De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

1813 - 't Spijt mij zoo dat ik Uw drie vriendelijke brieven, zoo kort na elkander, zoo lang moest laten liggen, maar er is niets aan te doen, ieder moet toch zijn beurt hebben, en plaatsruimte is óók wat in 'n blad. - Ja heusch, lieve mevrouw, 't spijt mij óók heel erg, dat ik U dat moest weigeren, maar ik mag en kan geen uitzonderingen maken; ik heb dezen zomer hetzelfde verzoek zoo dikwijls gehad. -

Ik kan mij best begrijpen, lieve mevrouw, dat voor iemand, die zoo muzikaal is als U, het Kurhaus op Scheveningen een genot moet zijn. - De muziek toch is ‘het’ goede daar, en wie om die reden er komt vindt er natuurlijk ruimschoots wat hij verlangt - Maar, juist een werkelijk muzikaal mensch als U, zal mij toegeven dat de overgroote meerderheid niet om hoog kunstgenot komt maar om heel andere redenen. En ik voor mij erken volmondig, dat ik niet muzikaal genoeg ben om mij in een benauwde zaal op te sluiten avond aan avond, midden in den zomer, en 's middags er nog bij - - toch eigenlijk het éénige wat Scheveningen biedt. Het heeft mij dan ook trouwens voortdurend gefrappeerd, hoezeer het gehalte van de bezoekers is achteruit gegaan sinds eenige jaren geleden, en van alle kanten werd mij dat in den Haag toegegeven als een treurig teeken des tijds, waarover iedereen zuchtte. Ook trof het me hoe weinig publiek er was over 't geheel, op mooie lieflijke zomeravonden, hoe de vreemdelingen schitterden door afwezigheid, en hoe er eigenlijk alleen sprake was van 'n foule op de vuurwerk-avonden, bij welke gelegenheden zelfs op het Kurhaus-zelf, en onder de rotonde, de menschen zoo onhebbelijk op de stoelen klimmen en elkaar er afduwen als ze 't kunnen, en zich hoogst-onbeschaafd aanstellen, als hadden ze nog nooit zóó iets wonderbaars gezien als het hoogst-gewone, volstrekt niet door zeldzame nommers uitmuntende vuurwerk waarmee de Scheveningsche directie den bezoekers op 'n goedkoopje abspeist -

Ik ben toch zoo héél blij dat U mij steeds zulk goed nieuws meldt over Uw familie-omstandigheden. Heerlijk voor U! U hebt dat verdiend - vind ik. En 't spreekt ook van zelf, dat ik U daarover zoo zou schrijven als ik indertijd deed, en als U zoo hebt gewaardeerd - zegt U - want zoo voel ik het nu eenmaal. Ik weet wel dat ‘men’ over juist zulke questies altijd heel ànders oordeelt, zoo preutsch en zoo quasi-fatsoenlijk, maar wat is gemakkelijker dan 'n ander met 'n steen gooien - als je maar zorgt, dat je eigen vuiligheidjes netjes binnen kamers gebeuren.! En dáárop komt het ‘fatsoen’ van de meeste menschen toch eigenlijk neer! Ik heb 't onder m'n eigen kennissen bijgewoond dat 'n vrouwtje, die kwaad was omdat ze haar tweede kind kreeg, zich niet geneerde openlijk al haar best te doen om 'n miskraam te krijgen; - en niemand die haar er minder ‘lief’ of minder ‘fatsoenlijk’ om vond. Laat 'n verleid dienstmeisje 't zelfde doen, dan zijn er dadelijk genoeg christelijke en andere dames bij de hand, om haar heur ‘slecht’ gedrag onder het oog te brengen, en te zuchten over haar ‘lichtzinnigheid’ die zulke gevolgen na zich sleept. En ik vraag U in gemoede -, wie is nu de waarachtig-‘onfatsoenlijkste’ van de twee, degene die 't best had kunnen laten 'n kind te krijgen, die wèl 't pleizier wou maar voor den last en de kosten van de opvoeding terugschrikt, of de andere die met den vinger zal worden nagewezen om de ‘onechtheid’ van haar kind, die nergens meer 'n betrekking vindt om het te onderhouden al wil ze ook nog zoo graag misschien, en die dus noodgedrongen handelt. Want dat laatste óók is waar. Ik weet van 'n dienst waarin de meid jarenlang bij de familie in dienst was, en haar kind verheimelijkte; tot op zekeren dag de buren, die 't haar niet gunden omdat ze zelf de dienstboden nooit langer dan 'n paar weken hielden, boosaardig de familie in questie ‘waarschuwden’ over de ‘lichtekooi’ die ze in huis hadden. - N.B. omdat ze haar kind, inplaats van 't te hebben verdonkeremaand, eerlijk van haar eigen spaarpenningen onderhield, en er voor afzonderde wat ze kon. - Zóó handelen ‘fatsoenlijke’ ‘beschaafde’ menschen onderling - in naam van de zedelijkheid. Ik voor mij vind dat alles aankomt op het wáárom en hoe iets geschiedt, en dat men dan daarna beter doet te helpen, en een weg in de maatschappij terug te banen, dan te veroordeelen en preutsch ‘de fatsoenlijke vrouw’ uit te hangen. En in géén geval mogen de kinderen lijden onder dat wat zij niet helpen kunnen. Die arme stumpers vragen toch niet in het leven te komen, en de omstandigheden waaronder zij verschijnen zijn juist dan voor henzelven dubbel hard, zoodat de maatschappij en het gekrenkte ‘fatsoen’ zich nimmer aan hen mogen wreken. -

Ziet U, op die manier denk ik over die dingen. Daarom gaf ik U indertijd dat uitvoerige antwoord, dat U zoo tot mij aantrok omdat ik tot U mij aangetrokken voelde door Uw nobele en reine opvatting van die zaak, die m.i. waarachtig moederlijk was, en die dan ook nu alles ten beste heeft geleid. -

Ik moet er om lachén zóóveel menschen als blijkens hun brieven aan mij gehoopt hadden dat ik over den weggeloopen Marius Brouwer wat zou schrijven. Ik mag dat wel als 'n compliment aan me zelf beschouwen, dat men van mij in zulke dingen den durf verwacht dien andere bladen missen. Nu, ik beschouw het dan ook als zoodanig. En ik behoef U wel niet te zeggen dat ik, als er wat nieuws over 't geval te zeggen viel, het graag genoeg gedaan zou hebben. Maar... 't is immers net zoo gegaan als ik vooruit heb voorspeld. De geleerde heeren hebben zich met hun deskundige verklaringen ervan afgemaakt, en de rechters, die niet tegen den modewind opdurven, evenzeer, en,

[p. 335]

zoolang ze niet zelf 't slachtoffer worden van de Mariussen - in hun familie of in hun naaste omgeving - zoolang durven ze toch niet doortasten. Ik sprak die oneerbiedige meening uit, toen ik 't eerste bericht van zijn wegloopen las, ergens op 'n hoek van 'n straat: ‘Ziezoo’ - zei ik tegen mijn vriendin - ‘nu zal 't me plezier doen, als hij onderweg een rechter of 'n dokter vermoordt - bepaald plezier.’ Ik zei het opzettelijk luide - en ik moest lachen om den blik van afschuw waarmede 'n vrouw uit het volk, die neven me stond, mij van onder tot boven mat. Zóó iets slaaf-achtigs zit in ‘het’ volk, dat ze het hoogst ongepast vinden als je oneerbiedig zoo spreekt over de hoogere klassen, over degenen die hen op den kop zitten. Daarom heb ik voor mij een hekel aan het volk omdat het zoo onberedeneerd slaafsch is - totdat het losbreekt in 'n revolutie, en dan is het gemeener en teugelloozer en valscher dan 'n wild dier - véél gemeener en véél valscher. - Denk maar eens aan den moord op de de Witten - of aan de fransche revolutie - maar, zoolang ze den voet op den nek voelen, zijn ze laf; laf en slaafsch. -

Ik ben blij dat U hebt opgemerkt wat ik schreef onlangs over die zenuwinrichtingen enz., die worden gesteund door doktoren, die finantieel erin betrokken zijn, of zelf, of hun collega's. In de bewuste correspondentie die U bedoelt had ik eigenlijk niet zoozeer de zenuwinrichtingen op het oog (ofschoon die er in de eerste plaats óók onder vallen onder die rubriek) dan wel de sanatoria voor teringlijders, die tegenwoordig in de meest-ongeschikte klimaten als paddestoelen uit den grond rijzen, en waarvan ik dientengevolge overtuigd ben dat niet het belang van de patienten, maar alleen dat van h.h. doktoren en verplegers en verpleegsters erbij voorzit. Immers dat niet-betalende arme menschen, die de reis naar een gunstig klimaat niet kunnen bestrijden, nog beter af zijn in een sanatorium ten onzent dan zonder verpleging, dat spreekt van zelf, maar dat de geneesheeren rijke, en tot vertrekken geheel en al geschikte patienten weerhouden hulp te zoeken in Davos of Meran of 'n ander gunstig gelegen kurort, waar het buiten-liggen waarachtig mogelijk is, onder het motto dat ze in de Boschjes bij Scheveningen etc. even goed diezelfde kuur kunnen doen, dat houd ik voor niets dan 'n geldmakerij; want de dokter in questie behoudt daardoor zijn patient, of doet hem over aan 'n collega, (die op zijn beurt dan weer hèm recommandeert) en de inrichting-in-questie krijgt het geld, dat anders naar 't pension of 't Kurhaus in 't buitenland zou gaan. - Maar de patient gaat er regelmatig bij dood. - (Dat komt er minder op aan.)

Ik heb nog onlangs 'n verslag onder de oogen gehad van 'n inrichting die door 'n dokter werd bestuurd (voor zenuwen), welke dokter beleefdelijk een ‘woord van dank’ wijdde aan de collega's die hem patienten hadden ‘aangebracht.’ - Toevallig kende ik een van die slachtoffers, die er dagelijks heendraafde om zich met koud water te laten bewasschen (voor veel geld), en van wie ik overtuigd ben dat zij veel gezonder ware geweest, had zij bij haar druk arbeidzaam leven dien tijd gebruikt voor wandelen of voor wat ook van uitspanning, inplaats van onnut naar die inrichting te draven en haar geld te offeren, waarvoor zij dan weer dubbel hard moest werken, terwijl zij ook nog achterna moest rusten, een tijdsverlies dus van drie à vier uren, in een groote stad, de afstanden medegerekend. Zij-ook was aan die ‘kuur’ gekomen op raad van haar ‘huisdokter’. Als men nu zoo'n den collega's bedankend verslag daarneven legt, is commentaar overbodig. Bovendien zijn de meeste doktoren nog finantieel betrokken, door aandeelen, in de zoo kwistig uit den grond rijzende ‘inrichtingen’ van allerlei aard; het spreekt dus van zelf dat zij er belang bij hebben hunne patienten te overtuigen dat ze daarin moeten - en vooral zenuw-patienten zijn zulke gemakkelijke prooien. - Zelf vinden ze zich meestal ‘interessant’, zijn lijdelijk, willen wel - en de familie wil hen graag kwijt. Hoevelen echter die er in gaan, komen er ook weer uit?? - En dan nog.! Beter - of erger? -

- - Overigens blijf ik er bij wat ik altijd heb gezegd, en wat U óók zegt apropos van Uw eigen goeden dokter, dien U waardeert, dat natuurlijk van al deze dingen geldt: den goeden niet te na gesproken. - Er zijn er ook die niet denken aan geld maken in de eerste plaats, maar dien het wel degelijk te doen is om hun vak, en om de uitoefening dáárvan. - Ik geloof dat zulke uitwassen, als die waarover ik 't hierboven heb, behooren tot den allernieuwsten tijd en tot de gevolgen van de allernieuwste levensopvattingen, waarin geen plaats meer is voor een andere gedachte dan die van bovenal geldverdienen, hoe dan ook! -

Dat wat U onlangs in een correspondentie zoo wáár vondt van die R.K. dienstbode, gevraagd door een vrije vrouw-dienstboden-vereeniging-oprichtster, die op déze wijze, door 'n door de R.K. macht in orde gehouden dienstmeisje, háár huishoudplichten liet verrichten, terwijl zij-zelve vereenigingen naloopt en jammert om kiesrecht, heb ik in verscheidene andere bladen overgenomen gezien - hetgeen voor de betreffende een goede les is.

Neen, die nicht van U, waarover U nu schrijft, en die mij een heel welkome correspondente is, ik kreeg juist weder twee brieven van haar, is niet dezelfde over wie mijn vriendin U sprak. - Het is eene andere - óók vroeger in Haarlem woonachtig. - Ik zal U niet zeggen waar zij nu is, want als zij dit nu leest, dan raadt zij Uw pseudoniem misschien eruit. -

Ik ben blij lieve mevrouw, dat de Dagboekbladen U zoo dikwijls boeien, en het spijt mij voor U uit Uw brief te vernemen, dat U Uw lief huis moet verlaten, maar de eigenlijke inhoud van dien laatsten brief is voor mij Uw mislukte tocht naar het station om mij te begroeten, - en dat alles door de te late afzending van die briefkaart, dus eigenlijk door onze schuld. En dan de chocolade en de bloemen! Mag ik U beiden heel, heel hartelijk danken voor de lieve intentie, en U voor Uw lange vergeefs staan wachten daar duizend excuses maken? - Het is alles op het laatste oogenblik zoo veranderd ineens; óók Marie ging mee, ten slotte; vandaar dat U ook háár niet meer hebt gezien toen U voorbij het huis zijt gekomen. Wij vonden het zooveel prettiger voor haar dadelijk mee te gaan dan na te komen.

En nu ten slotte, lieve mevrouw, laat U zich toch niet weerhouden door de vrees te veel of te lang te zullen schrijven, of te vermoeiend te zijn. U zijt mij wezenlijk een zoo welkome correspondente. Uw woorden komen uit Uw hart; dat voel ik; dan weegt men natuurlijk niet elk zinnetje. Ik heb U nog mijn excuus te maken, dat ik U niet, zooals U verzocht, den ontvangst van de brieven berichtte. Ik wilde ze eerder beantwoorden, en dacht daardoor dat het onnoodig zou zijn, en toen stelde ik het toch weer langer uit. - Natuurlijk is dit pseudoniem uitstekend, dat U hebt gekozen. - Mijn vriendin laat U heel hartelijk groeten. Eigenlijk heb ik U een veel beter gezelschap gezonden dan ik-zelve ben, want zij is een veel betere praatster, en geeft zich zoo oprecht-gemakkelijk, net als zij is; dus hebt U geen schade geleden; de prettige indruk was wederkeerig. - Zij had dan ook zulk een berouw de oorzaak te zijn geweest van Uw mislukten tocht, maar zij had toen zooveel aan 't hoofd, dat zij de kaart te lang uitstelde. -

Veel groeten van ons beiden. -

P.K. - Een reeds in De Telegraaf verschenen Varia kan ik niet herdrukken in de Lelie. - Het andere aangebodene vond ik bij de vele copie ter beschikking niet belangrijk genoeg.

Mevr: C.L.T. - geb. G. - Dank voor Uw mij indertijd gezonden vriendelijke briefkaart. - Uw stukje is reeds geplaatst.

J.H.D. - Ik zond U reeds particulier antwoord, schrijf U nog even om U de verzekering te geven, dat de inhoud van de door mij geweigerde verslagen niets te maken heeft met mijn niet-opname. Alleen plaatsgebrek deed mij tot die weigering overgaan, waar er zooveel reeds dringend wacht op opname. De levensgeschiedenis van den bewusten man is mij bekend, ook sommige van zijn boeken las ik; mij persoonlijk zegt zoo'n levensopvatting niets. Maar dat is Geschmackssache, of men zoo iets mooi vindt of niet. Ik heb van U nog een vroegeren brief te beantwoorden, met een bijdrage. Dat antwoord volgt nog. -

[p. 336]

Maria Petrovna. - Gij deedt heel verstandig het stukje dadelijk hierheen te zenden om de actualiteit. Bovendien, lastig is het geenzins voor mij. Want aangeteekende brieven zijn in het buitenland veel minder lastig voor den ontvanger, dan bij ons, omdat men bij ons die lastige en onpractische methode heeft van het toezenden van een papier, waarmede gewapend de ontvanger dan zelf naar het postkantoor moet gaan, of een gemachtigde zenden erheen, teneinde den brief af te halen. Hier in Duitschland daarentegen en in Frankrijk en Zwitserland wordt hij door den brievenbesteller-zelf bezorgd, en is men er dus met vrij wat minder last vanaf. - Bij U in Rusland is het misschien anders; in Italie óók trouwens. - Ik heb de ‘beloofde Correspondentie’ waarnaar gij informeert intusschen doen verschijnen aan U; in twee achtereenvolgende keeren; gij zult die nu wel hebben gelezen. Eerlijk gezegd zou ik voor mij het vreeselijk vinden, als ik in Rusland moest zitten. Ik ben van een reislustige natuur, maar de Russen, zoowel als volk als wat de rest betreft, zijn mij uitertst onsympathiek, en voor de vuilheid van de Russische levenswijze en gewoonten - zelfs als ze ‘beschaafd’ heeten in groote hotels -, heb ik een heiligen afschuw. - Het klimaat ook zou niets voor mij zijn. - Aan Huisvrouw breng ik hierbij gaarne Uw sympathie over met hare levensbeschouwing. - Het is zoo goed wanneer vrouwen onderling getuigen tegen de heerschende richting. - Wat zijt U een benijdbaar mensch in zake Uw gezondheid. Nooit ziek te zijn geweest. - Overigens, erken ik volmondig, dat ik Uw onverschilligheid in zake de cholera niet deel. Er zijn ziekten waarvoor ik 'n instinctieve vrees heb, en cholera behoort daartoe - cholera en kanker. - Ik heb geen van beiden nog ooit bijgewoond gelukkig, zoodat ik het mij misschien te afschuwelijk voorstel, maar het is een feit dat ik het 'n vreeselijk iets vind mij die twee ziekten in te denken. - Intusschen is het onheil óók bij U alweer vrijwel afgedreven - schijnt het. - Ik liet dit artikel vóórgaan boven de vroegeren, - om den inhoud. -

Mabe. - Ik heb aan Uw verzoek voldaan en Uw brief aan Gonda doorgezonden. Daar gij toen nog niet mijn tijdelijke afwezigheid buitenslands wist, heb ik er den benoodigden 12½ cts. postzegel opgedaan. Nu echter, nu gij 't als abonnée wel kunt weten, zendt gij weder zulk een alleen met 5 cts. postzegel voorzien schrijven voor H.B. Ik zond het daarom dezen keer zoo door, en schreef buitenop Uw naam en adres als afzender. Bij gelegenheid hoor ik dan wel eens van U, of H.B. het schrijven accepteerde, dan wel weigerde, in welk geval het aan U is teruggezonden door de post. Overigens echter moet ik U in overweging geven, als gij met die dames wilt van gedachten wisselen, het per Lelie te doen, want ik kan mij niet telkens belasten met die doorzendingen. - Bij de vele adressen, die ik moet nazien, is het voor mij niet doenlijk die telkens op te slaan voor zoo iets, dat gij eigenlijk evengoed, ja beter, in de Lelie-zelve kunt vertellen, dan hebben de andere lezers er ook iets aan. - Voor Uw vriendelijke woorden aan míjn adres, en wat Uw belangstelling in de Lelie aangaat, recht veel dank. - Het zal Dirk ten Haghe zeker recht veel genoegen doen, dat gij het versje zoo mooi vindt, en het zelfs uit het hoofd hebt geleerd daarom Maar, juist waar gij zoo graag véél wilt leeren, en óók door de Lelie, is het veel beter dat gij Uw gedachten niet per brief, maar in de gedachtenwisseling-zelve uitspreekt. Immers, als nu eens Dirk ten Haghe óók had gezwegen, of H.B. of Gonda? Dan hadt gij toch al die opwekkingen tot denken gemist. Dus, ik hoop, dat gij inderdaad vèél aan de Lelie zult blijven hebben, maar dan moet gij ook zelve geven, niet zoo verstolen per brief, maar vrijuit. Gij behoeft immers niet met Uw naam te teekenen, en kunt het altijd zóó inkleeden, dat men U niet herkent eruit in Uw kennissen-kring. - Probeer het maar eens.

J.A.P. - ‘Aangemoedigd door een schrijven van dr. Aletta Jacobs’ biedt gij mij aan een artikel met den vreeselijken titel De vrouw als Slavin, bestemd voor Levensrecht. Het ware te wenschen geweest, dat Aletta Jacobs U hadde ‘aangemoedigd’, alvorens gij artikelen schrijft over de slavinne-achtigheid der vrouw, eerst U behoorlijk op de hoogte te stellen van Uw tijd en omgeving, want van Levensrecht ben ik geen redactrice, schreef er slechts 'n paar maal iets in - en, door dr. Aletta Jacobs ‘aanmoediging’ tot stand gekomen slavin-artikelen zijn bij mij allerminst op de rechte plaats. - Als zij U zoo ‘aanmoedigt’ waarom brengt zij dan Uw pennevrucht niet onder dak in een harer blaadjes? -

Gij vraagt: I. Wanneer zal Uw artikel verschijnen?

Antwoord: Bij mij nooit.

II. Welk honorarium ken ik U ervoor toe? -

Antwoord: Geen rooden cent. - -

Nogmaals, wendt U tot de U ‘aanmoedigende’ Aletta. - -

Tegen toezending van postzegel voor frankeering ter Uwer beschikking.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: