De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Ontbladerd.

Er heerschte een onbegrijpelijk neerslachtige stemming, spannende onrust, angst, kortom een mengelmoes van alleronaangenaamste gevoelens onder de voorname vrouwenwereld te D. Men zag er jonge dames in ernstig onderhoud zich verdiepen, zoodra zij elkaar op visites, of op straat ontmoetten. Ook oude dames staken de hoofden bijeen en ‘bediscussieerden het geval,’ onder hoofdgeknik en handopheffen, met geheimzinnige gebaren, zooals onder vrijmetselaars past.

Dreigde er soms oorlog in de verte? Och neen, nooit was Europa's hemel zoo helder geweest, hadden de vorsten en hun vertegenwoordigers elkaar zooveel huichelachtige lievigheden toegevoegd, als in het voorjaar van 18..

Was er dan sprake van garnizoensverandering, van uitzending eener groote Marinemacht, naar Oost of West? Alweder neen.

Enkele lang verwachte verplaatsingen zouden geschieden, zooals elk jaar het geval was, dit kon de teedere vrouwenharten niet dusdanig verontrusten.

Iets ergers, iets veel ergers bracht de vrouwelijke gemoederen in de war en werkte terug op de mannelijke, zoodat de geheele horizon van D: als met nevelen scheen omtogen. De eerste modiste van het stadje, Mej. Gerdes, lag ernstig ziek. Zij, die wonderen van élégance kon tooveren uit kleine lapjes fluweel en zijde, uit gitten en veeren en bloemen, welke wonderen men nauwelijks den naam van hoeden durfde geven, zoo phantastisch, zoo sprookjesachtig waren de metamorphosen dezer lapjes en flapjes, zij had eerst de stoutmoedigheid gehad in het huwelijksbootje te stappen en nu op haar overmoed de kroon gezet door moeder te willen worden. En dat in het voorjaar! Ieder wist toch wel hoe druk zij het dan had als modiste. Het was een ongehoord waagstuk, het zou haar duur te staan komen.

Toch dacht de gevoelige damesschaar, die zoo oordeelde, er niet aan, hare hoeden nu iets later of elders te bestellen. De lentezon riep het verlangen naar lentemodes wakker, men moest iets nieuws hebben in de zich vernieuwende natuur. D: lag ver af van een groote stad, zoodat alleen de zeer vermogenden zich de weelde konden vergunnen naar Amsterdam of den Haag te reizen, om er een of ander duur hoofdsieraad te bemachtigen, dat per slot van rekening nog niet zoo goed stond als de goedkooper hoedjes der veelgeprezen juffr. Gerdes. Hare kunstzusters in meergemeld stadje, hoe blakend van ijverzuchtige woede, vermochten haar uit de verte slechts na te streven, alles was plomp en smakeloos bij de teere gewrochten vergeleken, die uit het atelier van mej. Gerdes kwamen.

Gerdes bezat oog voor kleuren, voor harmonieerende tinten; hare poezele vingervlugge handjes konden met een enkele wending, pluk of duw een leelijk model omtooveren in iets sierlijks. Zij kon het satijn met een liefkoozende beweging uitspreiden en als stroomend water doen glanzen. Zij voegde

[p. 298]

zijde en kant tot luchtige steunsels van knoppen hier en rozen daar. Zij maakte van een nietsje een ietsje, zeiden de meisjes; maar dat ietsje kleedde, deed coquet op blonde en bruine kapsels.

Gerdes had liefde voor haar vak, voelde het schoone in het kleine, streed met hartstocht voor haar eigen idees, wist de smakeloosste harer klanten meestal nog een beetje ontzag af te dwingen voor harmonieerende kleuren; zij kon tranen in de oogen krijgen, als haar dit niet gelukte.

Mimi Gerdes was zelve een en al harmonie: een teer, bevallig wezen, blond en blank, met oogen als vergeetmijnieten, een frisschen, kleinen mond, die altijd lachte of babbelde onder het werk; één diepzinnig plootje maar tusschen de wenkbrauwen - hoe dieper die plooi werd, hoe schooner het kunstgewrocht door haar ontworpen. Zij had zelve iets van een bloem te midden harer schatten van gaas en tulle en zijde en kant; alles stond goed op het schalksche kopje, als zij hare ‘probeersels’ oppaste voor hare kritische toeschouwsters, die zelven vaak geen strik behoorlijk konden leggen; maar zij ontwapende zelfs dezulken door haar eeuwig goed humeur, hare kwinkslagen, hare vaardigheid. Mimi Gerdes was een geboren artiste in haar vak.

En daar kwam nu dit voorjaar zulk een onwaardeerbaren schat aan de wachtende dames ontrooven. Gerdes was ziek. De dokter sprak van overhaasten, van al te veel inspanning, van te veel en te laat opblijven, ter wille ‘harer zaak.’ Daardoor was haar arm kindje al afkeerig geworden van het leven, eer het ter wereld kwam: het werd dood geboren.

Mimi lag bleek, met trillende lippen op haar sponde, de mooie blauwe oogen gesloten, een en al zwijgende smart.

Haar man, een klerkje, met een schraal salaris, zat al even stil naast haar. Hij had zijn vroolijk vrouwtje zoo dikwijls gebeden zich wat meer rust te gunnen, zich toch niet zoo af te beulen voor die veeleischende dames. ‘Gekheid,’ had zij dan lachend gezegd, ‘moet ik soms niet werken voor ons kind? Het zal alles best gaan, je zult het zien; ik ben gezond. Waartoe zou ik me in acht nemen, dat is goed voor mijn verwende klanten niet voor menschen zooals wij, die er alleen door hard werken kunnen komen.’

De uitkomst had de pralende woorden van het arme moedertje bitter gelogenstraft. Alles was anders geloopen dan zij verwacht had. Levensgevaar, een lang ziekbed, teleurstelling harer dierbaarste verwachtingen waren haar deel geworden. Het was een leed te groot voor tranen; Mimi schreide inwendig, terwijl zij daar roerloos lag, een marmerbeeldje gelijk. Alles wat ‘de zaak’ betrof: de bestellingen, de halfafgewerkte hoeden, het atelier, de werksters... zij dacht er geen oogenblik meer aan. De vrouw had de artiste het zwijgen opgelegd, de beroofde moeder had voor niets gevoel dan voor haar dooden baby, het kind, welks stemmetje zij zelfs niet had mogen hooren. Op een klein, afgelegen plekje werd het begraven; de vader was er in den vroegen April morgen bij tegenwoordig; van daar ging hij naar zijn bureau, en deed er zijn werk, stil en nauwkeurig als altijd - het radertje in de groote machine mocht voor zoo'n nietig iets als een doodgeboren kindje geen oogenblik stilstaan.

Mimi lag te bed, altijd nog even bleek en zwijgend.

In het atelier gonsden verschillende stemmen door elkaar, zij hoorde het... groote onverschilligheid voor al wat niet hare teleurstelling betrof deed haar innerlijk verlangen dat het ook daar zoo stil mocht zijn als in haar eigen klein vertrek. In den winkel, die een dag gesloten was geweest, stroomde het dames, die deels uit medegevoel, deels uit eigenbelang, naar den toestand der zieke ‘informeerden.’

Men had zich geschikt in het geval. Eenmaal overtuigd dat de onmisbare Gerdes onbereikbaar was, hadden de dames besloten zich met hare plaatsvervangsters te vergenoegen. Doch al spoedig bleek het hopelooze dezer verwisseling. Men kon niet ‘opschieten’ met de plaatsvervangsters. Scherpe woordenwisselingen, verwijten, misverstanden, teruggezonden hoeden, begeleid van booze briefjes, waren aan de orde van den dag.

De plaatsvervangende modistesliep het hoofd om: zij zetten een oranjekleurige veer in plaats van een witte op een hemelsblauwen hoed; zij hadden ‘keelbandjes’ gezonden aan een ‘jonge dame’ van twijfelachtigen leeftijd; zij voorzagen een lang, spits meisje van een ‘suikerbrood’, en aan de vrouw van den generaal Herald, de aanvoerster der vrouwelijke voorname wereld, een geboren van Langen tot Kijfhoek, vereerden zij een ‘zwarte schuit’! Mevrouw Herald had een lila hoedje besteld, met touffen viooltjes, iets aetherisch, zooals zij gewoon was zich op den

[p. 299]

blonden valschen haartooi te steken, met groote schitterende naalden, die het brooze kapsel tegen wegwaaien moesten behoeden.

De maat was vol, liep over. De geheele D. sche dameswereld kwam in opschudding: als het zoo met de generaalsvrouw ging, hoe zou het dan de vrouwen der kapiteins en luitenants vergaan? Gerdes' ziekte bleek geen tijdelijke zonsverduistering, het was een stikdonkere nacht. Zij had haar zaak aan geen onbekwamer handen kunnen toevertrouwen, men deed beter in groot gezelschap naar de residentie te gaan en zich daar van zomerhoeden te voorzien. Het voorjaar liep ten einde; waarlijk, men had lang geduld geoefend maar dit werd te erg. Al het medelijden met ‘het arme Gerdesje’ werd op zij gezet, verstikt onder een egoïstisch verlangen naar schooner hoofdbedekking dan D. vermocht te leveren.

Toen vond Gerdes er iets op uit. Zij ontwaakte uit hare apathie, overwon hare zwakheid en liet zich, tegen den raad van haar medicus, naar een kleine kamer achter den winkel overbrengen; daar lag zij op een rustbank en konden de plaatsvervangsters haar raadplegen in zeer dringende gevallen.

De meeste klanten namen hiermede genoegen. Het werd een heen en weer geloop tusschen winkel en ‘boudoir,’ een vragen, schikken en plooien zonder eind. Mimi hield het een dag uit en besloot het ook een volgenden te wagen.

De generaalsvrouw zelve betrad dien morgen den winkel, vergezeld van hare beide volwassen dochters, even bedeesd als mama onbescheiden was. ‘De zwarte schuit’ was te voren binnen gelaveerd. Met een pijnlijk glimlachje had Mimi den hoed, die zooveel storm had doorstaan, bekeken en tot ontzetting der plaatsvervangsters verklaard dat het een monster was, geschikt voor een dame van zestig, maar als men nu veertig wou schijnen.... Mimi was niet alleen artiste, zij was een geboren diplomaat. Vermoeid luisterde zij nu naar de woordenwisseling in den winkel, naar aanleiding van ‘de zwarte schuit.’ De juffrouwen deden haar best het mevrouw Herald naar den zin te maken, maar de vertoornde dame bleek veeleischend en kribbig. Wanhopig stoof de eerste plaatsvervangster bij Gerdes binnen; zij toonde haar drie hoeden, alle afgekeurd.... De étalage in den winkel had ook geen genade gevonden in de oogen der generaalsvrouw: ‘Er was eenvoudig niets bij.’

Mimi wees zwijgend naar een doos in haar vertrek.

‘Laat dien hoed mevrouw eens zien en stel haar voor: zoo iets in 't lila,’ sprak zij toen lusteloos. Zij voelde zich doodelijk mat.

De juffrouw af.

‘Maar die hoed staat me nog zoo kwaad niet,’ zei de krijschende stem der generaalsvrouw, ‘en die tint, die kleur, nu waarom zou mij die niet passen, waarom juist lila in plaats van dezen perzikbloesem?’

‘Pardon, mevrouw, ik dacht.... ik meende voor U....’ stamelde de juffrouw onhandig.

‘Nu wat, voor U? Wat wil U zeggen?’

‘Met 't oog op uw leeftijd, mevrouw....’ stotterde de plaatsvervangster.

Mevrouw Herald van Langen tot Kijfhoek werd plotseling hoogrood, ja, ietwat paarsch in het gezicht. Zij zette den ongelukshoed haastig af. ‘Wat een impertinentie!’ fluisterde zij hare dochters toe, die als zoutpilaren het tooneel bij woonden. ‘Och, juffrouw, doe maar geen verdere moeite, ik zal me wel elders voorzien,’ sprak zij uit de hoogte.

De ongelukkige juffrouw waagde een laatste poging.

‘O, mevrouw, laat ik toch nog eens zien of ik niets anders voor u heb.... u wil toch nog wel een oogenblikje.... ik....’ Zij dacht: Mevrouw Herald weg, dat beteekent afval van het garnizoen, wat een ramp! Meteen verdween zij weder in het vertrekje, waar de jonge kraamvrouw, in zwaarmoedig gepeins verdiept, alle hoeden der wereld had vergeten.

‘Wat, u gaat naar juffrouw Gerdes! Maar dan kan ik ook wel even met haar praten, een oogenblik maar’ drong mevrouw Herald in de open deur.

Verlegen trad de toegesprokene ter zijde.

‘O, mevrouw, mevrouw Herald, de dokter heeft streng verboden....’ riepen de winkeldames in koor, maar mevrouw Herald wist hoe zulk volkje te ‘intimideeren’, met een, ‘Komt ook even hier, kinderen,’ wenkte zij hare dochters, betrad het verboden terrein en sloot de deur energiek voor de verblufte modistes.

‘Lieve juffrouw Gerdes, een oogenblikje maar zal ik U ophouden, U is veel beter, nietwaar? Het zal U niet schaden; het is maar, U ben ik zoo gewend, ik kan met die andere dames niet klaar komen; neem mij niet kwalijk, U ziet wat bleek, een beetje interessant, is het niet? Maar een minuutje dat zal geen kwaad doen....’ rammelde de bezoekster.

[p. 300]

‘Och neen, mevrouw,’ zei Mimi zwak, en strekte hulpvaardig de hand uit naar het perzikkleurig hoofddeksel, dat haar beleedigd trawantje haar toereikte. Zij richtte zich moeizaam op van haar rustbed, met een zwak blosje van inspanning op de waswitte wangen. Maar van lieverlede ging het beter. De artiste ontwaakte in de lijdende vrouw. Met de oude vindingrijkheid wist zij hare klant te winnen voor wat zij mooi achtte, wat goed zou kleeden. ‘De zwarte schuit’ kwam voor den dag, gitten, kralen, bloemen, tulle.... wat al niet werd te voorschijn gehaald, gepast, gedrapeerd....

Met zwijgende verbazing stonden de zoutpilaren dit alles aan te zien. De bleeke Gerdes, tienmaal mooier nog dan anders, op haar wit rustbed, dat nu bezaaid met bloemen, loovertjes en luchte, kleurige weefsels er zoo oneigenlijk, zoo sprookjesachtig uitzag. Gerdes was precies de schoone slaapster, zooals zij oprees uit haar honderdjarigen sluimer, het lieve gezichtje vragend opgeheven, een tuiltje viooltjes in de hand, omspeeld van 't gouden zonlicht, dat door de wit tullen gordijnen helder naar binnen drong.

De generaalsvrouw voelde zich als een held, die een onneembaar geachte vesting heeft veroverd, al haar verstoordheid was verdwenen. Zij liet zich den duursten hoed aanpraten, die er in 't geheele atelier te vinden was, bestelde er ook nog twee voor hare zoutpilaren en vertrok met een blik vol triomf op de verbolgen modistes in den winkel, die haar giftig nakeken.

‘Ongehoord, 't is een schandaal, wat die Kijfhoek al durft.... ik wou dat ik 't haar kon inpeperen....’

Zoo fluisterde het personeel onder het aanreiken der hoeden, het passen en bedienen in den winkel. Een kermend kreunen deed plotseling allen ontstellen.

Een der dames snelde naar het vertrek der zieke. Daar lag Mimi Gerdes, bewusteloos, een doode gelijk, op haar rustbank, een paar half ontbladerde rozen nog in de hand....

‘Waar mevrouw Herald dien mooien hoed zou gekocht hebben?’ zei de vrouw van den kolonel tegen die van den overste, op het eerste zomerconcert.

‘Je zou zeggen, 't is nog een maaksel van Gerdes,’ meende de andere, ‘zoo luchtig, zoo beeldig! Zij alleen had zoo'n goeden smaak, wist kleuren en stoffen zoo bij elkaar te zoeken.... 't Arme schepseltje, dat ze niet beter mocht worden....’

‘Mijn man beweert dat men haar geen rust heeft gelaten,’ mengde zich een doktersvrouw in het gesprek; ‘'t is een treurige geschiedenis.’

Was het treurig voor de kleine Mimi, dat de dood met vaste hand haar tulle en bloemen, zijde en satijn uit de bevende vingertjes had genomen, haar een rustplaats had bezorgd bij haar kindje, naar welks stemmetje zij zoo had gehunkerd?

ELISE SOER.