De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

E. van S. - Uw gedachtenwisseling vindt gij in ditzelfde nommer. Natuurlijk vond ik Uw inmenging inderdaad heel goed. Misschien wilt gij, bij de daarvoor heerschende belangstelling, wel eens een hoofdartikel maken over Zionisme; waar gij daarvan zulk een aanhangster zijt, kunt gij over dit onderwerp misschien veel wetenswaardigs meedeelen. -

F. de Vl: te A. - Foei, wat is Uw brief lang blijven liggen! Dat mag niet weer gebeuren in den nieuwen jaargang; dat beloof ik U. Om met het slot ervan te beginnen, ik ben het volkomen met U eens, dat het voor mij heel aangenaam is mijn correspondenten goed te leeren kennen, en ik waardeer het dus zeer, dat gij mij op de hoogte hebt gebracht van Uw levensomstandigheden. -

[p. 654]

Ik ben van oordeel, uit hetgeen ik daaromtrent om me heen heb opgemerkt, dat een man noch knap, noch gefortuneerd, noch jong behoeft te zijn, om ‘aan iederen vinger een vrouw te kunnen krijgen’. Ik zeg niet ‘elke’ vrouw natuurlijk, maar wel ‘eene vrouw’, en ik voeg erbij zelfs, dat die vrouw jong en knap en gefortuneerd ook nog kan zijn, als hij zich wat moeite geeft te zoeken; zóó overwegend groot is het aantal trouwlustige vrouwen boven dat der in denzelfden staat van trouwlustigheid verkeerende mannen. Tot hare verontschuldiging zij er bijgevoegd dat de positie van een ongehuwde vrouw vrij wat lastiger en moeilijker is dan van een ongehuwd man, daargelaten nog het ‘punt van eer’ dat er voor haar in zit ‘getrouwd’ te zijn, m.a.w. der wereld te bewijzen: ik ben niet blijven ‘zitten’, omdat niemand mij hebben wou. Om die laatste reden trouwen dan óók heel wat meisjes, vooral als ze niet heel jong meer zijn, en de gedachte: dit zal wel de láátste kans zijn, die ik nog krijg, haar aanspoort toe te grijpen; anderen doen het om finantieel bezorgd te wezen, weer anderen om naam of positie, en óók 'n heel groot aantal trouwen uit die geslachtsbehoefte, die de fatsoenlijke vrouw alleen kan bevredigen in het wettige huwelijk, terwijl de man het doen kan waar en hoe hij wil, en steeds even ‘fatsoenlijk’ blijft.

Al die redenen nu tot trouwen bestaan niet voor den ongehuwd-blijvenden man, en men kan het dus niet zoo heel verwonderlijk vinden, dat er door heel wat huwbare juffers op zulk een exemplaar wordt geaasd, dat zij, op de wijze zooals gij toont het zoo goed te doorzien, jacht maken op hem en haar beste beentje vóórzetten, en zich onoprecht en onwaar voordoen om hem te behagen, en hem wijs te maken, dat hij in haar vindt gemeenschap van smaak, ziel, gedachtengang, - al bestaat die geenzins. Ik maak U mijn compliment over de helderziendheid, die gij tot hiertoe aan den dag hebt gelegd in het bijtijds ontdekken der bijredenen, welke de meeste jonge dames bezielen als zij een huwelijks-candidaat umschwärmen; in de meeste gevallen is ook een overigens scherpzinnige man gewoonlijk oliedom waar het dit speciale punt van zich laten vangen aangaat; niets is vermakelijker voor de omstanders dan zijn verblindheid in zulke gevallen gade te slaan. - Of ook voor U de tijd eenmaal zal komen, dat gij er inloopt? Liever wensch ik U toe, wat Gode zij dank ook heel mogelijk is, dat gij moogt vinden een goede liefhebbende vrouw, die U werkelijk gelukkig maakt. In dat laatste geval zijt gij m.i. veel beter er aan toe, dan wanneer gij ongetrouwd blijft, want die staat moge voor een jongen man veel aangenaams hebben, als hij oud en afhankelijk wordt van anderer zorgen, vind ik ongetrouwd-gebleven mannen gewoonlijk diep-beklagenswaardig, en veel ongelukkiger en eenzamer dan dito oude-jonge-juffrouwen. Dáárin is voor die laatsten tenminste een compensatie voor haar versmaad-gebleven-zijn (want de vrijwillig-ongehuwd-geblevenen voelen zich van-zelf niet teleurgesteld door den man, en hebben dus geen behoefte aan troost door zich over zijn vereenzaming te verheugen), dat zij zich, ook al zijn ze arm, alleen, ziekelijk, dóór hare vrouwnatuur veel beter kunnen redden dan de man, die in 't zelfde geval verkeert. Zij zijn gewoon zich-zelve bezig te houden met handwerk of visites, zij kunnen haar eigen bescheiden potje koken, óók op 'n petroleum-stel, op 'n gemeubelde kamer met alcoof, zij hebben geen meid noodig om hare woning te doen, zij weten, zelfs als ze zich onwel voelen of gedeeltelijk hulpbehoevend zijn, zich-zelve er door te slaan met behulp van huismiddeltjes en handigheden waarvan zij als vrouw 't geheim hebben. Denk U daarentegen de in dezelfde omstandigheden verkeerende man, die niet meer in staat is zijn fortuin te zoeken in restaurants en bij het nachtleven dat daarop volgt zoo dikwijls, die zich gedoemd ziet de luimen af te wachten van zijn hospita en hare steeds veranderende bediening, en niet weet wat den ganschen langen dag te beginnen, nu zijn gezondheid hem weigert de kracht en de lust tot uitgaan of zijn beroep vervullen - zulke mannen zijn werkelijk beklagenswaardig, veel beklagenswaardiger dan alleen-rondscharrelende oude dames, maar het feit dat zij altijd wel hebben kunnen trouwen als ze wilden (iets wat men van een vrouw niet kan weten) maakt dat op hen steeds toepasselijk blijft: eigen verkiezing, zoodat deze overtuiging het medelijden vermindert.

- Ik ben op de eerste aanleiding tot Uw vroeger schrijven nu maar niet meer teruggekomen, om niet te langdradig te worden. - Gij zult mij verheugen met het aanhouden der correspondentie. - Vriendelijk gegroet.

Huisvrouw. - Van U twee vriendelijke briefjes. Nommer een is een woord van dank voor mijn antwoord aan U. Verder schrijft U daarin zoo vriendelijk over mijn hart. Ja, lieve mevrouw, wat is daaraan te doen? Ik moet hartelijk dankbaar zijn dat niet mijn hoofd maar mijn hart leed, want nu kan ik ten minste, als ik mij niet zoo heel veel mag bewegen, toch zittend of liggend doen wat ik wil met mijn hersenen, en dat vind ik zoo'n ontzettend gróót voorrecht, dat ik, als ik eens moedeloos ben omdat ik zoo weinig mag wat lichaamsbeweging betreft, mijzelve dat voorrecht onmiddelijk voor oogen houd. Zich-zelve-niet-opwinden behoort inderdaad tot de voorschriften die men krijgt voor zoo iets, maar, daar ik van kind af een opgewonden standje ben geweest, vrees ik dat ik het wel niet zal afleeren meer mij soms eens hartgrondig op te winden of boos te maken, als het zoo te pas komt. -

Aan het gevaar went men overigens, geloof ik, heel gauw. - Het is nu eenmaal zoo. Heden-ik en morgen-gij. -

Voor Uw vriendelijke meening in dat zelfde briefje, dat U en velen met U mij nog niet kunnen missen, dank ik U hartelijk. Ik doe mijn best te wezen voor mijn correspondenten wat ik kan, vooral in dien zin, dat ik waar, eerlijk, en oprecht met hen wil zijn, hun niets wil wijsmaken, noch omtrent het leven, noch omtrent mijzelve. Daarom tracht ik ook steeds uit eigen ervaring te getuigen of te raden; wat helpen mooie woorden, en preeken, over dingen waarvan je-zelve te ver-af staat om er over te kunnen oordeelen? -

Maar, overigens, ach, wie is onmisbaar? - Zelfs de onmisbaarheid eener moeder is zoo gauw vergeten als nommer twee haar vervangt. - Neen, in dat opzicht maak ik me geen illusies.

- Dat ben ik volkomen, woord voor woord, met U ééns, dat in ‘de eeuw van het kind’ dat bewuste kind ‘nog nooit zoo is verwaarloosd en slecht opgevoed als juist tegenwoordig.’ - Inderdaad, juist ook wat slechtopgevoedheid aangaat treft mij steeds het wezenlijk verbazendwekkend toenemen van deze het kind zoozeer ten oneer strekkende ondeugd. Natuurlijk hangt dat samen met het wegredeneeren van alle ouderlijk gezag, allen eerbied voor ouderen van dagen, waarin een vroegere generatie werd grootgebracht. Ik herinner mij hoe ik eens bij een familie, geheel van mijn eigen stand en opvoeding, in den Haag des avonds theedronk, ‘huiselijk’, waarbij de huiselijkheid werd geaccentueerd door de dochter en de aanstaande schoondochter in het aannemen van de meest luie en onhebbelijke houdingen. Ik gaf der eerste mijn verontwaardiging te kennen hierover, dat zij en hare vriendin, de a.s. schoonzuster namelijk, in tegenwoordigheid van twee reeds bejaarde menschen, daarenboven nog hare ouders zijnde, zich aldus gedroegen, waarop zij mij letterlijk ten antwoord gaf: ‘Maar vindt je heusch nu een verschil er in, of de menschen ouder zijn dan wij of niet wat onze beleefdheid ten hunnen opzichte aangaat; ik vind dat het niets geen onderscheid maakt of ik met 'n oud mensch te doen heb of met iemand van mijn eigen leeftijd’. - U zult misschien meenen dat het bewuste jonge meisje een erge man-vrouw was, o neen, dan zou mijn voorbeeld niets bewijzen, integendeel echter, zij was een heel lief-voor-hare-moeder-zijnde, zeer-ernstig-het-goede-willende natuur van huis uit; dergelijke fratsen waren bij haar niets anders dan een direct gevolg van wat ze zag om zich heen, van den invloed van hare kennisjes en van hare lectuur, van den verderfelijken tijdsgeest in een woord.

Zooals 't gewoonlijk gaat, als de menschen eerst iets grondig bedorven hebben, dan komt de reactie, en willen zij, te laat, terugkeeren tot hetzelfde wat ze eerst hebben weggeredeneerd; - zoo komt er ook in dit opzicht van het ouderlijk-gezag een omkeering, en een der invloedrijkste bladen in Frankrijk, Le Journal, komt met een hoofd-artikel aandragen, waarin betuigd wordt dat alle misdaden eigenlijk

[p. 655]

voortkomen uit gebrek aan eerbied voor de ouders, en dat zij, die daarin zijn grootgeworden, in achting en liefde en ontzag voor hunnen vader en moeder, daarmee in zich hebben gelegd den grondslag tot alle deugden en groote daden. Heel mooi en heel waar, maar.... hoe wilt ge het kind, dat ge alles afnaamt, geloof, en illusie, en dat ge leerdet redeneeren en beredeneeren van de wieg af, terugbrengen ineens tot dien vorigen toestand van eenvoudig gehoorzamen zonder weten waarom, en zonder mede-oordeelen erover of de straf, of de gestelde eischen door de ouders, al- of niet rechtvaardig waren.

De maatschappij heeft zichzelve zoo ver gebracht, dat zij nu, te laat, voelt, hoe alles los staat, en dreigt ineen te zinken -; nu willen de goedgezinden onder haar wel ophouden, en achteruitgaan desnoods - maar nu is het te laat. Wat je eerst loswoelde, maak je niet zoo gemakkelijk weer vast -

Voor al Uw goede wenschen in brief twee, na Nieuwjaar geschreven, veel dank. - Dat U de honden daarbij niet hebt vergeten, is niet overbodig; zij leven in den letterlijksten zin met mijne vriendin en mij en Marie mede. -

Dat U geen boek hebt gelezen, in langen tijd, ‘dommer opgezet dan Verkocht’, vind ik een heel juiste recensie in één kort zinnetje. Want dom is juist het woord hier, omdat de schrijfster immers in alle oprechtheid bedoelt: te strijden tenbehoeve van het prostitutie-vraagstuk, terwijl zij in werkelijkheid niets anders doet, dan door zulken nonsenspraat de zaak, die zij aanvalt, bijna bevorderen, omdat elke tegenstander, met recht, zal zeggen: Als er geen betere argumenten zijn aantevoeren tegen dit kwaad, dan is het ook zoo erg nog niet ermee. - Weet U waar ik ook altijd zoo om moet lachen, als om een der vele schijnheiligheden dezer wereld, om al die voornaamheden, voorzitters van die en die vereeniging, die zoo'n boek als Verkocht zoo aandoenlijk aanprijzen, alsof niet juist van hen-zelf en van hun kringen de mééste onzedelijkheid van dien aard uitging! - Men moet l'affaire Steinheill maar volgen, om weer eens te zien, welk een vuil er heerscht, óók buiten bordeelen om, in de zoogenaamde fatsoenlijke wereld. Wat toch was mevrouw Steinheill anders dan 'n publieke vrouw, levend met elken man, die haar onderhield, en dat met medeweten van haar echtgenoot, en van al de kamerleden, staatslieden, ambtenaren, enz., die bij haar aan huis kwamen dineeren. - Geen oogenblik belette zulk een prostitutie-leven haar verkeer in de groote-wereld, integendeel; welnu, zoo is het bij ons precies, en zoo is het overal. Mevrouw Steinheill zal óók wel lid zijn geweest van een of andere vereeniging tot wering van de onzedelijkheid - precies als onze zedelijkheids-dames - wat ik-zelve in mijn kring doe komt er niet op aan, maar de aandacht trekken, door mij met bordeelen en publieke vrouwen te bemoeien (en, enpassant mijn onreine nieuwsgierigheid naar zulke dingen bevredigen), dat is ‘comme il faut.’

Dit zinnetje uit Uw brief moet ik weer eens overnemen, in Uw eigen woorden, omdat het zoo in-wàár is:

En dat de onzedelijkheid toeneemt, komt omdat de intieme huiselijkheid hoe langer hoe zeldzamer wordt, ook al dank aan de vrouwen die nu kraaien op vergaderingen over hare vertrapte rechten en onzedelijke mannen, en willen niet zien het groote recht dat haar gegeven is n.l. het moreel evenwicht in huis te handhaven, het gezin te vormen, en mede te helpen ieder in eigen kring aan de opvoeding van een heel volk! - Zoo is het!

- Ja, natuurlijk vleit het de ijdelheid eener miss Pankhurst en anderen dat ze in the Graphic staan. The Queen, geheel en al mode-tijdschrift, offert óók mede aan den tijdsgeest door de portretten van al de leidsters der vrouwenbeweging in Engeland te geven week aan week. Dat is de vloek van onzen tijd, dat de hedendaagsche woede van publiciteit en illustratie iedereen die, op welk gebied ook, al is het ook misdaad, de aandacht trekt, terstond prijs geeft aan het groote publiek, door artikelen en portretten.

Niets werkt aanstekelijker dan die ‘beroemdheid’, al is het ook maar eene van één dag, en, evenals alle rechters en advocaten ervan overtuigd zijn, dat de misdaad letterlijk wordt gekweekt door de vele lectuur erover begeleid met de portretten der interessante schuldigen, evenzeer ook ben ik overtuigd dat 9 van de 10 vrouwenbeweging-voorstandsters de eerste schrede op dien weg zetten door haren opgewekten naijver op in 't een of ander blaadje of blad gephotographeerde presidente of redevoerster of wat-ook. - Gij kunt ook al weder in dat opzicht in Johanna Steketee's Mimosa een naieve bekentenis vinden, waar zij hare heldin, de in een koepel een groot ‘werk’ opzettende doktersvrouw, laat op visite krijgen een juffrouw, die voor een uitgeverszaak werkt, en die haar lekker maakt tot koopen, door haar op te vleien met de vertooning van eenige haar, Johanna-Mimosa, nog onbekende blaadjes, prijkend met haar portret.

Dat maakt haar wild, die ontdekking, ‘dat ze toch niet zoo heelemaal onbekend was, want dat ze haar portret als “schrijfster” hadden afgedrukt hier en daar’. - En, nadat ze eerst haar dankbaarheid heeft getoond, door bij de sluwe juffrouw een heel lijstje dure boeken te bestellen, (wat zal die juffrouw achter haar rug haar de tong hebben nagestoken, om haar zich zoo laten vangen door haar ijdelheid), neemt ze het besluit nu voortaan man-lief over te leveren aan de goede-zorgen van het achttien-jarig liefdienstmeisje, dat en-passant ook de baby zal grootbrengen, en zich in haar koepel terug te trekken ter voorbereiding tot het ‘groote werk’, dat haar nog méér roem en nog méér portretten zal opleveren. - Kan het naiever? Maar - dáárom juist ook waarachtiger?

Onnoozel schildert Johanna Steketee in deze scène, wáárom het deze artisterige dametjes te doen is; en mèt haar de nuttige, en de zedelijke, en heel de schreeuw-rest evenzoo - om de aandacht te trekken!

Mej. Meijboom, de vertaalster van Verkocht, is inderdaad dezelfde, wier oplossing van de fatsoenlijke armoede-questie, met behulp van karnemelk-pap en witte neteldoeksche gordijntjes, ik indertijd, wegens de verregaande oppervlakkigheid ervan, hekelde.

- En nu nog ten slotte, lieve mevrouw, U zegt de dingen zoo raak en zoo juist, dat ik overtuigd ben hoe U ze best als U wilt kunt verwerken tot een ferm artikel. Hartelijke groeten intusschen, ook aan Uw echtgenoot, en veel dank voor Uw prettige brieven.

S.E. - Daar gij geen abonnee zijt, heb ik U laten achterstaan, zoodat Uw brief ziet op mijn intusschen reeds lang achter den rug zijnden terugkeer in Holland. - Ja, onze zomer in Holland is vrij-goed geweest, maar in het bijzonder de wintermaanden, December en Januari, die wij op Scheveningen doorbrachten, waren zeldzaam mooi, droog, veel vorst, weinig regen; scherpe kou wel is waar, maar geen vocht of mist. - 't Speet me zoo, te lezen, dat ziekte U heeft verhinderd mij te schrijven, want ik geloof, dat gij van die levens-ellende ruimschoots Uw deel ontvangen hebt, en nog ontvangt. Een goede gezondheid is een onschatbaar voorrecht, dat is zeker, en ik kan best begrijpen, dat gij onder die omstandigheden geen moed, lust, of gelegenheid hadt tot werken voor de Lelie, of voor wat ook. En vooral vind ik 't heel verstandig, dat gij niets wilt verzenden dat gij niet zelve goed vindt. Uw uitdrukking: ‘Als ik de werkelijk grooten lees op het gebied literatuur, dan ontzinkt mij de moed om me ooit te durven wagen aan iets,’ vind ik begrijpelijk. Als gij mijn dagboekbladen volgt, zult gij gelezen hebben, hoe ik zelve evenzoo denk op dat punt, hoe ik alle middelmatigheid leelijk vind, en dus zelve nooit zou hebben geschreven, hadden de omstandigheden er niet toe geleid; omdat ik maar alleen het héél-superieure der moeite waard acht van het openbaarmaken.

- Ja, daarin voelt gij mij heel juist na, dat ik geheel en al geef mij-zelve, omdat ik wil zijn oprecht en wáár; alleen zóó beteekent mijn arbeid voor de Lelie iets

- - Zooals blijkt uit het vervolg van Uw brief, léést gij de Dagboekbladen; ik ben blij dat zij U zoo interesseeren, en ook dat gij de verhouding tot mijn vader zoo hebt nagevoeld. Ja, dat is een groot geluk in mijn leven geweest hem tot vader te hebben gehad. Hem in de eerste plaats dank ik, dat ik leerde denken, en leerde zien de vluchtigheid van alle aardsche dingen. Hij was een zeer edele natuur. - Gij zegt dat een kind poëtisch is van huis uit. Dat ben ik niet met U eens wat elk

[p. 656]

kind betreft. Ik ken er die héél prozaïsch zijn. Eens kreeg ik een kinderwedstrijd onder de oogen over de vogels. Er waren er onder die heel aardig schreven; maar sommige verheugden zich er over dat ‘de vogels zoo aardig werden doodgeschoten door de jagers.’ Van welk een leelijke en alledaagsche natuur getuigt b.v. zoo'n opstel! Ik wist niet dat gij zoo in de buurt zijt van die graven van Ter Haar en van de Genestet. - Vindt gij het vers van Ter Haar, gedicht op het graf van de Genestet, niet zeer treffend.? Ik-ook heb met U een ware vereering voor de Genestet; hij-ook is wáár, nooit leerarend predikant, maar steeds mensch, zoekend, eerlijk mensch.

In den laatsten tijd niets vernomen van dien bewusten persoon.

Gij geeft mij geen pseudoniem aan. Dat ik U lang liet wachten is geen onwil. Ik wil ook niet-abonnes graag beantwoorden, als zij de Lelie volgen, maar billijkheidshalve komen zij 't laatst aan de beurt.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Nagekomen Correspondentie.

Belgina. - Ik heb Uw stukje opgenomen in de Vragenbus. Als ik mij niet vergis is deze rubriek voor abonnes kosteloos. De uitgever heeft U in elk geval de gemaakte onkosten in rekening te brengen, en niet ik. Misschien wilt gij dus wel zoo goed zijn Uw vraag tot hem te herhalen.

Wat Uw vraag hieronder opgenomen aanbelangt, misschien kan of zal een der lezers U kunnen inlichten; ik voor mij zou U raden U te wenden of tot het tijdschriftzelve waarin gij die mededeeling hebt gelezen, of tot den door U genoemden heer J.J. Thoolen, architect te 's Gravenhage, aan wiens adres waarschijnlijk óók een brief zonder straatvermelding wel terecht zal komen.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.