Correspondentie van de redactie met de abonnés
Dennenoord. Gij vraagt mijn raad, en gij moet goed begrijpen, dat ik vooropstel U in mijn antwoord niet te kunnen of mogen raden, maar U alleen kan vertellen wat ik-zelve zou doen. Ik stel mij geenszins voor als zedepreekster op dit gebied, maar ik geef mij zooals ik-zelve voel en denk. Welnu, ik zou in Uw geval niet anders kunnen handelen, dan zooals gij het wenscht te doen ter wille Uwer liefde. Het zou voor mij een van zelf-sprekende zaak zijn ook dit offer te brengen. - Ja zeker, echte liefde maakt m.i. alles rein. Dat meen ik nog even precies zoo als toen ik 't schreef in dat bewuste boek van mij, dat gij hebt gelezen. - En herinnert gij U niet de definitie van liefde, die ik eens heb aangehaald in de Lelie?:
‘Ma dignité? Ah, ma pauvre, assieds-toi dessus une fois pour toutes! Les gens qui aiment à fond n'en ont pas de dignité! C'est une qualité qui ne va guère avec l'amour, car elle n'implique que le souci de soi-même. La bonté jusqu' à la sottise, l'indulgence jusqu' à la bassesse, la tendresse jusqu'à la lâcheté! Voilà les sentiments qui vont avec l'amour.’
Woord voor woord voel ik dat, zooals het daar staat. Zoo, en zoo alleen, is echte liefde van de vrouw tot den man... En het heeft mij getroffen, hoe meer dan één mijner vrouwelijke correspondenten die woorden later met instemming overnam in haar brieven aan mij...
Het is zoo wáár, dat onze ‘eigenwaarde’ versmelt als sneeuw voor de zon waar wij liefhebben... Hebt gij ooit in angst gezeten om hem die U lief was? - Kon het U dan ook maar iets ter wereld schelen wat er van Uzelf terecht kwam, en wat ‘men’ van U dacht? - - Ik geloof dat er geen beter middel is om te weten of men iemand waarlijk liefheeft, dan door zichzelve te onderzoeken in hoeverre men de bovenstaande Fransche definitie kan beamen. - Een vrouw die zichzelve, hare ‘waardigheid’, en haar ‘eer’ en wat-ook incluis, stelt boven hem dien zij liefheeft... weet niet wat liefde is...
Maar ik herhaal, ik vertel U hier mijn persoonlijke opvatting. Ik wil heel graag gelooven, dat er heel veel deugdzame echtgenooten, - koud als ijs, - en die geen zier om hun man geven, zullen zijn, die, dit lezende, zullen uitroepen dat ik een zeer verdorven schepsel ben. En ik wensch mij met hunne deugdzaamheid niet te meten. Zij zijn de soort vrouwen, die, als hun man ziek te bed ligt, naar hun eigen genoegens of vergaderingen trekken en hem overlaten aan gehuurde hulp van meiden of pleegzuster... Zij zijn de deugdzame huisvrouwen, die hun mannen voor zich laten werken en een duur huishouden laten betalen, maar die zelve nooit zorgen voor gezelligheid en huiselijkheid, omdat zij altijd uit zijn op hun eigen genoegens... Zij zijn de braven, die wèl willen trouwen, ook wel 't lijfsgenot willen van hun huwelijk, maar zich kwaad maken als ze zitten met de gevolgen, zichzelve beklagen om elk daaruit voortvloeiend pijntje of gedwongen thuiszitten, en ervoor bedanken de zorg, de moeite, de last van het kinderen-hebben te aanvaarden, evengoed als het genot ervan; (zoodat ze hun man noodzaken tot een geheelen sleep van bediening, kindermeiden, verpleegsters, enz.). - 't Zijn deze soort vrouwen, die den mond vol hebben van hun ‘vrouwen-waarde’, en van ‘wat zij aan zichzelf verschuldigd zijn’; en van ‘vrouwendeugd’ etc.... Ik voor mij heb méér achting voor menig ‘gevallen-meisje’ dan voor déze soort ‘deugdzame’ vrouwen...
Op één ding wil ik U echter nog met nadruk wijzen: Onderzoek Uzelve of gij dien man liefhebt.... (liefhebben en verliefd-zijn wordt zoo dikwijls verward, vooral als men nog heel jong is.) Stel U voor dat hij ziek was en lijdend, of een daad had begaan waarom de wereld hem verachtte... zoudt gij hem dan, óók onder die omstandigheden, blijven liefhebben? Zoudt gij den moed, de begeerte hebben, hem dan dagelijks te verzorgen, op te passen, zijn levensgezellin te zijn, alléén-levend vóór en dóór hem? - - For better and for worse staat in het Engelsch huwelijksformulier. Bedenk U goed wat dat ‘for worse’ alles kan in zichsluiten.
- Ik wil ten slotte hier nog voor U copieeren wat ik onlangs schreef in het Soerabayasch Handelsblad, naar aanleiding van een paar boeken van den onlangs overleden schrijver Max O'Rell.
‘Zelden b.v. heb ik een betere en mooiere definitie gelezen van Vrouwenliefde, dan deze, welke voorkomt in het Hoofdstuk: “Vrouwen Hebben Op Betere Wijze Lief Dan Mannen.” (Wandelingen in het Rijk der Vrouwen). De auteur eindigt namelijk dat hoofdstuk aldus:
Op het oogenblik dat een vrouw zich geeft aan den man dien ze liefheeft, behoort ze hem toe met lichaam, hart en ziel. Haar liefde is haar leven, haar eenige gedachte, en, ik durf 't er bijvoegen zonder eenige oneerbiedigheid, haar godsdienst. Zij heeft dien man lief, zooals ze God liefheeft.’
‘Hier spreekt Max O' Rell in enkele woorden dezelfde gedachte uit, die ik zelve heb neergelegd in Het Eene Noodige, en die ik nog steeds vasthoud als mijn heilige overtuiging waar het echte liefde geldt in ons vrouwleven. - Daarom trof het mij dat deze vrouwenkenner, die “de” vrouw heeft leeren beoordeelen in verschillende landen, geheel en al zoo denkt over haar, als ik 't doe op het punt van zich geven-in-lîefde!’
Cajo.... Ik vréés dat die man U niet liefheeft. - Geef hem in elk geval zijn vrijheid terug; want hem op déze wijze vasthouden moet leiden tot Uw beider ongeluk. Als hij U in den grond werkelijk niet kan missen, dan zal hij zeker vanzelf bij U terugkeeren. M.i. kunt gij hem ook Uwerzijds Uw liefde het best bewijzen, door dit offer te brengen van hem zijn vrijheid te hergeven. Zeg hem dat gij hem blijft liefhebben, en hem zijn handelwijze vergeeft, en dat gij in geen enkel opzicht zijn carrière of plannen wilt bemoeilijken door hem aan zijn vroegere beloften te binden, juist omdat gij hem zoo liefhebt. Ik geloof dat gij hem daardoor Uw liefde het meeste toont. En, als hij U liefheeft, zal hij dat zelf leeren inzien, en misschien later tot U terugkeeren.... Misschien.... Want een man stelt dikwijls zijn eerzucht boven zijn liefde. Hoevele mannen laten niet het ongefortuneerde meisje dat zij eens liefhadden in den steek voor ‘de goede partij’, die hen helpt aan relaties en protecties en geld!... Toen Bossuet een prachtige toekomst voor zich zag als R.K. geestelijke, vroeg hij zijn huwelijksbelofte terug van haar die hem haar heele jeugd had gegeven.... En zij offerde zich, en blééf hem liefhebben, uit de verte, háár deel van geluk zoekend in haar trots op zijn roem en haar blijdschap over zijn zelfvoldoening. - Dat was liefde! -
Ik kan mij zoo begrijpen hoe bitter gij lijdt. Twijfel en spanning is nog erger soms dan de ergste zekerheid. - En ik kan U zoo weinig troost geven. - Alleen deze ééne, die ik waarachtige waarheid vind:
't Is better to have loved and lost....
Than never to have loved at all....
C.P. te Poortugael. Wil mij Uw adres opnieuw opgeven; ik zal U dan het versje toezenden met de opmerkingen.
ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.
Sluiting red: ged:
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
