De Gulden Passer. Jaargang 83

[p. VII]

[De Gulden Passer 2005]

Francine de Nave
Het Complex Woning-Ateliers-Museum Plantin-Moretus UNESCO-Werelderfgoed!

Op 15 juli 2005 werd de oude Officina Plantiniana, alias het Museum Plantin-Moretus, door de vertegenwoordigers van 21 landen (maar niet van België) verenigd in het unesco-World Heritage Committee in vergadering te Durban (Zuid-Afrika), ingeschreven op de unesco-Lijst van het Werelderfgoed als het Complex Woning-Ateliers-Museum Plantin-Moretus. Daarmee is deze historische site erkend als van wereldniveau en neemt hij op deze zeer exclusieve lijst dezelfde rang in als bijvoorbeeld de Chinese muur (1987), de Egyptische pyramides (1979), het paleis en het park van Versailles (1979), de Acropolis in Athene (1987), de Borobudurtempel in Indonesië (1991), Kyoto en de Himeji-jo in Japan (1993), en Machu Picchu in Peru (1983).

Sinds de start in 1972 waren op de unesco-Werelderfgoedlijst tot 10 juli 2005 slechts 611 culturele sites opgenomen, waaronder principieel geen musea. Dat het Museum Plantin-Moretus toch in de lijst werd ingeschreven, is te danken aan het feit dat het hier gaat om geheel uitzonderlijk erfgoed: het is de enige zestiende-eeuwse drukkerij-uitgeverij die op wereldvlak nog met volledige inrichting en woning bewaard is gebleven.

De voorgeschiedenis van dit complex van wereldniveau is genoegzaam bekend. Na driehonderd jaar productiviteit aan de Vrijdagmarkt werd de oude ‘Officina Plantiniana’ met de nagenoeg complete inboedel op 20 april 1876 door de laatste bedrijfsleider en eigenaar, Jonkheer Edward Moretus, verkocht aan de Stad Antwerpen en de Belgische Staat. Dit gebeurde voor de verdere bewaring van dit unieke patrimonium onder de vorm van een museum. Na aanpassingswerken kon de Officina Plantiniana op 19 augustus 1877 plechtig als Museum Plantin-Moretus voor het publiek worden geopend.

Met de inschrijving op de unesco-Lijst van het Werelderfgoed verkrijgt Antwerpen een trekpleister van wereldniveau, die het toerisme in deze stad een sterk impuls kan geven. Het Museum Plantin-Moretus is nu immers het enige Antwerpse monument dat als werelderfgoed erkend is, afgezien van zijn minder bekende belfort, belichaamd in de kleine toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal.

Het monument Plantin-Moretus geniet als unesco-werelderfgoed maximale bescherming. Dit geldt ook voor zijn - eveneens tot de rang van werelderfgoed verklaarde - patrimonium: samen met het gebouwencomplex staan de collecties, gegroeid uit de inrichting en werking van de woning met atelier Plantin-Moretus, onder de directe unesco-controle inzake conservatie in situ én openstelling voor het publiek. Dit geldt trouwens ook voor het Plantin-Moretusarchief, dat hier sinds 1576 aangelegd werd en met de grootste zorgen bewaard bleef door de opeenvolgende Moretusgeneraties. Het archief werd immers reeds op 4 september 2001 als roerend unesco-werelderfgoed erkend in het ‘Memory of the World Programm’

[p. VIII]

Het gebouwencomplex met patrimonium Plantin-Moretus was reeds in juni 2002 genomineerd, dit is gepreselecteerd als werelderfgoed. Aangezien de unesco voorrang verleent aan monumenten in de Derde Wereld en in landen die tot zover nauwelijks op de Lijst van het Werelderfgoed vertegenwoordigd zijn, werden in de afgelopen jaren nauwelijks nog West-Europese monumenten op deze zeer exclusieve lijst geplaatst. Met deze ultieme bekroning van het door de Vlaamse, Waalse en federale regeringen samen gedragen Belgische voorstel, in januari 2004 ingediend bij de unesco te Parijs, bekleedt Antwerpen voortaan een verzekerde plaats op de wereldkaart van het culturele erfgoed. De Vereniging van Antwerpse Bibliofielen kan zich daarbij zeer gelukkig prijzen: zij heeft haar administratieve zetel nu immers in werelderfgoed!

Het verhaal van de bouwgeschiedenis van het unesco-werelderfgoed Complex Woning-Ateliers-Museum Plantin-Moretus aan de Antwerpse Vrijdagmarkt vanaf 1576 tot vandaag, kan voor januari 2006 worden tegemoet gezien onder de vorm van een gedetailleerde publicatie, bezorgd door dr. R. Tijs, architect-planoloog, in samenwerking met de auteur van deze tekst.