De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Vesta. - Het is mij altijd een genoegen U van dienst te zijn. Ik heb het door U bedoelde boek reeds meermalen zeer gunstig besproken gezien in duitsche bladen, las het echter nog niet zelf. Daar ik op dit oogenblik, in Duitschland zijnde, aan de bron ben van duitsche lectuur, heb ik het mij terstond ter lezing bezorgd, en zal U dadelijk na het lezen gaarne mijn oordeel meedeelen. Vriendelijk dank voor uw slotwoorden, die mij natuurlijk heel aangenaam zijn.

Rie. - Ik heb het door U bedoelde stukje bij de geweigerde manuscripten gelegd, (tenzij het reeds is vernietigd geworden, indien gij het reeds langeren tijd geleden inzondt, wat ik niet weet). Indien het nog bestaat, dan zal ik het bij mijn terugkomst in Holland nalezen of het onder de veranderde omstandigheden van uw abonné-zijn kan worden aangenomen. U dit reeds nu beloven kan ik niet, omdat ik natuurlijk wèl kan zeggen dat ik van een niet-abonné in geen geval iets kan aannemen wegens plaatsgebrek, maar niet dat ik van een wèl-abonné iets plaats ongelezen, alleen om die reden van zijn abonnéschap. Gij zult billijk genoeg zijn dat zelf in te zien. In elk geval, zoo ik dat stukje van U reeds mocht hebben vernietigd of het ongeschikt mocht achten, dan hebt gij toch gedurende den loopenden jaargang alle gelegenheid uw abonnement ruimschoots er uit te verdienen door een of ander nieuw artikel. Ik plaatste reeds immers vroeger van U, omdat ik wat goeds zie in Uw werk. Dat was zelfs uw eerste met mij in aanraking komen, waardoor nu de Lelie U, zooals gij schrijft, een welkome lectuur werd, die gij niet wilt missen. Uw bezwaar begrijp en billijk ik volkomen, maar, gelijk gezegd, dit vervalt op deze wijze. - Van kwalijk nemen over uw rond uitschrijven is natuurlijk geen sprake. Integendeel, ik geef U groot gelijk, en waardeer het dat gij mij alles ronduit vertelt. - Indien het door U bedoelde stukje inderdaad niet meer in mijn bezit is, omdat ik het vernietigde wegens het lange tijdsverloop, en gij nog een copie hebt, om mij nog eens opnieuw ter beoordeeling zenden, dan wil ik gaarne uw verzoek het te mogen zenden inwilligen.

Van harte hoop ik dat gij met Uw boek succes moogt hebben. Hebt gij reeds een uitgever? Ik zal het gaarne lezen als het uitkomt. - Ja, van die prijsvraag weet ik. Het lijkt mij een moeilijk werken onder zulke omstandigheden.

Dorna. - Gij geeft geen pseudoniem aan; ik hoop dus dat gij U op deze wijze zult herkennen.

[p. 110]

- Drukproeven kunt gij, als gij dat gaarne wenscht, van Uw artikel krijgen. Ik wil daarvoor zorgen. - Neen, op de door U bedoelde wijze kunt gij U, gelijk ook Uw boekverkooper U uitlegde, niet abonnée noemen; dat is natuurlijk wèl voldoende om de correspondentie geregeld te kunnen behouden, maar niet om de voorrechten van het abonné-zijn te genieten. Nu, dat is nu in orde.

Gij schrijft mij, dat er vele geheel onafhankelijke Christenen zijn, die den zich hun Israeliet-zijn-schamenden Joden konden toonen openlijk hunne verachting, inplaats van dat achter hun rug om te doen, en hun in hun gezicht op te vleien en te doen alsof zij aan het niet-Jood-zijn, door den veranderden naam, gelooven, terwijl zij er onder elkaar over schimpen en spotten. Gij bedoelt, zegt gij, niet die Christenen, die door hun positie of door hun finantieele afhankelijkheid tot mooi-weer-spelen tegen de oppermacht van het Israelitisch geld gedwongen zijn, maar de in die opzichten volkomen onafhankelijken onder hen. Volkomen hebt gij gelijk daarin, maar, lieve hemel, op welk gebied zijn de menschen zoo, zoo eerlijk, zoo moedig, zoo oprecht, als gij het in dit opzicht van hen verlangt.? - Niemand durft immers iets in deze laffe, kruiperige maatschappij, onafhankelijk of niet, iedereen is bang voor elkaar. Indien de wereld op dat gebied niet zoo ware, dan zou zij er vrij wat sympathieker uitzien dan zij doet. Dat het U in dit speciale geval zoo opvalt, komt omdat gij-zelve behoort tot die Israelieten, die anders, nobeler denken dan de door mij belachelijk-gemaakten, maar als gij onpartijdig oplet zult gij zien, dat de menschen lafhartig zijn op èlk gebied, en altijd achter den rug om van elkaar durven kwaadspreken, maar nooit in 't gezicht de waarheid zeggen. Juist dáárom, omdat ik zoo anders ben in dit speciale opzicht, ben ik eenling, en vind men eensdeels mijn ‘moed’ zoo iets bijzonders, en anderdeels word ik om dienzelfden moed verguisd en gehaat. - Het door U mij medegedeelde geval zal m.i. nog eerder voorkomen in de provinciesteden, in kleinere kringen, waarin de afscheiding onderling dikwijls zoo heel groot is, dan in Amsterdam, Rotterdam of den Haag. Want, vooral in de twee eerste steden, geloof ik dat alleen de bepaald-orthodoxe Joden op zichzelf leven, zonder om te gaan met Christenen. (Aan dat laatste woord heb ik trouwens een grooten hekel, want het drukt een godsdienst-richting uit, waarmede zelfs atheïsten en spotters zich onnadenkend tooien).

De bedoeling van de Zionisten, zooals gij daaromtrent schrijft, vind ik heel sympathiek. -

- Neen, ik raad U niet aan een brochure dienaangaande uit te geven voor eigen kosten, tenzij gij er niet tegen opziet, ter wille van de goede zaak, waarschijnlijk eenige finantieele schade te lijden. Zou misschien de Zionistenbond het niet voor haar rekening, namens haarzelve, b.v. als propagandamiddel, kunnen uitgeven? - Gij kunt onder Uw artikel het pseudoniem plaatsen door U gekozen; daarin zijt gij heel vrij. - Dat gij in de Lelie nog geen recensie van mij hebt gelezen van Pierre de Coulevain, komt, omdat ik daarin slechts hollandsche schrijvers behandel. Ja, zij heeft een goeden stijl. Over het algemeen onderscheiden zich in dat bepaalde opzicht waarover gij het hebt, van achterbuurt-taal en dito-toestanden onzer moderne boeken, de fransche auteurs gunstig van onze hedendaagsche voortbrengselen; waarschijnlijk omdat bij ons de hedendaagsche literatuur voor een groot deel in handen is van zelf geheel en al uit de achterbuurt-voortgekomen, en innerlijk totaal onbeschaafd gebleven kwajongens. - Hartelijke groeten.

Agatha. - In de vorige Lelie verscheen aan Uw adres een gedachtenwisseling, die gij zult hebben gelezen? - Uw woorden naar aanleiding van Otto Knaap's brief uit Parijs, over de caricaturen van Dr. Kuyper, wil ik letterlijk overnemen ten behoeve van hem en andere lezers.

Genoemde heer laat een Franschman zeggen, dat hij Dr. Kuyper niet kent!

Nu weet een ieder, hoe men in het buitenland, ik zou zeggen, tegen heter in, over ons land en zijne bewoners denkt en spreekt, en hoe men zich niet ontziet in tijdschriften de nonsensachtigste afbeeldingen ten beste te geven.

't Is altijd wel hetzelfde thema: boeren en boerinnen op klompen en een grap over onze eenige!! voortbrengselen: kaas en Schiedammer.

Mij dunkt onze kooplui hebben daaraan veel schuld. Altijd die bespottelijke reclameplaatjes met boeren, boerinnen en Volendammervisschers er op!

Om nu nog even op Dr. Kuyper terug te komen. In Heidelberg zei eens iemand: ‘de Hollanders zijn zulk een knap man niet waard, zij waardeeren hun knappe menschen niet,’ en daar is veel van waar.

Vriend en vijand toch moet bekennen, dat Dr. Kuyper een éminent knap man is.

Aftakelen ja, ik schreef het al eens meer, daarin zijn de hollanders knap.

- Ik ben dit niet alles met U eens. Dat dr: Kuyper een knap man is, zelfs een heel knap man, dat geef ik U volkomen toe. Daarin ligt het geheim van zijn ‘De kleyne luyden’ zoo slim weten te gebruiken; onder de ‘mannen met twee namen’ is er niet een, die hem in dat opzicht van begaafdheid evenaart. - Aanleiding tot de door U veroordeelde wijze van ons in het buitenland belachelijk maken, geeft m.i. in de allereerste plaats het ongelukkige portret, ter kwade ure in den handel gebracht, van de Koningin in Friesch costuum, waardoor de vreemdelingen zich, voorgelicht door hunne illustraties, te goeder trouw verbeelden dat niet alleen deze-zelve maar wij allemaal zoo boersch gekleed rondwandelen. In het afgeloopen jaar, waarin haar portret natuurlijk weer in alle buitenlandsche bladen de rondte deed naar aanleiding der ‘blijde gebeurtenis’, kon men haar nu in een fransche dan in een engelsche illustratie of courant zoo zien afgebeeld, dikwijls met den prins in groot uniform neven haar, geärmd, waardoor het den aanschijn nog meer kreeg, als wandelt zij aldus met hem rond bij plechtige gelegenheden. In Femina, een der meestgelezen fransche tijdschriften, stond vóór eenigen tijd een plaat, waarop alle aan diabolo doende vorstinnen van Europa tot één groep waren vereenigd; de eene droeg dit elegante sportpakje, de andere dat, de koningin van Engeland, de keizerin van Rusland, de

[p. 111]

kroonprinses van Duitschland, enz., enz., maar als 'n boerin van 't land, stond daartusschen, met háár diabolo, onze koningin in het voor dit vermaak onzinnige Friesche costuum!! Op Scheveningen, waar van ons geheele land natuurlijk de meeste vreemdelingen komen, vindt gij voor elken winkel eenige afschuwelijke bont-gekleurde prentbriefkaarten met de Koningin en den Prins, op de bovenbeschreven wijze, arm in arm, zij in dat malle costuum, en hij in uniform. - Vindt gij het dan niet heel natuurlijk, dat men in het buitenland een verkeerden indruk moet krijgen, en het hoogst-aannemelijk vindt dat de gewone menschen als Volendammers gekleed gaan waar de Koningin een Friesch boerin-costuum aantrekt?

Dat gij in het verdere deel van Uw brief het reizen zoo veroordeelt, kan ik niet begrijpen. Ja, als het ontaardt in ‘hollen naar musea’, en heen en weer vliegen om te kunnen zeggen: ‘ik ben er geweest’, dan natuurlijk geef ik U groot gelijk dat gij daarvoor niets voelt dan schouderophalend minachten. Zulke menschen voor wien hun jaarlijksche reis is een soort bluf van willen kunnen zeggen: Dat heb ik allemaal gezien (en zoo ken ik er) kunnen echter niet dienen als typen van menschen, die waarachtig houden van reizen, van alles te zien wat er in de mooie schepping en in de wijde wereld valt te zien. Ik voor mij vind het veel meer de moeite waard dáárvoor mijn geld uit te geven, dan voor meubels en tapijten en zelfs ‘kunstschatten’. En ik geloof dat de hollanders veel meer zouden ontwikkeld zijn, en veel minder kleinzielig achterlijk in veel dingen, als zij wat meer hadden van de weetgierigheid der Engelschen juist in dit bijzondere opzicht. Die hebben voor reizen in de éérste plaats geld over en de hollanders het láátst. - - Wezenlijk verbaasd was ik, dat gij het in die Duitschers in Suriname afkeurt, dat zij des Zondags liever een interessanten ‘Ausflug’ gingen maken, dan mede te doen aan het kwaadspreken en te veel drinken, waarin gij óók wel zult weten, zoo goed als ieder ander die het leven in kolonieën kent, dat niet alleen het gezellig verkeer in Paramaribo of op Curaçao, maar ook dat in Oost-Indië, zoo heel dikwijls ontaardt. - Overigens, niet alleen in de Koloniën maar ook in Europa, juich ik voor mij het toe als een zeer aantrekkelijk iets in een jongen man, wanneer hij zijn vrijen tijd gebruikt tot een wandeling in de natuur, in plaats van in een koffiehuis te zitten of op zijn kamer te luieren met de beenen op een stoel. - Ja, ik vind 'n hollander, die zich ‘geneert voor een goedkoope zelfs armoedige manier van reizen’ als hij geen geld heeft het anders te doen, een mallen, ingebeelden dwaas, en heb gróóte achting voor den eenvoudigen duitscher, die zich alles ontzegt, en in het goedkoopste ‘Gasthuis’ onder dak wil, om maar zoo ver mogelijk te komen met zijn bescheidene middelen. Voor gierige menschen, en zoo ken ik er verscheidene op reis, hollanders en vreemdelingen, die op elk fooitje uitzuinigen, en op alles afdingen, daarvoor heb ik een groote minachting, maar niet voor den onbemiddelsten reiziger, wiens middelen hem niet toelaten op een deftige of voorname wijze de wereld te zien. Integendeel, de laatste categorie dwingt mij juist altijd sympathie af. - Op uw slotvraag, in uw eersten brief, aan wie gij de toilet-vragen moet richten, heb ik U reeds beantwoord in de spoedcorrespondentie, namelijk: aan de redactrice-toilet p/a uitgever Veen.

In Uw tweeden brief dankt gij mij voor de opname van de gedachten wisseling; zeker, ook van niet-abonnés neem ik die gedachtenwisselingen, zoo eenigzins mogelijk, steeds op.

- Gij zegt in dien tweeden brief, dat gij het altijd zult prettig vinden te hooren, op welke punten ik het niet met U eens ben; gij ziet dat ik het U inderdaad eerlijk zeide in het bovenstaande. - Ja, het is jammer dat ik nu juist niet op Scheveningen ben, nu gij en Uw man daar komt, want inderdaad had ik U graag gesproken, en eens bij ons gezien. Ik hoop nu maar op een andermaal. - Over de lintjeshistorie hadt gij mij graag gesproken naar aanleiding van Uw vorigen brief over Kuyper; wel, wat zegt gij van het hoofd-artikel daarover, opgenomen onlangs, (door B.W. van de Kamer)? - Ik voor mij ben het met hem eens, dat de geheele ridder-orden-questie er eene is van gunst en gave, (evenals drie vierde van de benoemingen ook), dus is Kuyper niet zooveel schuldiger dan 'n ander minister, maar ik gun het hèm, die den christelijken godsdienstigen brave uithangt, dat dit zaakje eens is uitgekomen. Dat er achter de schermen, door de andere ministers en door de andere partijen, evengoed en even hard wordt geknoeid, daarvan is niemand meer overtuigd dan ik, maar ik vind het dubbel onverdragelijk wanneer christelijke, zich over de ‘eere Gods’ drukmakende menschen zoo stilletjes de kat in het donker knijpen, want de anderen laten ten minste de ‘eere Gods’ er buiten. - Volkomen hebt gij gelijk, dat hooggeplaatsten steeds op de vingers worden gekeken, en worden belasterd ook; maar in dit geval is aan dr. Kuyper alle gelegenheid gegeven van de tegen hem gerichte beschuldigingen kennis te nemen. Hoe echter vindt gij-zelve zijn zoogenaamde ‘verdediging’; hoe zijn brieven aan die juffrouw? - Hier is dus niet van ‘laster’ sprake.

En nu, als steeds, vriendelijk gegroet.

Jenny Valba. - Ik heb het versje niet kunnen aannemen, omdat ik het te zwak vond, te weinig oorspronkelijk nog voor den druk. Aan niet-abonne's kan ik voortaan geen dergelijken arbeid terug zenden, omdat mijn correspondentie daarvoor te veel-omvattend wordt. Ik geloof gaarne, dat gij door finantieele redenen geen abonnée kunt zijn, maar ik mag mij niet laten beïnfluenceeren daardoor, omdat de abonne's op die manier ten slotte zouden achterstaan bij de niet-abonne's. - Dat gij uit mijn, door U gevolgde, dagboekbladen hebt gezien mijn ‘waarheidsliefde, brekend met de conventie, en mijn werkkracht’, en dat mijn openlijke erkenning van hetgeen ik, in mijn positie van Gouverneurs-dochter in Suriname, te kort schoot, U trof en Uw sympathie wekte, dat is voor mij natuurlijk een groote belooning op het geven aan anderen van mijn herinneringen; het is een aangenaam gevoel begrepen te worden

[p. 112]

en een ander tot steun te kunnen zijn. Ik begrijp dat ook zoo heel goed, dat gij, als eene die vroeg alleen staat, een anderen vrijeren kijk hebt gekregen op de dingen, en ook een meer ontgoochelenden. - Heel gaarne wil ik U naar mijn beste weten raden. Welke Uwer schetsjes zijn wel eens ‘bekroond’? Wààr? Door wien? Vertel mij dat eens. - Het door U nu ingezonden versje, zou, al waart gij ook abonnée, toch m.i. niet kunnen in aanmerking komen voor de opname, omdat Uw vorm nog heel onvolkomen is, en hetgeen gij zegt ook niet heel nieuw is van vinding, maar integendeel door heel veel jonge menschen vóór U ook reeds is gevoeld bij den aanblik der natuur. - Gij moet mij niet kwalijk nemen dat ik U dat heel eerlijk zeg, het is mij niets te veel moeite U te raden, en te helpen, en ik wil daarom dan ook nog graag iets meer vernemen van die bekroonde schetsjes, maar ik ben het in Uw eigen belang verplicht U oprecht mijn oordeel te zeggen.

Caracas. - Het blijft steeds hetzelfde: Ik ben gáárne tot Uw dienst. - Indien gij dus nog verdere hulp behoeft, met het zoeken van die inrichting, dan ben ik volkomen bereid eens voor U te informeeren. - Mijn dagboekbladen interesseerden U - schrijft gij, - dat is voor mij aangenaam dat telkens opnieuw te hooren van mijn lezers, en ook is het mij recht welkom van U te vernemen, dat gij met veel van mijn meeningen in de Lelie instemt, of ze kunt navoelen. Dat geeft tusschen de lezers en mij een band! - Zeer waardeer ik wat gij schrijft over billijkheids-gevoel en rechtvaardigheidszin. Zóó juist is dat gezien, in verband met het werkelijke leven, dat ik het hier overneem ten behoeve van anderen:

Billijkheidsgevoel en rechtvaardigheidszin zijn bij mij zóó sterk ontwikkeld, en brengen mij zóó dikwijls in botsing met mijne omgeving, dat ik tot 't besluit ben gekomen, dat deze deugden wel eene innerlijke voldoening geven, doch niet leiden tot gelukkig zich gevoelen in 't samenleven. Evenals U, walg ik van 't vele valsche, dat ons dagelijks omringt, en bekruipt mij soms de angst mijzelf te zullen verliezen in al dat maatschappelijk gehuichel, want, lieve Freule, wij moeten toch samen zijn in de maatschappij, wij kunnen niet alleen reilen en zeilen, nietwaar.

- Neen inderdaad, tot geluk voor ons-zelf leiden die beide deugden geenzins. Van kind af ondervond ook ik dat. Bij mij zijn die twee eigenschappen zoo ingeworteld, dat ik niet begreep, toen ik jonger was, hoe ze behooren tot de groote uitzonderingen, en integendeel het heel vanzelf-sprekend vond, dat iedereen billijk en rechtvaardig dacht, en waar en eerlijk was; met het gevolg, dat ik van kind af op de wreedste ontgoochelingen ben gestooten, en gedurig verbaasd stond over mij kwalijk genomen oprechtheden, enz. enz. Nu weet ik, door de ondervinding geleerd, dat ik een eenling ben, een uitzondering, en dat ik niet behoef te hopen of te verwachten, dat de meerderheid van de menschen ooit mij zullen navoelen of gelijkgeven wat rechtvaardigheid betreft of eerlijkheid, ja zelfs het niet kunnen, omdat zij den aangeboren zin daarvoor missen. Zooveel mogelijk onthoud ik mij dan ook van omgang met hen, maar, gelijk gij terecht zegt, niet ieder kan dat, de meesten zijn nog veel minder vrij in hun bewegingen dan ik, en ook ik kan niet mijzelve buiten de maatschappij stellen, wat ik stellig zou doen, als ik daartoe rijk genoeg ware. Dan bouwde ik ergens een mooie villa, en sloot er mij op, met mijn vriendin, onze Marie, onze honden, plus alle andere verlaten dieren op mijn weg, en niemand zou ooit iets van mij hooren dan alleen die enkelen van wie ik houd, voor wie ik sympathie heb om de een of andere reden.

Hoe heerlijk dat gij zóó kunt schrijven over Uw jeugd! Dat is wèl een groot voorrecht indien men althans kan terugzien op een wezenlijk met liefde gegeven opvoeding! Ik heb steeds den indruk gekregen, dat ten Uwent het familieleven veel mooier en inniger is dan in Europa, en dat de ouders veel meer over hebben voor de kinderen, dan bij ons het geval is.

Ik vind het heerlijk dat gij in mij voelt een geestverwante, bij wie gij U kunt uitstorten als gij daaraan behoefte gevoelt, en ik hoop ook stellig daf gij daarmede zult voortgaan. Schrijf mij maar zooveel gij wilt, en ook, waarom zoudt gij niet beproeven U te uiten in de Lelie, als gij iets te zeggen hebt? Misschien is het niet zoo slecht-gesteld als gij denkt. Bovendien, uit uw land zoudt gij heel veel interessante dingen kunnen vertellen. - Hartelijke groeten.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.