De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus met verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Joep. - Het spijt mij zeer, dat ik Uw vraag niet kon beantwoorden, maar een dergelijk adres als het door U gewenschte in Lausanne, ken ik niet. Het wemelt daar en overal in die buurten van jonge-dames-pensions, niet bepaalde kostscholen, meer gelegenheden gelijk de door U bedoelde. Daar ik echter geen enkele dier gelegenheden ken uit ervaring van vertrouwde kennissen of familieleden, is het mij niet mogelijk U een te recommandeeren of den prijs ervan te noemen. Voor dien welken gij opgeeft, is dunkt mij wel iets goeds te vinden. - Een raad dien ik reeds meer gaf, en met goed gevolg, is zich in zoo'n geval te wenden tot een der predikanten in de bewuste plaats. Er zijn in grootere Zwitsersche plaatsen als Lausanne, fransche, duitsche en Engelsche dominees, die zeker de gewenschte inlichtingen kunnen geven. - Dank voor Uw vriendelijke woorden over de photo's.

Moeder. - Voor alles wil ik U recht hartelijk danken voor Uw groot bewijs van vertrouwen, en U de verzekering geven, dat U mij daardoor recht veel blijdschap hebt verschaft, want het doet zoo weldadig aan als men op die wijze wordt begrepen door een ander. En zeker hebt U mijn karakter begrepen, door te vooronderstellen, dat ik voor U zou meevoelen en van ganscher harte zou belang stellen in Uw leed. Neen, Uw brief was mij niets te lang; ik heb hem gelezen met het innigste meegevoel, want ik vind het geval verschrikkelijk om hetgeen nog te voorzien is in de toekomst. Wat gebeurd is, is gebeurd, en ik ben het volkomen met U eens, dat het beste is daarin te vergeven en te vergeten; maar als de feiten zoo zijn als nu blijkt, dan loopt de persoon dien gij liefhebt in zijn ongeluk, en dat zonder noodzaak ook nog, want dan heeft hij niets goed te maken eigenlijk, en is zelf bedrogen. Maar zelfs in het eerste geval, lijkt mij de weg, dien hij wil inslaan, een noodelooze opoffering, die, gegeven haar karakter, tot niets zal leiden dan ellende. - Ik begrijp echter heel goed dat dwang in zoo'n geval niets zal uitwerken, en geloof integendeel dat zachtheid en een hart vol liefde en geduld nog het meeste kunnen tot stand brengen. - Dat het echter voor U een vreeselijke ramp moet zijn, die in uw leven is gekomen, begrijp ik zoo ten volle, en bevestigt mij in de meening die ik van lieverlede heb gekregen: als je om je heen ziet, hoe veel verdriet ouders soms beleven aan volwassen kinderen, dan is het eigenlijk maar een geluk ze niet te hebben. - Het leven doet soms veel wreeder dan de dood. Gelukkig dat U althans zoovéél liefde blijft. En dan wil ik niet eindigen, lieve mevrouw, zonder U te zeggen, dat ik uw geheele gedrag in dezen zoo heb bewonderd, zoo rein en zoo nobel vind. - Juist vrouwen, óók gehuwde vrouwen, zijn in zulke toestanden soms zoo kleinzielig-hard, zoo conventioneel-‘fatsoenlijk’ (waardoor ze in dieperen zin immoreel zijn, maar dat merkt hun kringetje dan niet), maar U hebt m.i. de zaak behandeld op de méést waarachtig-zedelijke wijze die mogelijk was En U hebt zich dus niets te verwijten; ieder, die eerlijk denkt, zal dit moeten erkennen, dat U zoo mooi hebt gehandeld erin als slechts weinig moeders zouden doen in uw geval. -

Ik dank U wel voor de vriendelijke woorden over de Lelie, waarvoor U nog den tijd vondt, maar ik begrijp zoo best dat Uw hoofd nu niet staat naar iets anders dan naar wat de toekomst brengen zal, en ik hoop zoo vurig dat het nog ten beste keert. Als U tenminste maar een uitstel kan krijgen, is er al veel gewonnen, zou ik zeggen. -

Anna te Hilversum. - Dank voor de briefkaart. Met het plaatsen der copie ga ik nu verder voort. Ja, dat is wáár, dat in veel romans stukjes eigen leven of herinneringen zijn verweven en verwerkt, met behulp der fantazie. Vooral wij vrouwen doen sterk aan zulk subjectief werk. Vandaar dat ‘men’ altijd zoo gretig aan het pluizen begint: Die is die en deze is die deze, welke vooronderstellingen gewoonlijk kant noch wal raken. - Want alleen de auteur-zelf weet waar de werkelijkheid schuil gaat achter de fantazie, en in hoe véél opzichten ook, hij die werkelijkheid heeft veranderd en verwrongen en onkenbaar gemaakt. -

Bernarda. - Uw brief deed mij veel genoegen omdat ik er uit zie, dat U over het geheel mijn meening hebt begrepen. - Ik wil ter verduidelijking voor andere lezers een paar zinsneden uit uw schrijven letterlijk citeeren:

‘Dat de roeping van het meisje is: vrouw en moeder te worden, in hoofdzaak ben ik dat met U eens, doch in mij komt de vraag zoo dikwijls op: Zouden die nonchalante, alles verwaarloozende moeders nu geheel alleen de schuld dragen? komt alles voor hare rekening? Mij dunkt, aan de mannen moet ook veel geweten worden. Als wij zoo eens onze oogen en ooren den kost geven, zien en hooren wij dingen, die ons doen zeggen: zijn dat de toekomstige huisvaders? Op zeer jeugdigen leeftijd al totaal blasé, met een kijk op 't sexueele leven, waar men van rilt, minachten zij de vrouw, omdat ze reeds kennis maakten met schepsels, die, hoewel diep te beklagen, toch een hoogst verderfelijken invloed uitoefenen. Zelf ben ik 8 jaren getrouwd, langzaam kwam ik te weten, en telkens dacht ik: waar blijft de illuzie, waarmee tal van meisjes 't leven met den Man mee ingaan? Hoe krijgen velen hare Mannen? bedorven, lichamelijk helaas maar al te vaak en geestelijk in een bedroevenden toestand.’

- Ziet U eens, lieve mevrouw, U zijt gehuwd, ik ongehuwd; beiden echter spreken we hier natuurlijk van ‘de’ man in het algemeen-genomen. Nu ben ik het volkomen met U eens, als U zegt, dat het een vloek is voor de vrouw een verdorven man te krijgen, en dat de maatschappij die dat tolereert een groote schuld draagt in dezen. Maar hoe komen de mannen zoo jong reeds verdorven? Gelooft U niet met mij, dat hier bovenal de moeder-opvoeding een groote, een misschien alles-afdoenden invloed ten goede of ten kwade bezit. Gelooft U niet, dat de hedendaagsche, uithuizige, zoogenaamd-nuttige, en alleen voor eigen-ik-levende moderne vrouwen oneindig méér zouden bijdragen tot het zedelijkheids-vraagstuk, als zij trachtten hare zonen van jongs-af te leeren kennen, vertrouwelijker met hen te worden, en op te voeden tot deugdzame, eerlijke, verstandige en gezonde mannen? Hoe worden jongelui zoo dikwijls zoo jong-verdorven? Omdat zij thuis geen goed voorbeeld hadden! Omdat men hen steeds overliet aan zelf-gezochte genoegens, zelf-gekozen lectuur, zelf-gekozen vrienden. - Ik voor mij ken zeer vele mannen van een ouder geslacht, die niet verdorven zijn geweest toen ze huwden, en die

[p. 144]

thans op hunne beurt óók geen verdorven zonen hebben. Want, dat zult U met mij eens zijn, verdorvenheid in dien zin welke U bedoelt, van een ziek en smerig lichaam mee ten huwelijk brengen, is iets anders dan het zich misschien wel eens schuldig maken aan een of andere tijdelijke afdwaling; (hetgeen ik op zichzelf beschouwd volstrekt niet goedkeur, maar waarvan ik geloof dat de verzoeking voor den man groot is, gegeven zijn geslacht van man).

- Wat betreft het de meisjes onkundig laten van alles, ik wil U gaarne mijn eigen ervaring meedeelen, want ik ook ben onkundig gelaten van alles, en ik geloof dat weinig meisjes op haar achttiende jaar zoo, ik kan wel zeggen onnoozel zijn geweest, wat al dergelijke quaesties betreft, als ondergeteekende. - Toen kwam ik in Indië, en ineens, bruut, zag ik daar toestanden, huishoudster-leven, hoorde van allerlei nooit vermoedde en nooit-gedroomde bijzonderheden op de meest cynische wijze. - Ik geloof niet dat zoo'n ontgoocheling ineens, zoo'n als het ware met koud water begoten worden, gelukkig is voor jonge onbedorven gemoederen. Dergelijke desillusies inééns zijn te plotseling, zijn zóó bitter, dat ze voor altijd hun sporen nalaten. Plicht is het daarom m.i. voor de ouders hun kinderen, óók hunne volwassen dochters, in te wijden in datgene wat ze moeten weten. Hoe en op welke wijze dit moet geschieden hangt af van elk karakter, elke levensomstandigheid in elk afzonderlijk geval. Juist dáárom kan men daarvoor geen gedrukte voorschriften maken, met reinheidsboekjes enz. enz. M.i. is het die verderfelijke methode, die zooveel jongelui bedorven maakt en vroeg-onrein. Zij verschaffen zich allerlei niet voor hun geschikte quasi-‘reine’ boekjes, met geen ander doel dan om er geslachtsbijzonderheden uit te weten te komen, waarover ze dan later samen onreine gesprekken houden; hoor maar eens wat er tegenwoordig wordt uitgehaald op de gemengde scholen!! En ondertusschen zit mama misschien op 'n ‘vergadering’ te zwetsen over ‘opvoedkunde’ enz, enz. - M.i. kan alleen de moeder of de vader, met de eigen ervaring van gehuwde en de eigen kennis van het karakter van eigen kind, het inlichten en voor-bereiden en wijs maken in zulke teere questies.

Om nog even op mij-zelf terug te komen. Een van mijn eerste désillusies in Indië was 't gezegde van een getrouwde vrouw, over een man, dien ik tot hiertoe had hooggeacht: ‘O die leeft héél fatsoenlijk, altijd met 'n vaste huishoudster.’ -

In mijn onervarenheid dacht ik daarbij aan wat wij verstaan in Europa onder die benaming, en antwoordde: ‘Een huishoudster, die heb ik nog nooit gezien!’

- Ik zal nooit vergeten hoe zij schaterlachte toen ze mijn vergissing begreep. - Toen ze mij had ingelicht, gruwde ik in dien eersten tijd van dien man, en niet alleen van hem, maar van alle anderen die ik dagelijks een hand moest geven, en niet kon zeggen hoe ik over hen dacht. Want hoe min kwam het mij voor, dat aldus het ongehuwd en maar tijdelijk leven met ééne als ‘fatsoenlijk’ werd beschouwd. Welk een getuigenis hield dit in over hetgeen ‘onfatsoenlijk’ werd geacht!! Mijn moeder leefde toen niet meer. Met een vader, zelfs al is ze héél intiem met hem, begint een heel jong-meisje niet uit haar-zelve te spreken over zulke dingen. En het gevolg is dus een inwendige lijdenstijd, die een bijtijds haar inlichten haar had kunnen besparen. -

- - Dat een getrouwde-vrouw dikwijls op de vreeselijkste wijze het slachtoffer wordt van ziekten, die dan maar ‘kanker’ heeten, ook dat is een onvergefelijk kwaad wáártegen men haar bijtijds behoorde te waarschuwen. - Op dit punt echter begint er, dunkt me, een groote verandering te komen in de heerschende toestanden, en wordt er zelfs vind ik, te veel geredeneerd in het openbaar, over iets dat liever op andere wijzen behoorde te worden behandeld. - In Frankrijk maakt men er tooneelstukken over. Le Matin, een van de meest gelezen fransche couranten, laat bijna geen dag voorbijgaan zonder artikeltjes van twistende studenten en professoren over het al of niet wenschelijke van inentingen er tegen, etc, etc.!!

Verder schrijft gij:

‘Ziet U, geachte redactrice, dan denk ik soms: Zouden de ongetrouwde vrouwen er dan niet oneindig beter aan toe zijn, zoolang er van het zedelijk leven van den man niet meer geeischt wordt, en zoolang ze zeggen: Schoonzoon, je hebt nog al geboemeld, maar: Il faut que jeunesse se passé, daarbij vaak denkend aan oude zonden Wat doet dan schoonzoon? In negen van de tien gevallen bedriegt hij zijn vrouw binnen 't jaar.’

Ja, zeker, lieve mevrouw, als een huwelijk zóó wordt gesloten, en zóó afloopt, dan geef ik U groot gelijk dat een ongehuwde vrouw veel gelukkiger is dan een aldus gehuwde. Maar ik voor mij ken heel veel huwelijken, waarin het niet zoo toegaat, en waarin man en vrouw heel-gewoontjes ‘gelukkig’ zijn, en ik geloof dat omgekeerd de ongetrouwde vrouw menigmaal aan zenuwziekten van onbevredigde geslachtsverlangens te gronde gaat, waarvan zij zelve geen begrip heeft, maar de arts die haar behandelt wèl. Als de meeste ongetrouwde vrouwen wisten, hoe laatdunkend en meelijdend-geringschattend er gesproken wordt over hunne kwalen, in verband met hun niet-getrouwd zijn! Niet, omdat die kwalen denkbeeldig zijn, maar juist omdat zij voortkomen uit hun geen geslachtsomgang hebben gehad, geen kinderen hebben gebaard. Dat zij zelve die grond-oorzaak niet vermoeden, en woedend worden, als ge zoo iets zoudt durven aanroeren, en hun hoofdpijnen, melancolie, overprikkeling, vrouwenkwalen, enz., hardnekkig beschouwen als voortkomende uit allerlei diepzinnige en gezochte aanleidingen, dat wekt de geringschattende spot, in het beste geval het medelijden op van den wèlbegrijpenden man in hare omgeving, in de eerste plaats van den dokter die haar behandelt. Maar, eveneens als de vrouwenarts, waarover gij schrijft, zich wel zal wachten zijn gehuwde patiënten in te lichten over den waren aard van hun zoogenaamden ‘kanker’, evenzeer zal hij de ongehuwden van alles wijsmaken, liever dan hun ronduit in haar gezicht te zeggen: Het komt alles vóórt uit je geen geslachtsomgang hebben gehad, waaronder je lijdt, zonder het in te zien. -

M.i. heeft de natuur, die overal schept den paringsdrang, man en vrouw bestemd tot zich paren en voortbrengen. En, als beiden gezond zijn, kan die vereeniging niet anders dan hun gezondheid ten goede komen. Maar, als de man ziek is door vuile ziekten, ja zeker, dan is zijn huwelijk een zonde aan het lichaam zijner vrouw, en niet minder aan dat zijner komende kinderen.

Ten slotte wijs ik U op het in dit nommer door mij voor U opgenomen artikel over Kiellands Arbeiter, dat deze questie behandelt. Ik nam het artikel op voor U, omdat gij er uit kunt zien hoe ik denk. En ik beveel U de lezing van Kiellands: Arbeiter, (bij elken boekhandelaar te bestellen) ten zeerste aan.

Laat mij U nog danken voor uw belangrijk schrijven, en de hoop uitspreken dat, waar gij een nieuwe abonnée zijt; juist om met mij van gedachten te wisselen, onze correspondentie voor ons beiden aangenaam en leerrijk moge zijn!

Excelsior. - Uw brief geeft mij aanleiding tot een afzonderlijk artikeltje, dat ik wegens plaatsgebrek eerst in het volgend nommer kan geven. Daarom voorloopig deze belofte. Véél dank voor uw aardige Ansichtskaarten van de reis. De photo's graag!

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.