De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle Brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

H.v.H. - Het deed mij bijzonder veel genoegen van U te hooren na zoovele jaren. Uw correspondentie met mij herinner ik mij nog zeer goed, en ik heb mij dikwijls afgevraagd daarna waaraan Uw absoluut stilzwijgen vervolgens, jaar in jaar uit, was toe te schrijven. Dat gij dus thans plotseling schrijft mij, zoowel in de Lelie als in mijn ander werk, steeds trouw te hebben gevolgd was mij een hoogst-aan-gename verrassing, want ik had de hoop opgegeven ooit weer van U te hooren. Hartelijk dank dus voor Uw schrijven, en voor Uw woord van instemming met mijn artikel over Jozef Israëls.

Marie Stella. - Het spijt mij zoo dat gij reeds eerder antwoord hadt verwacht. Ik heb zulk een opgehoopte correspondentie steeds, en de plaatsruimte is maar beperkt. Nu echter wil ik U in elk geval niet langer laten wachten. Welk een slag voor U van dat vertrek! Gij begrijpt mij natuurlijk? Aan alle dingen in dat soort leven zou ik mij kunnen wennen, behalve juist aan dat vreeselijke zoo maar ineens overgeplaatst worden. Want ik hecht mij zoo gauw aan iets of iemand; en het lijkt mij zoo verschrikkelijk, juist als men dat heeft gedaan, weer te worden weggerukt uit den liefgeworden werkkring. - Ja, onze nieuwe woning bevalt ons best, en is zoo recht geriefelijk juist voor mij, die geen trappen mag klimmen, omdat wij alles op één etage hebben, werk-kamer, huis-kamer, serre, slaap- en badkamer, etc.

Mijn vriendin behoort tot dezelfde familie die gij te A. hebt gekend, maar ik geloof niet dat zij met die dames daar persoonlijk bekend is. - Uw bloemen waren mij indertijd weer een lief bewijs van belangstelling in mij, zij waren beeldig; en ik dank U nogmaals hartelijk. Alle bloemen, van de mooiste tot de eenvoudigste, zijn mij welkom. De eenvoudigste ordinairste kamer krijgt iets lieflijks en vriendelijks door een paar bloemen.

Gij schrijft over het einde in mijn roman van Ellen Stinia, dat U teleurstelt. Als ik U vertel dat ik hier in den Haag een dergelijk geval uit de werkelijkheid ken, waarvan ik alle bijzonderheden weet, dan zult gij dat einde misschien kunnen begrijpen. Gij moet niet vergeten dat Ellen, van dweepziek-geloovig was geworden eene door den man dien zij liefhad bitter-teleurgestelde, òòk in haar geloof. Zij zag daardoor nergens meer uitkomst; zij had niemand dien zij om raad kon vragen; zij beging dus een wanhoopsdaad. Uit een tendenz-oogpunt ware het misschien heel mooi geweest, indien zij, van die soiree thuiskomende, had gezegd: ‘ijdelheid der ijdelheden alles is ijdelheid,’ en zich had teruggetrokken op de Ekenhuize, zooals gij hadt gewild; maar... een jong-meisje, met een hartstochtelijk temperament, en die waarlijk verliefd is, die zegt maar niet kalm-weg: ijdelheid der ijdelheden, - en daarmee basta. Die maakt een vreeselijke lijdensperiode door, en het hangt van de neven-omstandigheden af, of zij die weer te boven komt, dan wel ondergaat terstond, zooals in het geval van Ellen Stinia. Weet gij, alles wat gij schrijft is misschien juist datgene wat het groote publiek in zoo'n geval inderdaad min of meer verlangt, omdat het hun voorstelling van plicht, noblesse oblige, etc. bevredigt; maar m.i. is het niet levenswaar, niet overeenkomstig de werkelijkheid van het leven. En ik heb mij tot regel gesteld boven en voor alles èchte menschen te teekenen, hoe teleurstellend die soms ook handelen dientengevolge. - Wat Uw p.s. aangaat, dat was heelemaal overbodig. Ik vind het altijd prettig als men mij eerlijk en onomwonden eene meening schrijft, en ik waardeer dat veel meer dan opvleien. Daarom wil ik ook gaarne met U van gedachten wisselen over die questie, en denk ik er niet aan het te vrijpostig te vinden dat gij mij schreeft.

Nu ga ik over tot Uw brief van 2 (niet 3 Sept. zooals gij schrijft). Zooals gij ziet heeft Uwe bezorgster dien inderdaad afgegeven; 't spijt mij vreeselijk dat gij eerder antwoord hadt verwacht. Nietwaar, is het niet ergerlijk, dat het ongestraft blijft wanneer hondenbezitters hunne honden buiten sluiten, en dan den geheelen dag uitgaan? Dan krijgt zoo'n hond de schuld wegens burengerucht, terwijl de eigenaar verdiende te worden beboet. O, het onrecht den dieren aangedaan is eenvoudig eindeloos groot! - Ik zou denken dat die meneer, die met dezen afgeloopen zomer zoo tevreden is, toch wel tot de uitzonderingen behoort, want, zelfs zij die, als hij, zeer goed de warmte kunnen verdragen, geven allen toe dat deze voor de oogst, enz. een ware ramp is geweest door de aanhoudende droogte. Wat mij betreft, ik heb er positief onder geleden door mijn hartzwakte, en mocht in Nauheim zelfs niet opstaan gedurende die hitte, eenige weken lang, toen de kuur reeds was afgeloopen.

Ja, dat kan ik mij voorstellen, dat gij droefgeestige uren wel eens doorleeft in uw omstandigheden.

[p. 207]

Heel dikwijls denk ik aan U, als ik-zelve het betreur niet wat sterker te zijn, en dan komt mij, bij U vergeleken, mijn eigen leven zoo heerlijk-bevoorrecht voor. En troosten! Gij hebt gelijk in alles wat gij daaromtrent schrijft, want ik voor mij vind dat doktoren en dominees altijd min of meer beroepstroosters zijn, evenals ook pleegzusters. En dat ontneemt aan hun woorden de eigenlijke beteekenis, vooral als hun eigen leven zonnig is. Neen, troost moet komen uit een hart dat je navoelt, spontaan. Ik-voor-mij heb zelve zoo veel leed gezien en doorgemaakt in jonge jaren, dat ik geloof dientengevolge méér stil te staan bij 't leed van anderen dan de meeste menschen 't doen. Ik kan er mij zoo in verdiepen, en mij dan afvragen: waarmede heb ik 't verdiend, dat ik zelve nog zooveel geluk overhoud. Het beste is m.i. zichzelf altijd te vergelijken met die het minder hebben dan wij. De meeste menschen staan steeds stil bij hen die boven hen bevoorrecht zijn, en zuchten dan: waarom heb ik nu dit of dat te dragen.? Maar, als men nu eens 't omkeert, en opzoekt de tallooze gevallen van meer beklagenswaardigen dan wijzelven, en zich daarmede vergelijkt, dan komt men tot de conclusie: ik heb nog heel veel om dankbaar voor te zijn.

Van den door U bedoelden dichter heb ik inderdaad wel gelezen, maar deze versvorm is mij hoogst-antipathiek, juist om dat gewild-onbegrijpelijke ervan waarover gij-ook U beklaagt. De heeren van die richting leggen zich er op toe zulke onmogelijke zinswendingen te verzinnen, om daardoor àpart te lijken; ik voor-mij vind zulk soort verzen eenvoudigweg slecht werk. Lees b.v. die van Helene Swarth; hoe geheel anders, wezenlijk-dichterlijk, doen die aan.

Voor mej. Beerstecher neem ik over, dat gij haar ‘Sproke’ in de Lelie onlangs zoo mooi vindt. Nog een andere correspondent schreef mij 't zelfde. Met die dame over wie gij mij schrijft, ben ik 't eens: hoe meer wij idealiseeren, hoe meer désillusies wij hebben. Zoo is het mij ook gegaan. En daarom heb ik nu geen illusies meer, wat de menschen aangaat.

Nu heb ik Uw laatsten brief voor mij. Ja, dat kan ik mij best begrijpen, dat gij U niet opnieuw in een vroegere stemming kunt verplaatsen. Zoo gaat het mij ook, maar, zooals gij ziet, was dat onnoodig, want ik heb den bedoelden brief in orde ontvangen, en de schuld lag dus aan mij. Ik kan U niet zeggen hoezeer mij 't leed doet U al die onaangenaamheid te hebben bezorgd; daarom zal ik voortaan, terstond na elken brief dien gij mij schrijft, de goede ontvangst in de Lelie berichten, ook al kan ik hem niet onmiddelijk beantwoorden. Deze heete zomer is zeker de oorzaak geweest Uwer ingewandsongesteldheid; ik kan mij begrijpen, dat die U enorm heeft aangetast, en dat gij nu lang werk hebt op krachten te komen. Zooiets déprimeert geweldig. Wat het dieet betreft, het kan U misschien een kleine troost zijn in mij een lotgenoote te hebben, in zake het juist dat niet mogen eten wat gij gaarne zoudt wenschen. Ik heb voor mijn heele leven een dieet van mijn Nauheimschen dokter, en daarop zijn alle dingen geschrapt die ik gaarne eet, b.v. rundvleesch, doperwtjes, aardappelen, etc,; en wat ik enkel mag hebben is flauwe kost waarom ik niets geef. Gelooft gij niet met mij, dat wij allen min of meer boeten voor aan ons begane fouten en domheden in de opvoeding als kind!? Om niet te spreken van de kwalen die wij mee ter wereld brengen door overerving, etc.? M.i. moet men zich daarom maar nìet te véél erin verdiepen, en vooral ook zich voor oogen houden, dat dokters óók dikwijls dwalen, en achterna maar 't een of ander zeggen. Dit ziet niet op Uw geval; 't is maar een algemeene opmerking. - Ik kan best begrijpen dat gij onder deze omstandigheden niet opschiet met Uw werk; natuurlijk moet men daartoe geïnspireerd zijn; gelijk gij zegt, er is immers geen haast bij. Gij kunt het alles op Uw gemak overdenken en uitdenken. M.i. kan het zeer goed worden. Ik ben er zeer benieuwd naar. Sproke is geschreven door mej. Beerstecher te Rotterdam. Dit in antwoord op Uw vraag. Op de andere vraag, inzake de gedichten, antwoordde ik U reeds hierboven. En nu neem ik van U afscheid, in de hoop dat gij mij het verdriet, dat ik U onbewust aandeed, nu niet meer euvel zult duiden. Had ik vermoed dat gij zoo uitzaagt naar antwoord, dan had ik 't stellig eerder gedaan. Maar er waren juist toen brieven die onmiddelijk antwoord eischten. Nogmaals, vergeef mij, en weest van mijn deelneming steeds overtuigd.

Nida. - Ja zeker, ik herinner mij nog heel goed dat gij mij lang geleden schreeft, en ook dat gij de Lelie toen hadt ingezien door die vriendin van U, die nu is getrouwd, en ik waardeer Uw brief zeer. Het klinkt zoo prettig te lezen: De aankomst van de Lelie is altijd een genot voor mij. Dat gij er mijn persoonlijkheid uit hebt leeren kennen verwondert mij niet, want ik geef zoodanig mijn geheele persoon in mijn werk, dat dit wel niet anders kan, maar dat gij die persoonlijkheid hebt leeren waardeeren, is voor mij natuurlijk aangenaam om te vernemen. Ik weet natuurlijk niet hoe gij vroeger schreeft, maar dit is zeker, zooals gij het thans doet - het moge dan in Uw oogen ‘gebrekkig’ zijn uitgedrukt - voel ik er heel goed in Uw hartelijk gemeende sympathie. En die doet mij goed. Ik word zoo dikwijls uitgescholden, of verkeerd begrepen, te kwader of te goeder trouw, dat ik 't zeer zeker wèl noodig heb nu en dan een woord van instemming of van mij-kunnen-navoelen te hooren. Daarom dank ik U hartelijk dat gij er toe kwaamt mij te schrijven.

Ja, ik was met mijn vader in 't hôtel des Indes in Batavia, heb er maandenlang ziek gelegen aan een jicht-ziekte, waardoor ik mij niet kon bewegen. Ik ben sinds dien tijd, ook uiterlijk, veel veranderd. Dikwijls ontmoet ik hier in Holland menschen, die mij toen gezien hebben, zonder dat ik hen kende.

Dikwijls schrijven mij mijn correspondenten, evenals gij ook nu zegt, dat mijn artikelen en mijn correspondentie voor hen de meest-gelief koosde rubrieken zijn in de Lelie. Daarom zorg ik ook steeds elke week iets van mijzelve te geven. Het doet natuurlijk goed, en is een aansporing om vol te houden, dit getuigenis zoo gedurig te lezen.

Gij schrijft zoo telkens dat gij niet in staat

[p. 208]

zijt véél te schrijven. Wil dat zeggen dat gij ziek zijt, of is uw geest neergedrukt? Graag wil ik dat van U vernemen. In al mijn correspondenten stel ik levendig belang. En daarom hoop ik dat gij aan Uw voornemen mij veel van U-zelve te vertellen zult voldoen. Op wat gij mij over Uw omstandigheden schrijft, ga ik opzettelijk niet in om U niet te verraden. Ik begrijp, dat gij veel zorgen aan het hoofd hebt. Maar ik dacht dat de plaats uwer inwoning heel mooi en heel interessant en ook niet afgelegen was? Dus, daarin vergiste ik mij dan blijkbaar. Ik hoop zoo dat gij aan Uw voornemen van ‘later meer’ zult voldoen, en ik waardeer het zoo van harte dat gij zijt begonnen, met reeds nu Uw sympathie zoo onbegrensd te betuigen. Want dat het U dáárom te doen is geweest, dat voel ik zoo in elk woord van Uw brief. En, inderdaad, ik zou geen mensch zijn, indien ik niet gevoelig ware voor anderer vriendelijke warme woorden. Zij helpen mij bij mijn werk, zulke brieven, daarvan kunt gij zeker zijn.

Mits. - Gij zijt zoo verlangend naar antwoord op uw vele brieven. Echter, de meesten waren eigentlijk slechts begeleid-briefjes. Ik heb niet zoovéél correspondentie van U als 't lijkt. Uw stuk, dat gij als hoofdartikel heb bestemd, neem ik aan. Gij krijgt drukproef. Ook 't gedichtje waarvan de inhoud zeer naar mijn smaak is, neem ik aan. Voor uw goede wenschen bij mijn terugkomst in Holland veel dank, - al is het wat laat.

Dat gij 't eens zijt met: Waar ons geld blijft (in de Lelie van 26 Juli) begrijp ik. Maar 't trof mij dat gij van dat andere stukje: Oud mal gaat bovenal, niet alleen 't belachelijke maar ook het diep-treurige, als men 't goed bekijkt, had ingezien. Dat trof mij omdat gij een man zijt. Mannen zien van dergelijke mallootige oude vrouwen meestal alleen 't ridicule, begrijpen niet dat er voor haar iets heel weemoedigs in is oud te worden, vooral als zij eens mooi en gevierd waren. Ik geef U gelijk, de menschen zijn dom en redeloos en wreed. Maar ik vraag mij altijd af: Wie zijn de domsten, de bourgeoisie en de upper-ten, die zich aldus ‘amuseeren’ op 'n idiote manier, of wel Uw gelierkoosd ‘volk’, dat al die dingen en daden graag leest in de couranten, ze toejuicht, in de straten staat te blauwbekken om er naar te zien. En ik geloof, eerlijk gezegd, dat ik de laatsten nog het domst vind. En gij?

Wat Uw beklag aangaat over dat stukje in de Holl. Lelie, dat de verjaardagviering der koningin in Indië beschrijft, gij weet toch wel dat wij artikelen en stukken geven van alle richtingen. De Holl. Lelie is geen partijblad, zal het onder mijn redactie ook nooit worden. Of ik zus of zoo denk, belet mij geenzins een lijnrecht daaraan tegenovergestelde meening plaats te verleenen. Bovendien, Uw meening, dat weet gij wel, is geenzins de mijne. Ik ben een eenling. Ik schimp op alle onrechtvaardigheid. En, als Uw partij bovendreef, dan zou zij net even onrechtvaardig, winstbejagerig, kruiperig, en hebzuchtig zijn als elke andere.

De valsche streek iemand slechts gedeeltelijk te citeeren, en dan op dat gedeelte commentaren te maken is zoo algemeen verbreid, dat iemand die, als ik, voor de pers werkt, dat dagelijks ondervindt. Mijnentwege. Het artikel van U, dat ik weigerde wegens gevaar voor strafvervolging, heb ik, na afdruk, zekerheidshalve laten lezen aan een bevoegd beoordeelaar, die mij de plaatsing ontried. Ziedaar waarom gij reeds proef hadt ontvangen. Over 't lot van Uw ziek hondje heb ik verder niets van U vernomen. Is het gestorven? Naar Uw beschrijving schijnt het hondenziekte te hebben gehad 't Spijt mij zoo, want ik voelde zoovéél sympathie voor U, omdat gij het hadt genomen. En ook Uw huisgenooten, die, naar gij mij schrijft, allen van hem hielden, zijn mij daardoor sympathiek.

Nietwaar, is dat gedoe voor 'n president als Fallières niet meer dan walgelijk? En die toast in de Telegraaf op Frankrijk! Maar, ik herhaal ik vind het volk, dat dit allemaal slikt, veel verachtelijker dan de groote heeren, die van de feesten en de ridder-orde-regen, etc., ruimschoots profiteeren. Die laatsten hebben enkel profijt bij zulke veel-geld-verslindende dwaasheden. Maar 't volk, dat er onnoozel naar staat te kijken, dat dit alles beloont met hoerah-gebrul, enz., dat is mij een raadsel. Neen, een raadsel is 't mij niet. Ik geloof, dat het volk, de massa, te bot, te slavenziel-achtig is, om te kunnen begrijpen, hoe ze zichzelf voor den gek laten houden. 't Verdient dus niet beter.

Uw laatste briefje bevat eenige beschouwingen over de gedachtenwisseling; daarover laat ik mij principieel niet uit; dat zou ik niet fair vinden. Wel wil ik zeggen, dat ik Uw beschouwing: een beroep heeft niet te maken met wat iemand zegt, niet deel. B.v., van een domine is het absoluut onverdedigbaar, dat hij haat-aankweekende artikelen zou schrijven, zijn beroep dwingt hen ‘liefde’ te preeken, van welke richting hij ook is. Enz. enz. Intusschen geef ik U gelijk, dat naam noemen voldoende is. Uwe tegenpartij kan dan zijnerzijds informeeren naar 't beroep.

Mela. - Hartelijk dank voor Uw welkom in Holland. 't Is wel wat laat, maar ik had zooveel achterstallige correspondentie. Wat Uw vorigen brief aangaat, inderdaad kan ik in de Lelie niet zoo heel veel ruimte afstaan voor poëzie. De actueele artikelen eischen steeds meer ruimte. Wat ik echter vroeger aannam, dat krijgt te zijner tijd inderdaad een beurt. Zooals ik U reeds in de voorgaande correspondentie heb geschreven, de door U bedoelde zin over de onhartelijkheid sloeg absoluut niet op, kon niet slaan op U, ten eerste niet omdat het iemand geldt die ik persoonlijk ken (eene vrouw) niet, ten tweede omdat gij nog nimmer anders waart dan zeer hartelijk. Van Uw boek begrijp ik niets. Het was immers reeds aangenomen, hebt gij mij lang geleden geschreven, door een uitgever-vriend van U. Voor den auteur van: ‘Van mannen en vrouwen’ neem ik over, dat gij het er in vele dingen mee eens zijt. Vriendelijke groeten.

ANNA DE SA VORNIN LOHMAN.