De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

R. - Ik heb niet goed begrepen wat de bedoeling was van Uw briefje; gedachtenwisseling, of particulier schrijven aan mij.? In het eerste geval zou ik verlangen moeten, dat gij met Uw vollen naam onderteekent. - Ik begin dus maar met U per correspondentie te beantwoorden. - Gedachtenwisselingen en ingezonden stukken-rubriek zijn een buiten verantwoordelijkheid der redactie den abonnés en lezers geboden gelegenheid om met elkander over verschillende punten hunne meening uit te wisselen. Den een interesseert daarbij natuurlijk dit; den ander dat; juist dáárom moet men hier zooveel mogelijk vrijheid laten aan ieder afzonderlijk. - Er zijn zeer vele menschen, die gelooven aan voorteekens, en aan het tweede gezicht, en aan droomen. - Wat gij bedoelt heb ik niet gelezen. Ik kan U overigens meedeelen, dat de bedoelde predikant vroeger, onder de redactie van mevr. van Wermeskerken, vast medewerker was aan de Holl. Lelie, en onder de mijne zijn ontslag kreeg, daar ik zijn rubriek zelf wenschte te behandelen. - Wanneer hij zelf het een of ander bundeltje uitgeeft, laat hij nimmer na een briefje te schrijven met bepaald verzoek het werkje te willen recenseeren in de Holl. Lelie. -

Het doet mij genoegen, dat gij veel vindt in de Lelie wat U interesseert; natuurlijk is het echter onmogelijk van welk Blad ook te verlangen, dat àlle stukken àlle lezers gelijkelijk interesseeren. Ik tenminste stel er juist prijs op, dat de onafhankelijke en onpartijdige houding der Holl. Lelie haar voor menschen van de meest uiteenloopende levensbeschouwingen, denkwijzen, en godsdienstige overtuigingen, gelijkelijk lezenswaardig maakt, juist omdat zij zulke geheel uiteenloopende artikelen vóór en tegen over éénzelfde onderwerp bevat. - Het slot van het hoofdartikel van Dorna, in het laatst verschenen nommer, zal U denkelijk hebben ingelicht omtrent de juiste beteekenis van het bedoelde woord. Indien gij nog nadere ophelderingen wilt weten, richt dan Uw vragen tot haar per gedachten-wisselingenrubriek, zij zal U zeker gaarne nauwkeurig inlichten.

Gonda. - Hartelijk dank voor Uw briefkaart. - Ik wacht gaarne tot gij den tijd hebt voor Uw artikeltje.

A.B.C. - Hartelijk dank voor Uw kaart. Ik hoop, dat die huiselijke tegenspoed zich spoedig zal herstellen. - Nogmaals veel dank en hartelijk gegroet.

Vertaling uit het Italiaansch. (W.E.). - Het spreekt van zelf, dat de uitgever, evenmin als ik, zich belast met het voeren eener particuliere correspondentie over geweigerde bijdragen. Indien gij de Lelie niet geregeld leest, hebt gij het dus aan U-zelven te wijten, indien dit antwoord U ontgaat. Van niet-abonnés neem ik slechts bij hóóge uitzondering vertalingen aan, wanneer die mij zéér passend voor de Lelie voorkomen om de een of andere bijzondere reden. In Uw geval is daarvan geen sprake. Dus, Uw inzending is afgewezen.

J.K. - Van Uw drie bijdragen heb ik aangenomen die over de Vrouw, in èlk geval, die over Chopin misschien, wanneer de plaatsruimte

[p. 702]

het toelaat haar binnen niet àl te langen tijd op te nemen, daar zij anders geen actualiteit meer heeft; de derde, handelend over een tooneelstuk, dat reeds in dit Blad is besproken door iemand anders, ligt ter Uwer beschikking, als zijnde de inhoud reeds te zeer verouderd. - Het is zeer goed mogelijk, dat mijn particulier schrijven aan U, van uit Nice, is weggeraakt, want de post was daar zóó slecht in orde, dat er voortdurend door de vreemdelingen, en trouwens ook door de in Nice verschijnende fransche Bladen-zelf, over is geklaagd. De overstroomingen in Parijs volmaakten de wanorde. Gelijk ik reeds zeide vroeger in verschillende correspondenties, dat was zelfs een der redenen, die mijn terugkomst naar huis zeer bespoedigden.

- Het spijt mij zoo dat gij zulk een moeilijken tijd doormaakt. Hoe jonger wij zijn, hoe harder het valt de slagen van het lot het hoofd te bieden. Toch schijnt het mij voor een man altijd een minder zware taak het leven, dan voor een vrouw. Ik beweer volstrekt niet dat een man minder-diep voelt; integendeel, ik geloof dat over het algemeen de vrouwen heel dikwijis heel oppervlakkig-weinig-voelen. Maar het schijnt mij steeds toe, dat het alleen zijn in de maatschappij, in de samenleving, voor een vrouw altijd veel meer moeilijkheden, veel meer levenszorgen, nog meebrengt dan voor een man, die in dezelfde omstandigheden als zij verkeert. Wat helpt het, of men de uiterlijke verschillen, tusschen man en vrouw bestaande, wegruimt; ik betwijfel zelfs of dat haar positie altijd zelfs wel gemakkelijker maakt. In elk geval echter blijven we toch innerlijk vrouw. En dat maakt dat wij anders zijn, dan gijlieden, en op een andere manier met het leven vechten moeten, dan de man; op een manier, waarin het ons door onze vereenzaming, als wij alleen zijn, nog véél lichter de baas wordt dan den van buiten-af meer steun hebbenden man. - Overigens geloof ik ook zeker, wat U-persoonlijk aangaat, dat gij deze periode van tegenspoed wel weer zult te boven komen; deze verdrietelijkheden moet gij overwinnen indien gij den moed maar niet laat zakken. Dat andere intieme verdriet is veel erger; dáárvan kan men alleen zeggen, dat de tijd U zal verzoenen van lieverlede met wat helaas onherroepelijk zoo is, en als zoodanig moet geaccepteerd worden.

Zooals gij tot mijn groot leedwezen zult hebben gezien kon ik in dit kwartaal niet voldoen aan Uw verzoek. Gij zijt niet de eenige die zulke dringende redenen hebt, maar bovenal moet gij niet vergeten, dat het mijn strikte plicht is in zulke gevallen onpartijdig en eerlijk te blijven ten opzichte van die anderen, die óók hunne zelfde rechten hebben als medewerker. De Lelie heeft zóóveel copie, en dikwijls van zóó verschillenden aard, dat het voor mij niet doenlijk is steeds met zulke verzoeken als de Uwe rekening te houden, te meer daar de plaatsruimte gedeeltelijk wordt ingenomen reeds door mijn correspondentie, welke geen der lezers wil missen. Intusschen van harte het beste toegewenscht. Tot mijn spijt hoorde ik niets nog van U over den uitslag. Gij begrijpt mij?

Nemo. - Voor U geldt gedeeltelijk hetzelfde wat ik hierboven schreef aan J.K.; het is met den besten wil ter wereld niet mogelijk alle toegezonden copie zoo spoedig te plaatsen als de inzender-zelf 't wel zou wenschen. - Voor de toilet-rubriek is de Uwe aangenomen. - Wat de questie betreft, waarover gij den uitgever liever niet wilt schrijven (gij begrijpt mij?), gij zult mij ten goede houden dat ik Uw inzichten daarin volstrekt niet deel, en mij geheel en al aan zijn zijde schaar, zoodat ik aan Uw wensch in dezen niet kan voldoen. - Hartelijk dank voor Uw belangstelling en deelneming in mijn gezondheid. - Inderdaad, ieder onzer heeft nu eenmaal in het leven zijn lief en zijn leed mee te dragen. Ik mag méér spreken van dank dan van klagen.

Vertaler van Latijnsch sprookje (H.B.). Indien gij géén abonné zijt, dan wil ik Uw werk liever niet accepteeren wegens den overvloed van copie. Zijt gij wèl abonné, dan kan het in de feuilletonrubriek verschijnen te zijner tijd. Gij ontvangt daarvoor honorarium; alles wat in de Holl. Lelie verschijnt wordt gehonoreerd behalve natuurlijk de ingez. stukken en de gedachtenw. - Gij zult mij ten goede houden, dat ik dergelijke niet-heelbelangrijke ongevraagd aangeboden copie van geheel-onbekenden niet retourneer. Ik wacht echter Uw bericht af of gij abonné zijt?

Janina. - De questie ‘met vuur gespeeld’, door Fred. Armbrust aangeroerd het eerst, en door mevr. van Rees - van Nauta Lemke en anderen beantwoord, boeit zoovéle lezers, dat het veel beter is, een of ander schrijven niet particulier toe te zenden aan een der betrokkenen, en integendeel het op te nemen ten bate van allen in de Lelie-zelve. - Ook hebt gij mij verkeerd begrepen in die corr. Ik heb namelijk niet een aan mevr. van Rees - van Nauta Lemke gerichten brief haar particulier doen toekomen, maar haar slechts inzage gegeven, na den naam en het adres te hebben afgeknipt natuurlijk, van een aan mij-zelve gerichten brief, voor zoover die op háár gedachtenwisseling betrekking had.

Zonder twijfel behoort mevrouw van Rees - van Nauta Lemke tot de zóó overtuigde en met hart en ziel in hare overtuiging opgaande spiritualisten, dat zij stellig wèl bevoegd is inlichtingen te geven op dit speciale gebied. - Ik kan mij, wat mij-zelve betreft, heel goed begrijpen Uw verlangen naar méér weten van de overzijde, juist wat déze dingen aangaat. Ik-ook heb dat altijd gehad, dat verlangen. Bij ons aan huis werd véél over die questie geredeneerd; niettegenstaande het door séances enz., daadwerkelijk onderzoek doen streed tegen de toenmalige godsdienstige overtuiging mijns vaders. Hij en ik hebben elkaar later dikwijls beloofd, dat wie van ons het eerst heenging zou trachten den ander op te zoeken op aarde. Ik heb echter nooit iets van hem gehoord tot hiertoe; hetgeen mij door overtuigde spiritualisten dikwijls is verklaard door de m.i. zeer aannemelijke uitlegging, dat niet àlle geesten gelegenheid hebben tot de aarde terug te keeren, dat integendeel de hoogerstaanden, de verder-gevorderden, dikwijls reeds terstond naar sfeeren gaan, die hen van de onvolkomen en leelijke aarde voor altijd afscheiden. - Met Uw vader zou ditzelfde dus ook wel mogelijk kunnen zijn, nietwaar?

[p. 703]

Indien gij dus niet terstond de gewenschte openbaringen krijgt, laat U dan niet dadelijk ontmoedigen. Overigens, ik ben in dezen niet meer dan een objectieve toeschouwer, geen geloovige. Ik heb zelve zeer merkwaardige dingen bijgewoond op het gebied van séances, maar óók zeer ongeloofwaardige, en ik erken dat ik te weinig nog een ingewijde ben om in dezen een oordeel van al-of-niet-gelooven te durven uitspreken. Waarvoor ik U in elk geval zou willen waarschuwen is voor een te lichtgeloovig aannemen, dat deze of die geest die van Uw vader is, omdat gij hem wenscht weer te zien. Helaas komt, juist waar het zulke wenschen geldt, bedrog, of ook te goeder trouw inbeelding, herhaaldelijk vóór. Betaalde mediums zijn daarom m.i. bepaald gevaarlijk. Zij achten zich maar al te dikwijls verplicht, voor het ontvangen honorarium, den naar het weerzien met een overledene smachtenden bezoeker niet te leur te stellen, en dat verleidt hen dan met dezen een of ander onwaardig bedrog uit te voeren. Ook te goeder trouw kan men zich zelf inbeelden, dat deze of die geest is, degene dien men zou wenschen te zien. Juist op dat gebied meen ik zulk zich zelf wat wijs maken meermalen te hebben bijgewoond.

Alles wat gij mij over Uw vader schrijft bracht mij de tranen in de oogen. Ik ook heb den mijnen liefgehad. Ik-ook heb dat bitter wreede gevoel gekend na zijn dood: Nooit zal iemand mij weer op dien toon: ‘kind’ noemen; nooit zal ik weer zulk een trouwen, teederen vaderkus ontvangen. - -

Ik weet niet of gij van mijn leeftijd zijt of jonger dan ik; in het laatste geval treft de slag te zwaarder nog. Mijn vader is nu reeds sinds ruim tien jaren van mij heengegaan; ik ben nu zelf reeds zulk een eind op den levensweg. De jaren gaan zoo snel; het einde is zoo spoedig dáár; óók zelfs voor die heel oud worden. Dat staat zoo dichterlijk-waar, zoo aangrijpend-eenvoudig, in den 90sten Psalm:

‘Aangaande de dagen onzer jaren, daarin zijn zeventig jaren of, zoo wij zeer sterk zijn, tachtig jaren; en het uitnemendste van die is moeite en verdriet, want het wordt snellijk afgesneden en zij vliegen daarheen.’ -

Gij vraagt mij naar aanleiding van de meer dan eene ernstige levensgevaarlijke ziekte, die ik zelve doormaakte, wat ik daarbij voelde, als ik dacht aan den dood. Ik kan U niets anders daarop antwoorden, dan dat ik het gevoel steeds heb gehad van berusting, van: het zal alles wel goed komen zooals het komt, in een woord van een vredig accepteeren het lot. - Het mij door U omtrent Uw vaders sterfbed beschrevene verklaar ik, evenals gij-zelve dat doet, als een uiting van zijn wilskracht, die nog even worstelde met den dood, en toen, in dat door U beschrevene gebaar, dat gij kent uit zijn leven, als uitdrukte: ‘Er is niets aan te doen. Ik moet mij overgeven.’ - Mijn eigen vader, dat heeft mij toen bijzonder getroffen, was na zijn dood als vele jaren jonger geworden. Hij had een moeilijk leven gehad; maar toen hij was gestorven kreeg zijn gelaat een uitdrukking van wezenlijk bovenaardschen vrede, en ik had toen voortdurend zéér sterk het gevoel, dat hij-zelf om mij was, en dat slechts zijn omhulsel vóór mij lag op het bed.

Ik heb een zeer lief en zeer beminnelijk twaalf-jarig-broertje verloren vele, vele jaren geleden. Mijn moeder, die toen nog absoluut ongeloovig was, vertelde dikwijls, hoe zij in dezelfde minuut van zijn sterven - hij overleed in één week tijds aan roodvonk - de geheele kamer als hel-verlicht zag, als in een hemelschen glans. En mijn vader, een zeer andere natuur dan zij, niet nerveus, niet-overspannen, heeft datzelfde wonderbare licht óók gezien in dat stervens-oogenblik. - Die broer, die overleed toen ik zes jaar was, heeft zich later eens op een séance, die ik bijwoonde, gemanifesteerd aan mij als mijn beschermgeest. Hij meldde zich aan onder een noch mij noch een der andere aanwezigen bekenden naam, zoodat ik verklaarde niet te weten wie hij was. Toen noemde hij zijn waren naam, erbij voegend, dat hij thans aan de overzijde dien anderen droeg; hij liet toen door het medium iets schrijven voor mij, dat tot mijn ontsteltenis inhield: ‘Zeg aan onzen vader dat ik hem spoedig wacht.’ Mijn vader was toen lichtelijk ongesteld, maar, volgens den dokter en ieder ander, geheel niet gevaarlijk nog. Echter overleed hij inderdaad eenige weken slechts daarna. - Intusschen moet ik hier uitdrukkelijk bijvoegen, dat mij ook vele voorspellingen zijn gedaan, die nimmer uitkwamen, of ook welke mij voorkwamen uit onzuiveren bron te zijn. Daarom herhaal ik, ik treed hier niet op als eene die een overtuiging van vóór of tegen uitspreekt. Ik vertel U slechts mijne eigene leeken-ondervindingen. -

Zeer hoop ik, dat deze Uw eerste brief door meerderen zal gevolgd worden.

Loute. - Om U maar dadelijk uit de ongerustheid te helpen wil ik U meedeelen, dat ik het nu-ontvangen slot zeer goed vind. Ik heb dus het stukje thans definitief aangenomen. Uw allerlaatste slotzin beviel mij bijzonder, als een kort en krachtig, goed-gekozen einde. Uw stijl, de wijze waarop gij Jet's gewaarwordingen, onder de oogenblikken van angst wat moeder gaat zeggen, hebt uitgebeeld, is bepaald belovend. - Uw lange brief, die bij de hondenphoto's was, komt nog aan de beurt, maar ik moet eerst anderen, die reeds heel lang wachten, laten voorgaan. Dit is dus maar enkel een antwoord op Uw laatste briefje, om Uw onzekerheid weg te nemen.

Nel. - Voor Uw vriendelijken nieuwjaarsgroet heb ik U, meen ik, reeds lang geleden gedankt. Het spijt mij, dat gij-zelve het nieuwe jaar zoo ongezellig zijt ingegaan door ziekte. Enfin, als alles maar goed afloopt ten slotte, dan komt men zoo iets wel weer te boven, nietwaar?

Gij zult reeds lang in de Lelie gezien hebben, dat ook-ik niet genoot van véél zon in dit seizoen in 't Zuiden. Integendeel. - Hetgeen gij schrijft over het zich hier in Holland meer ‘thuis’ voelen dan elders, voel ik-persoonlijk niet na. Maar wèl ben ik, eenmaal in Holland zijnde, bijzonder gaarne op Scheveningen, juist buiten het seizoen nog het liefst. Ik houd van de bevolking, van de menschen hier, van ons heel-bescheiden huisje óók; ik houd van ons ruim vrij uitzicht zonder overburen; in éen woord, ik heb het hier bijzonder naar mijn zin; d.w.z. ik spreek hier persoonlijk, maar wij alle drie denken er zoo over. Uw ge-

[p. 704]

voelens ten opzichte van reizen, en van het genot weer in de eigen landpalen te zijn, kenmerken m.i. den echten hollander; ik heb datzelfde wat gij beschrijft door honderden, óók veelbereisde Hollanders, in bijna dezelfde bewoordingen hooren zeggen. In dat opzicht is de Hollander het meest sterk-sprekende contrast van den Engelschman, voor wien het, juist omgekeerd, een ware levensbehoefte is zich geregeld eenige maanden buiten zijn eigen landpalen te begeven met hoe bescheiden middelen dan ook. Echter, en dit maakt inderdaad een groot verschil, de Engelschman vindt overal zijn eigen thuis als het ware terug, omdat een Engelsche kerk, ook in wereldschen zin het middelpunt vormend van de Engelsche kolonie, bijna overal op het vaste land is te vinden, zelfs waar ook maar enkele Engelschen sporadisch voorkomen. Een Engelsche dokter ook ontbreekt gewoonlijk niet; verder vindt men in zulke plaatsen dikwijls Engelsche verpleegsters, Engelsche hospitalen, in één woord de Engelschman verstaat de kunst overal zichzelf te blijven, terwijl de hollander zich moet trachten aan te passen aan het vreemde en ongezellige, dat hem in stilte niet bevalt, maar waartegen hij niet vermag op te komen, door de kleinheid in aantal die wij Nederlanders hebben vergeleken bij Engelsche of Duitsche reizigers.

Ja, lieve Nel, gij zijt rijk; gij zoudt een ondankbare zijn, indien gij U gingt beklagen als eenzaam, want gij hebt het heerlijkste en mooiste wat er voor een vrouwenleven bestaat, in uw moedertaak, die U bindt aan Uw kleinen jongen. Alles wat gij over mij schrijft en over mijn lot beaam ik volkomen, maar wat is dat vergeleken bij het Uwe, dat, ja, wel door een groote droeve schaduw is verduisterd vroegtijdig, maar toch U in Uw echtgenoots nalatenschap iets zóó heerlijks schonk om in zijnen naam op te voeden en lief te hebben, en tot een gelukkig, zijn naam waardig mensch te maken. Ik denk altijd: indien ik weduwe ware van een man dien ik had liefgehad, dan zou ik het kind aldus voelen, als iets niet te beschrijven-wonderbaar-heerlijks, dat mij vàn hem gebleven was.

Gij zult hebben gezien, dat ik reeds gedeeltelijk aan Uw wensch omtrent die gedichtjes voldeed. Nu ga ik over tot de ingezonden bijdragen. Ik heb ze alle aangenomen, met uitzondering van die eene schets, waarover gij zoo bijzonder verlangend zijt mijn oordeel te weten. Dat ik die niet opneem is, omdat ik den inhoud te geriskeerd acht. Het is tegenwoordig een zekere mode geworden, om over die dingen héél openlijk te spreken, óók in romans. Ik voor mij vind dat zij dáárin, in novellen en dito uitspanningslectuur, niet thuis behooren waar het geldt tijdschriften en couranten-feuilletons, enz., omdat déze soort literatuur in ieders handen geraakt, terwijl een boek, een roman, iets is waaromtrent elke huisvader of huismoeder zelf heeft te beoordeelen in hoeverre hij kan blijven rondslingeren. - Ook wil het mij voorkomen, dat gij hier een eenigzins gezochten toestand schildert; éérst zulk een bijzonder soort van bekentenis, dan dáárna zulk een bijzonder soort schoonvader óók nog! En eindelijk, dit trof mij bepááldelijk als verkéérdgevoeld, vindt gij het kiesch gehandeld van die vrouw, dat zij in het bijziin harer diepbeklagenswaardige schoonmoeder zulk een aanklacht nog wel richtte tot den man van deze.? - Uw overige bijdragen neem ik aan, onder voorbehoud dat ik U geen spoedige plaatsing durf beloven. Heimwee is voor hoofdartikel 't meest geschikt; De eerste Schooldag wil ik als schetsje opnemen; het vertaalde stukje komt in het feuilleton-gedeelte. Vriendelijk gegroet.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Nagekomen Correspondentie.

1866. - Ik heb Uw brief ontvangen, maar, om U de waarheid te zeggen, was het mij héél moeilijk Uw schrift zóó nauwkeurig te lezen, dat ik Uw bedoeling geheel en al kon uitmaken. Gij vooronderstelt waarschijnlijk, dat ik van de door U in Uw brief besproken zaak méér afweet dan het geval is. Kunt gij haar mij daarom niet opnieuw, en van het begin af, toelichten? Gij zult toch reeds als Lelie-abonné weten dat ik waarlijk niet ben van die dames-richting, die gij in Uw brief zoo heftig aanvalt. - Volgens Uw eigen wensch ben ik niet duidelijker, uit vrees U te verraden. Laat mij dus in elk geval nogmaals van U hooren.

Enna. - Ik zal bij de copie nog nazien of het door U gezondene is aangekomen, meen mij echter met zekerheid te herinneren, dat ik in Nice van U manuscripten ter beoordeeling ontving; dus vermoedelijk zal alles wel in orde zijn.

Wat de nog onder Uw berusting zijnde copie betreft, die gij mij aanbiedt, ik wil haar met alle genoegen ter inzage ontvangen, óók ter gelegenertijd plaatsen als zij geschikt is. Alleen, vóór den nieuwen jaargang moet gij niet rekenen er op. - Inderdaad, die gedachtenw: vallen over het geheel bij velen in den smaak.

Hartelijk dank voor Uw schrijven.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: