstbaar’. En, als men op een fabriek werkt, dan is men ‘vrij’, voelt zich 's avonds, als men naar huis gaat, een dame (?). Nu, ieder moet zelve weten hoe zij leven wil. Maar, dan ook nog medelijden met zulke ‘stumperds’ hebben, neen, dat heb ik niet. Ik vind het integendeel de ziekelijkheid van den tegenwoordigen tijd, dat juist zulke meisjes steeds beklaagd en nog met extra-hulp bijgestaan worden, terwijl men haar niet wijst op den weg, die voor haar open staat om goed geld te verdienen, en dien zij uit hoogmoed niet op willen. Bovendien, hebben zulke fabrieks-meisjes 't wezenlijk zóó hard als gij 't beschrijft? Zouden zij U niet een rad voor de oogen draaien? Het is immers bekend, dat er heden ten dage heel wat meer wordt gedaan voor fabrieks-arbeiders, enz., dan voor den kleinen middenstand. Neen, Uw medegevoel met Uw naasten, Uw lief en gevoelig schrijven daarover, juich ik toe, maar niet de conclusieën waartoe gij geraakt. Let eens op mijn woorden, als gij een tien jaren ouder zijt, of gij er dan nog zoo idealistisch over zult denken, over die ‘stumperds’ van meisjes.

Nel! Ik schaamde me een beetje toen ik Uw laatsten brief kreeg, want ik heb reeds sinds zoo lang een vroegeren van U te beantwoorden. Nu, beide liggen thans voor mij. Met heel veel dank en waardeering lees ik 't geen gij schrijft in dien eersten brief: ‘Daarin zijn, geloof ik, alle abonnés, hoe verschillend van oordeel of richting ook, het roerend eens, dat ze het liefst artikelen van U onder de oogen krijgen’. - En, zonder hoogmoed, durf ik mijnerzijds wèl verklaren dat ik dit inderdaad dagelijks ondervind zoo te ziin, maar het is meteen de oorzaak en de verklaring dat mijn correspondentie zich, ondanks mijn besten wil, en mijn groote werkkracht, steeds meer ophoopt. Immers, zij breidt zich steeds uit, en de Lelie-artikelen van mijn hand worden steeds talrijker, en ik beschik nochtans maar over dezelfde plaatsruimte van het begin. Enfin, ik doe wat ik kan.

Inderdaad, het is een wreede ontgoocheling, wanneer een kind met een zuiver-eerlijk-geloof, en een gróót vertrouwen in de oprechtheid der christenen om haar heen, achter de schermen leert zien hoe eigen eer en winst-bejag vóórzaten bij hen, die durven beweren, dat het bij hen gaat ‘om de eere van God’. Dan wordt men zoo met walg vervuld, en krijgt een zoo intensen afkeer van 't zelfde, waarvoor men eens diepen eerbied voelde, dat het leven en de loop van den tijd dien indruk van desillusie en van walging nooit meer kunnen wegwisschen. Zoo is het mij gegaan.

U boeide dat stukje niet van die dame B. Daarentegen hebt gij met bijzonder veel instemming de vertalingen gelezen van mevrouw Enthoven. Ook mij is het ten opzichte van het eerste stuk zoo gegaan; echter moet ik erbij zeggen dat een of twee andere lezers het integendeel bijzonder mooi vonden. Stella Mare is U sympathiek. Gij weet zeker, dat zij een paar jonge meisjesboeken óók reeds schreef? - Neen, dat Ego door die vertalingen van mevrouw Enthoven werd geïnspireerd geloof ik voor mij niet. Ik geloof dat hij geheel uit eigen innerlijke overtuiging zoo schreef als hij deed. M.i. beschouwt hij de zaak enkel van een manoogpunt. Ik ben het met U eens: wat een enkele zich kàn en durft veroorloven, is daarom nog niet geschikt voor iedereen. En zeker geldt dat op het punt vrije-liefde voor ons vrouwen.

Ook ik vind egoïst de leer van Ego, dat de man die, uitteraard, langer jong blijft dan de vrouw, daaraan het recht zou ontleenen buiten het huwelijk om zich te bevredigen. Maar wel geloof ik dat vele vrouwen die, b.v. door ziekte, of door andere omstandigheden, weten dat hun man zich onthouding moet opleggen, beter zouden doen hem zijne vrijheid te laten bij wederzijdsch goedvinden. En, waar een vrouw (zooals heden ten dage veelvuldig gebeurt) eenvoudig weigert, uit egoïsme, hare huwelijksplichten na te komen op dat speciale gebied, daar vind ik dat de man zijnerzijds beslist het recht heeft haar ontrouw te worden. 't Huwelijk is een wettelijk contract; de kerk staat er buiten. Weigert de vrouw dus achterna te voldoen aan wat ze beloofde (ik bedoel natuurlijk uit onwil, van geen kinderen meer willen hebben, of iets dergelijks,) dan geef ik elken man gelijk, die zich buiten 't huwelijk om schadeloos stelt.

- Mijn leven behòórde inderdaad om mijn hart héél kalm steeds te zijn. Maar dat is het niet altijd. Dit in antwoord op Uw vriendelijk vragen daaromtrent.

Inderdaad, alles wat gij schrijft omtrent het geluk, dat mij werd gegeven in zooveel liefde en vriendschap als mij omringen in mijn interieur, mijn vriendin, onze Marie, onze hondenjongens, ja, dat is volkomen wáár.

- Met U geloof ik, dat heel veel dames zich vrij wat gelukkiger zouden voelen zonder dienstbare, dan met eene. Vooral ziet dit op hen, die, een meid houdende, het toch niet willen laten haar voortdurend ‘na te gaan’ en op de vingers te tikken. Een hedendaagsche meid verdraagt deze bemoeizucht nu eenmaal niet, zoodat het gevolg is een over en weer kibbelen, waarvan mevrouw-zelve méér 't slachtoffer is, dan hare dienstbode ‘die aan elken vinger een nieuwen dienst kan krijgen.’. Bovendien, ik vind, als men nu eenmaal een meid houdt, dan moet men er ook dienst en pleizier van hebben,

[p. 736]

en, als men dan toch, ondertusschen door, aldoor zelve poetst, stof-afneemt, kookt, en bij alles zelve tegenwoordig wil zijn, dan heeft men eenerzijds niet 't minste plezier of nut van de dienstbode, en maakt anderzijds deze uit haar humeur en onwillig; (terecht, want, op zoo'n manier werken kan niemand lust en opgewektheid geven); toch ken ik heel veel dames, die zoo dwaas doen - en zichzelf héél huishoudelijk vinden daarbij. Uw getuigenis, dat gij U, nu gij alles zelve doet, zoo gezond en krachtig voelt, en er beter en jonger uitziet dan ooit te voren, past bij hetgeen ik in het Overzicht van de Week in de vorige Lelie schreef, omtrent hetgeen die Amerikaansche professor aanraadt in denzelfden geest. Uw vraag aangaande de Berner-conventie is eene, waarin ik mij nog niet heb verdiept, omdat het aan den uitgever is hieromtrent te beslissen. Uw aangeboden feuilleton nam ik dus aan. Ik zal nu spoedig Uw artikel een beurt geven, maar ik moet U erop wijzen dat ik in dit opzicht moet rekenen met doorloopend plaatsgebrek, omdat het aantal medewerkers, over zeer actueele onderwerpen, steeds aangroeit. De bewuste exmedewerker, dien gij niet sympathiek vondt, heb ik bedankt om zijn verregaande lastigheid gepaard aan het gebrek in belangstelling dat zijn arbeid bij 't meerendeel der lezers wekte. Ja, natuurlijk, de gedachtenw. zijn heel dikwijls persoonlijke uitingen, en geven dus allicht min of meer weer iemands persoonlijk temperament. In dat opzicht laat ik hen zooveel mogelijk vrijheid.

Ja, de stukken van mevrouw van Rees-van Nauta Lemke worden heel interessant gevonden over het algemeen, daar het spiritisme zich verheugt in een steeds toenemende belangstelling. Ik voor mij vraag mij dikwijls af: wat is hier de waarheid, en wat hallucinatie (van opzettelijk bedrog spreek ik niet, want ik heb diegenen op het oog aan wier goede trouw ik geen oogenblik twijfel.) Ik heb namelijk zoo dikwijls opgemerkt, dat juist degenen die een geliefden bloedverwant verliezen, zoo dikwijls dáárdoor 't eerst werden aangetrokken, en dan later volledig werden bekeerd tot het spiritisme, en dit doet dus bij mij de vraag rijzen: worden dezulken niet beheerscht door hun verlangen, doet dit hen niet gelooven wat zij zouden wenschen zoo te zijn?

En nu Uw tweede brief, waarvoor hartelijk dank, omdat hij bewijst dat mijn lang stilzwijgen bij U geen rancune wekte. Natuurlijk, dat gij niet altijd den tijd vindt tot lange brieven schrijven begrijp ik best, daarom waardeer ik het dubbel als ik er een krijg van U. - Hoe aardig trof het, dat gij dien ouden bekende terugzaagt, die een geestverwant bleek te zijn van de Lelie. Inderdaad heb ik van hem zeer lange brieven gehad, en o.a. zag ik daaruit dat Uw tegenwoordige woonplaats, die zijn vroegere is, hem buitengewoon dierbaar is gebleven. - Ook dat die andere heeren met zooveel sympathie van de Lelie spreken doet mij natuurlijk genoegen, te meer om de zoo verschillende levenskringen waarin zij thuis behooren. Juist dat wil ik natuurlijk zoo gaarne hooren, dat ik iets weet te geven aan menschen, die gezond denken, uit allerlei verschillende kringen, en niet, zooals 't gewoonlijk gaat, rondploeter in één klein cirkeltje van eenige partij-genooten. - Neen, ik verlangde dit voorjaar niet naar Holland terug om 't land, maar wèl om de hondenjongens, en omdat wij, onze Marie, zij, de hondenjongens, en wij-beiden te samen hóóren. Maar dit klimaat is voor mij een beproeving. In Menton was ik dagelijks buiten; hier ben ik bijna opgesloten. 't Voorjaar is dan ook buitengewoon ongunstig. - Maar, lieve Nel, hoe kùnt gij mijn werk vergelijken met het Uwe! Wat gij tot stand bracht dat was Uw natuurlijke vrouw-bestemming. M.i. heeft iedere vrouw, die de moeder-taak heeft, het hoogste bereikt. - En gij zijt zoo heerlijk thans midden in Uw arbeid. Een kind maken tot een goed en een gelukkig mensch later, mij dunkt, dat is wel 't mooiste wat U gegeven kan worden.

Ja, dat schreef ik U indertijd reeds, dat het niet gemakkelijk is een manuscript gedrukt te krijgen. Ik-zelf heb in dat opzicht met mijn eersteling Miserere 't al heel gemakkelijk gehad, daar ik onmiddellijk slaagde bij den eersten uitgever tot wien ik mij op goed geluk wendde. Maar ik weet wel, dat het meestal niet zoo vlug gaat. Misschien gelukt het U bij dat bewuste tijdschrift. Dat hangt van zooveel invloeden af. - Ja, die ‘critiek’, die meneer Wormser schreef, over mij, ‘in antwoord’ - volgens zijn eigen brief, - op mijn afkeurende recensie, is een kostlijk staaltje van 't geen er in zake critiek geschiedt, uit wraak, naijver, boosaardigheid, enz., ook wel, omgekeerd, uit vleierij.

In dezen brief vind ik nog eens opnieuw het verzoek herhaald Uw artikel spoedig te plaatsen. Ik zal trachten het inderdaad in dezen jaargang een beurt te geven.

Over ‘sleur’ schrijft gij geheel waar. Maar, zou een sleur-leven niet menigmaal in onze eigen hand liggen? Ik bedoel, zouden wij zelf ons niet kunnen maken tot veel onafhankelijker, vrijer, en daardoor opgewekter menschen dan de meesten onzer zijn, omdat zij zich laten binden, en het leven bederven, door allerlei dagelijksche beslommeringen, kleine zorgen, ziektetjes, enz. ‘Ik-voor-mij heb een heel opgewekte manier van mij-zelf over alle conventies heenzetten, als het geldt nietigheden. En, let eens op, hoe juist nietigheden de meeste menschen kwellen, en hun leven bederven. Op de rest van Uw brief mag ik niet antwoorden - schrijft gij. Dat begrijp ik ook wel. Daarom bepaal ik mij er toe U enkel te danken voor dit zeer groote vertrouwen in mij.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Nagekomen Correspondentie.

J.S. - Uw gedachten wisseling plaats ik gáárne de volgende week; voor dit nummer te laat.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.