De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Hoofdartikel
Stille Vreugden.

'T Leven van heel velen onder ons (vrouwen vooral), is soms zoo arm aan innerlijke vreugde!

En in heel veel opzichten bestaat daartoe reden. Er is een breede categorie van vrouwen, die 't uiterlijk heel prettig hebben, die geen materieele zorgen kennen, die beschikken over een groote mate indivi-

[p. 360]

dueele vrijheid; en wier leven met dat al te weinig inhoud heeft, te weinig-gevuld is met iets èchts om vóór te leven, dan dat men 't haar kwalijk kan nemen wanneer zij zich heimelijk onbevredigd en ongelukkig voelen....

Om niet eens te spreken van de droeve waarheid, dat bij zeer velen der hierbovengenoemden al die uiterlijke levens-voorrechten worden te niet gedaan en vergiftigd, door een of ander geheim leed dat hen drukt, een teleurgestelde hoop, een niet verwezenlijkte jeugd-illusie, een dier vele vormen in één woord van bedrogen-vrouwenliefde, zooals er dagelijks voorkomen, zonder dat iemand der omgeving het vermoedt; omdat het slachtoffer angstvallig haar smart voor alle onbescheiden blikken verbergt....

Daar blijven dan alleen over voor dezulken: de ‘Stille Vreugden’. -

En 't wil mij voorkomen dat zoovelen onzer zoo weinig begrip hebben van de heerlijke beteekenis dier twee woorden ‘Stille vreugden’... Ze zouden hun thans zoo vreugden-arme levens zooveel rijker kunnen maken, als ze wisten wat ik bedoel met Stille vreugden, bedoel uit eigen ervaren.

Want, dat wat ik nu vertellen ga, dat zijn de stille vreugden die mij-zelve dikwijls geholpen hebben; juist in de donkere, droeve dagen van mijn leven geholpen hebben, om vroolijk, opgeruimd, goedsmoeds te blijven in den dagelijkschen omgang...

Daar zijn er onder de Stille Vreugden sommige zoo heilig-intiem, dat het moeilijk gaat er veel over te spreken. Zooals b.v. je mooie gedachten aan hen die goed voor je geweest zijn, aan wien je iets hebt te danken. Mij dunkt, ieder van ons moet toch wel iemand gekend hebben of kennen in haar of zijn leven, aan wien hij of zij dankbaar is, om iets werkelijk-de-moeite-waard. - En dankbaarheid is een van de heerlijkste, prettigste gevoelens die ik ken. Zoo in sommige heilige uren stil te zijn met jezelve alleen, en dan je geest te laten heenzweven op de herinnering aan al die oogenblikken, al die uren, waarin hij of zij goed voor je was of is, je iets gaf van zijn of haar eigen-ik, gaf door voorbeeld, door offer, door verpleging, door meerderheid van ziel, kortom, gaf op welke wijze dan ook,... dat reken ik in de eerste plaats tot mijn ‘stille vreugden’...

Maar..., en dat is het waarover ik eigenlijk meer uitvoerig schrijven wil, - er is nog een andere, meer daadwerkelijke soort van ‘stille vreugden’... En die bestaat niet in het hierboven beschreven zelve-ontvangen, hoe heerlijk dat ook is, maar in het geven aan anderen met vreugde, namelijk zóó, dat het schenken voor ons zelve een aangename bezigheid, een eigen genot wordt....

Zoo weinig menschen verstaan het geheim van zichzelf gelukkig te maken dóór 't geven...

Bij de meesten is het een dor ‘moeten’, niets anders.

‘O ja, die of die is geëngageerd! Ik moet haar wat bloemen sturen.’

En, met een verveeld gezicht, gauw naar den een of anderen bloemist om iets te bestellen. 't Komt er niet op aan wat het is, of hoe 't er uit ziet. Als 't maar zooveel mogelijk ‘toont’, voor zoo weínig mogelijk geld.

En hetzelfde, in nog sterkere mate, doet zich voor indien het verjaardagen- en St. Nicolaas-cadeaux betreft; die men tegenwoordig maar, gemakshalve, afdoet met een ‘wenschlijstje.’ - De een of ander uit de familie verzoekt er den betrokkene om. Deze schrijft alles op wat hij verlangt, of noodig heeft. En 't papier gaat (als een liefdadigheidslijst denk ik altijd) rond bij iedereen die wat ‘moet’ geven. - Op die manier kan de aldus tot het ‘moeten’-geven-verplichte gauw en goed klaar komen, zonder zelf eenige moeite te doen, en zonder dat hij daarenboven de kans loopt iets dat ongewenscht was te hebben gekocht....

Zoo practisch mogelijk! - Maar,... wáár blijft het genot van 't geven?

Heeft zulk koud doen niet meer van een akelig, laag-bij-den-grond-hebberig-zijn van den kant van den ontvanger, en van een even akelig en even laag-bij-den-grond onverschillig en lui met-de-minste-moeite gediend zijn bij den gever? -

En nu spreek ik nog niet eens van het geven aan arme menschen, van het liefdadigheids-gedoe. -

Dat ook dááraan poëzie kan verbonden zijn, dat men, óók als men een oude japon weggeeft, of een maal-eten uitdeelt, dat doen kan op een wijze die voor den gever-zelf geen last is, maar een genot...., zie dat begrijpen geloof ik maar héél-weinig menschen.

Dat ik 't begrijp, - goddank, want o ik zou mijn leven zooveel armer vinden zonder die ‘stille vreugden’, - dat dank ik in de éérste plaats aan mijn moeder.

Zij, wier gezondheid haar veroordeelde tot een bijna gestaag thuiszitten, verstond in

[p. 361]

zeldzame mate 't geheim dóór het geven aan anderen zichzelve een genot te verschaffen.

Daar was geen arme aan haar deur, die zij begiftigde, of zij vond er voor zichzelve een genot in, haar gift zoo smakelijk en aantrekkelijk mogelijk te maken. En waar ik haar daarbij, uit den aard der zaak, dikwijls moest helpen, of haar orders had uit te voeren, leerde ik daardoor van jongsaf kennen de eigenaardige bekoring, welke er in ligt te denken aan een ander, en een gift zóó te maken dat die ander er zóó véél mogelijk genot van heeft.

Zoo herinner ik mij een oude Italiaansche vrouw, - ze had tenminste een Italiaanschen naam, - die, na vroeger in betere omstandigheden te hebben verkeerd, thans tot volslagen armoede gedoemd, haar laatste levensdagen eenzaam verbracht in onze toenmalige woonplaats, en leefde van 't geen mijn moeder en nog andere medelijdende inwoners haar schonken. - Wel, ik geloof dat weinig rijke menschen zooveel zorg besteden aan de geschenken die ze elkáár geven, als mijn moeder wijdde aan den St. Nicolaas-avond van haar oude beschermelinge. - Daar ontbrak in de mand die haar werd toegezonden noch het zakje lekkere koffie dat keurig was toegestrikt, noch de klontjes waarvan de oude vrouw zoo bijzonder veel hield, noch de fijne-wittesuiker die speciaal dienen moest bij het pond geurige thee dat óók niet werd vergeten. En dan moesten er natuurlijk allerhande koekjes wezen, en St. Nicolaas-goed, en een stukje zoetemelksche-kaas, en een pond boter! En hoe handig verstopte mijn moeder, onder al dat lekkers, het méér solide geschenk dat die kleinere gaven vergezelde! -

't Was immers ‘St. Nicolaas.’ - Dezelfde poëzie, die 't huiselijk feest voor òns kinderen bezat, moest, naar mijn moeders oordeel, (óók thans-nog naar 't mijne), niet ontbreken bij de arme-eenzame, alleen omdat ze toevallig arm was. Integendeel, te méér poezie nog had zij noodig, omdat ze arm was en alleen!...

.... En hoe ging er zoo'n dag van dat alles-inpakken, gereed-maken, uitdenken wat er nog ontbrak of vergeten kon zijn, een ‘stille vreugde’ uit van heel mijn moeders wezen!

Hoe kon ze zichzelve en hare slechte gezondheid het meest en het best vergeten, door haar geheel-opgaan in 't genot van 't geven....

Bij háár geen ‘wenschlijstjes’ - Zij onthield, uit liefde tot hem of haar, elken wensch, die bij toeval ontviel aan den betrokkene. Zij speurde ná in haar gedachten: ‘Waarmede doe ik hem of haar 't meeste genoegen?’ - En zoo, in die voldoening van te hebben vervuld een reeds misschien maanden-geleden uitgesproken wensch, van te hebben geraden een behoefte of begeerte, die de ander uit bescheidenheid niet uitsprak, zóó werd het geven voor haarzelve niet tot een lastig, jaarlijks-weerkeerend offeren-moeten, maar tot een genot voor haar-zelve.

En toen ik, wat-mij-betreft, veel later, heel donkere en droevige jaren beleefde, en 't dikwijls heel nacht-zwart was in mijn jonge ziel, toen vond ook-ik, dank zij dat vroege voorbeeld mijner moeder, steeds een blijdschap in 't geven, die mij verzelde wáár ik ging, als een ‘stille vreugde’, waardoor ik heel-dikwijls in staat was mij-zelve en mijn leed volkomen te vergeten. - -

Zoo levendig herinner ik mij uit dien tijd een bloemen-vrouwtje in Berlijn, dat mijn vader had uitverkoren tot zijn bijzondere sympathie...., omdat ze zóó droevig-oud en zóó droevig-leelijk was, dat maar héél weinig menschen háár aankeken en van háár bloemen kochten.

Ze had haar standplaats in de Friedrichstrasse, dichtbij Unter den Linden, en, zoo dikwijls mijn vader en ik in die buurt kwamen, vond hij er een ‘stille vreugde’ in haar op te zoeken, en een halve of heele Mark in de hand te stoppen. Haar aandoenlijkverbaasde blik, die stom vroeg: ‘Waaraan heb ik zoo'n ruime gift te danken, ik, die noch jong ben noch mooi! En dan nog wel van een man,’ - die blik, dat was een ‘stille vreugde’, die mijn vader voor zoo'n heelen dag met zich medenam op zijn pad! - En eens is 't gebeurd, dat hij en ik een mooie, maar dure opera zouden gaan hooren... Maar onderweg, - we gingen van uit het restaurant waar we gemiddagmaald hadden naar huis, en zouden metéén onze plaatsen nemen, - daar stond ineens het bloemenvrouwtje, aan de overzijde der straat, bescheiden-wachtend wie van háár koopen wou, zooals altijd niet-durvend haar bloemen-opdringen, arm, sjofel, in den guren wind kouder en zieliger dan ooit....

Ze zag ons niet.... Maar mijn vader keek mij aan:

- ‘Wat dunkt je, als wij eens niet naar de opera gingen, maar liever al het geld daarvoor aan háár gaven....?’

[p. 362]

Zie, ik was dien dag ellendig-gestemd. - En ik ben overtuigd dat ik mijn leed méégenomen, en in mij gehoord had, óók in de prachtigste opera, luider-opklinkend inwendig, dan dat zelfs de mooiste muziek het had kunnen overstemmen....

Maar, om de ‘stille vreugde,’ die er lag in die spontane gevoelsuiting van aldus geven, om 't héérlijke gevoel van ziel-verwantschap dat er toen in mij kwam met mijn vaders ziel, en om den verwarden dank die 't vrouwtje, verbaasder dan ooit, stamelde, om al die redenen heb ik mij dien dag in onze stille pension-kamer, 's avonds-thuis, heel gelukkig en blij-gevoeld, ondanks alle leed...

Het was een ‘stille vreugde’ tusschen mijn vader en mij; terwijl wij naar huis wandelden, en dien avond stil samen bleven, ieder met een boek; een ‘stille vreugde’ van genot dat wijzelf gesmaakt hadden...

En ik herhaal: Hoe weinig, weinig menschen weten af van zulke ‘stille vreugde’ van geven! Hoevelen ken ik er onder mijn rijke kennissen, die elk cadeau dat ze niet ‘behoeven’ te geven ‘te veel moeite’ is.

‘Doe jij nog aan St.-Nicolaas? Och neen, ik geef maar geld.’ - Hoe dikwijls hoort men die nuchtere bemerking niet rondom zich! - Geld op verjaardagen, geld op St.-Nicolaas, geld voor een huwelijksgift... 't Is zoo gemakkelijk en zoo practisch.... En degeen, die er zich aldus afmaakt, meent zichzelf het leven daarmee te veraangenamen! Och arme; hij wéét niet hoeveel hij mist...

Ik heb een dame gekend, die, toen ze voor 't eerst in Parijs was geweest, met een goedgevulde beurs in haar zak, bij haar thuiskomst méér dan van iets anders vol was van één onderwerp: ‘Zij had zichzelve in al die mooie winkels zóó “beheerscht” in 't koopen, dat ze voor niemand iets had meegebracht.’ - Noch broers en zusters, noch neefjes en nichtjes, noch vriendinnen of dienstboden, of wie ook, had ze herdacht bij den aanblik van al die duizenderlei kleinigheden, die lokken tot koopen in een gróóte stad... Dit dorre egoisme was N.B. haar trots!.... ‘Zoo lastig, dat iets meenemen van de reis! Och 't behoeft immers niet.’

Neen het ‘behoeft’ niet; maar het is een ‘stille vreugde’ die gij Uzelve ontzegt....

Als ik op reis ben, reken ik het tot de bepaalde reisgenietingen, dat je, als vanzelf, niet nalaten kunt van allerlei mee te brengen voor dezen of genen. - Hoe verzin je 't toch allemaal?, is mij weleens gezegd door den een of ander. - En dan glimlach ik inwendig. Want, ik ‘verzin’ het niet. Het komt vanzelf tot mij. Als ik sta voor die rijk-voorziene winkels met hun mooie etalages, dan is het alsof de beelden van allen die mij lief zijn vanzelf om mij heen komen, en ik steeds nieuwe voorwerpen ontdek die ze zouden kunnen gebruiken, of waarnaar ze weleens hebben gewenscht... En zelfs zoo ik geen enkel ding zie dat voor hen geschikt is, dan nog moet ik iets althans meebrengen, wat dan ook, als een teeken dat ik hen niet vergat, dat ik aan hen dacht, dat ik behoefte had hen op de een of andere wijze mijn liefde te tóónen...

En, neven die beelden van hen die ik liefheb, reien zich vele anderen, van hen die ik óók wel graag iets meebreng om allerlei andere redenen, deze omdat zijzelve nooit kan reizen, gene omdat zij 't zoo prettig vindt iets te krijgen, een derde weer omdat een kiesch cadeautje bijna een weldaad is in háár bekrompen omstandigheden....

Zoo kom ik steeds te kort, niet in keuze voor wie, en wat ik alles zal meebrengen, maar te kort in plaats in mijn koffer, en in geld in mijn beurs... Maar zelfs dat, het eerste althans, is een ‘stille vreugde’. - Want 't is ons dan weleens gebeurd, dat we onderweg onze door de inkoopen veel te klein geworden valiezen moesten dichtsjorren met touwen, of verplicht waren er 't een of ander goedkoop handtaschje bij aan te schaffen, om den aangroeienden cadeaux-voorraad te bergen! - Hoeveel ‘stille vreugden’ hebben wij niet steeds gehad van zulk ‘lastigpakken’, van zulke ‘tegenvallers’ in plaatsruimte!...

‘Stille vreugden!’ - O ze behoeven niet te ontbreken, in geen enkel leven, noch van armen, noch van rijken onder ons.

Wie weet te ontvangen met een hart vol dankbaarheid, te ontvangen, niet alleen in stoffelijken maar ook in geestelijken zin, wie weet te geven met een hart vol liefde, geloof mij, die kan ‘stille vreugden’ vinden óók in zijn of haar eenzaam, ziekelijk, misdeeld, eentonig bestaan.... Het is het troostelooze egoisme, het dorre egoisme van meenengenoeg te hebben aan eigen-ik-alleen, waardoor zoovelen onzer, juist onder de hedendaagsche vrouwen en meisjes, zichzelve oneindig ongelukkiger maken dan noodig is.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.